Τα είδη για τα οποία θα σας μιλήσω σήμερα συναντώνται σε διάφορες θάλασσες ειδικά με χλιαρά ύδατα και θαλάσσια ρεύματα ήπια, σε διάφορα βάθη. Είναι ακίνητα, δεν έχουν όργανα, δεν έχουν μυς, δεν έχουν εγκέφαλο, δεν έχουν νεύρα ούτε αίμα. Ωστόσο, επιβίωσαν εδώ και 635 εκατομμύρια χρόνια και αποτελούν τα αρχαιότερα πολυκυτταρικά ζώα στη Γη, δηλαδή τον πρώτο κλάδο των ζώων που αποσπάστηκε από ένα κοινό πρόγονο, συνεπώς αποτελούν την ρίζα του γενεαλογικού «δέντρου» του ζωικού βασιλείου.Είναι ένα ακόμη παράδειγμα ότι στην φύση δεν επιβιώνουν τα πιο δυνατά και πιο έξυπνα είδη.
Πρόκειται για τους σπόγγους ή σφουγγάρια αν θέλετε. Το σφουγγάρι κακώς πολλοί άνθρωποι νομίζουν ότι πρόκειται για φυτό, ενώ στην πραγματικότητα είναι ζώο. Ο Αριστοτέλης ήταν ο πρώτος που διαπίστωσε ότι πρόκειται για ζώα. Οι μεταγενέστεροι όμως φυσιοδίφες μεταξύ των οποίων οι Έρασμος, Ροντελέ, Τουρνεφό, Μαρσιλύ καθώς και αυτός ο Λιναίος στην αρχή υποστήριζαν ότι ανήκουν στο φυτικό βασίλειο.
Οι σπόγγοι είναι «πρωταθλητές» της επιβίωσης. Οι βιολόγοι για πρώτη φορά διάβασαν τον γενετικό κώδικα ενός είδους σπόγγου από την Αυστραλία (Amphimedon queenslandica) και έρχονται να ρίξουν φως σε ένα από τα μεγάλα μυστήρια της ζωής: πώς ένας οργανισμός έκανε το μεγάλο βήμα προς την πολυκυτταρικότητα. Σύμφωνα με τους επιστήμονες οι σπόγγοι έχουν περισσότερα από 18.000 γονίδια (έναντι 20.500 των ανθρώπων) και μερικά από αυτά είναι κοινά με εκείνα του ανθρώπου. Η ανάγνωση του γονιδιώματος του σπόγγου θα βοηθήσει να γίνει κατανοητό μέσα από ποιους μηχανισμούς τα επιμέρους ατομικά κύτταρα κατάφεραν να συνεργαστούν στο πλαίσιο ενός ευρύτερου συνόλου, ανοίγοντας το δρόμο για την μετέπειτα πολυπλοκότερη μορφή ζωής. Σύμφωνα με τους ερευνητές η γενετική πολυπλοκότητα του σπόγγου δείχνει ότι αυτά τα ζώα πιθανώς να προέρχονται από ένα πρόγονο που έζησε πριν από 750 εκατ. χρόνια (ίσως και αυτός να έμοιαζε με σφουγγάρι), που ήταν πολύ πιο προηγμένος από ό,τι πιστευόταν μέχρι σήμερα.
Παραμένει όμως άγνωστο ακόμα ποιος οργανισμός ήταν αυτός που πριν τους σπόγγους είχε αναπτύξει ήδη τέτοιους προηγμένους μηχανισμούς.Η νέα γενετική ανάλυση δείχνει ότι υπήρχε ένα κρίσιμο «παράθυρο», που διήρκεσε 150-200 εκατ. χρόνια, στη διάρκεια των οποίων αναδύθηκαν τα βασικά στοιχεία της πολυ-κυτταρικής ζωής. Περίπου το ένα τρίτο των γενετικών μεταλλάξεων που διακρίνουν τον άνθρωπο από τον τελευταίο κοινό πρόγονο που είχε με τους μονοκύτταρους οργανισμούς, συνέβη εκείνη την περίοδο. Οι γενετικές εκείνες αλλαγές πιθανώς έλαβαν χώρα στους προγόνους των ανθρώπων, τους σπόγγους.
Οι ερευνητές επίσης εντόπισαν στο σπόγγο τμήματα του γονιδιώματος που ασχολούνται με τον έλεγχο εκείνων των ατομικών κυττάρων, τα οποία πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα σε βάρος του συνόλου του οργανισμού. Αυτό δείχνει πως η μάχη κατά των ανεξέλεγκτων κυττάρων (δηλαδή του καρκίνου) είναι τόσο παλαιά, όσο η ίδια η πολυκυτταρική ζωή. Ελπίζεται ότι η ανακάλυψη αυτή θα βοηθήσει στην μάχη κατά του ανθρώπινου καρκίνου.
Ωστόσο οι πρωταθλητές της επιβίωσης σπόγγοι αντιμετωπίζουν προβλήματα στην Μεσόγειο. Το 1986 μία τρομερή ασθένεια κατέστρεψε ολοσχερώς όλα τα αλιευτικά πεδία της μεσογειακής λεκάνης. Στα άρρωστα σφουγγάρια παρατηρήθηκε ασυνέχεια στη δομή των ινών σπογγίνης, καταστροφή των κυτταρικών μεμβρανών και λύση των κυττάρων. Η μεγάλη ταχύτητα με την οποία εξαπλώθηκε η ασθένεια κατά την περίοδο της έξαρσης, έφθασε τα όρια της επιδημίας εκρηκτικού τύπου, ενώ όλο το υπόλοιπο χρονικό διάστημα εμφανιζόταν υπό ενδημική μορφή. Η ασθένεια είχε επιπτώσεις σε όλους τους εδραίους οργανισμούς και εξαπλώθηκε σε βάθη από 0-50 μέτρα. Ευτυχώς,όμως σήμερα τα αλιευτικά πεδία ανακάμπτουν και αυτό ίσως οφείλεται στις μετακινήσεις των προνυμφών των σφουγγαριών.
Δείτε βίντεο του BBC σχετικά με τα σφουγγάρια στην θάλασσα του Cayman.
Γεωδίφης με πληροφορίες από το Nature
Πρόκειται για τους σπόγγους ή σφουγγάρια αν θέλετε. Το σφουγγάρι κακώς πολλοί άνθρωποι νομίζουν ότι πρόκειται για φυτό, ενώ στην πραγματικότητα είναι ζώο. Ο Αριστοτέλης ήταν ο πρώτος που διαπίστωσε ότι πρόκειται για ζώα. Οι μεταγενέστεροι όμως φυσιοδίφες μεταξύ των οποίων οι Έρασμος, Ροντελέ, Τουρνεφό, Μαρσιλύ καθώς και αυτός ο Λιναίος στην αρχή υποστήριζαν ότι ανήκουν στο φυτικό βασίλειο.
Οι σπόγγοι είναι «πρωταθλητές» της επιβίωσης. Οι βιολόγοι για πρώτη φορά διάβασαν τον γενετικό κώδικα ενός είδους σπόγγου από την Αυστραλία (Amphimedon queenslandica) και έρχονται να ρίξουν φως σε ένα από τα μεγάλα μυστήρια της ζωής: πώς ένας οργανισμός έκανε το μεγάλο βήμα προς την πολυκυτταρικότητα. Σύμφωνα με τους επιστήμονες οι σπόγγοι έχουν περισσότερα από 18.000 γονίδια (έναντι 20.500 των ανθρώπων) και μερικά από αυτά είναι κοινά με εκείνα του ανθρώπου. Η ανάγνωση του γονιδιώματος του σπόγγου θα βοηθήσει να γίνει κατανοητό μέσα από ποιους μηχανισμούς τα επιμέρους ατομικά κύτταρα κατάφεραν να συνεργαστούν στο πλαίσιο ενός ευρύτερου συνόλου, ανοίγοντας το δρόμο για την μετέπειτα πολυπλοκότερη μορφή ζωής. Σύμφωνα με τους ερευνητές η γενετική πολυπλοκότητα του σπόγγου δείχνει ότι αυτά τα ζώα πιθανώς να προέρχονται από ένα πρόγονο που έζησε πριν από 750 εκατ. χρόνια (ίσως και αυτός να έμοιαζε με σφουγγάρι), που ήταν πολύ πιο προηγμένος από ό,τι πιστευόταν μέχρι σήμερα.
Παραμένει όμως άγνωστο ακόμα ποιος οργανισμός ήταν αυτός που πριν τους σπόγγους είχε αναπτύξει ήδη τέτοιους προηγμένους μηχανισμούς.Η νέα γενετική ανάλυση δείχνει ότι υπήρχε ένα κρίσιμο «παράθυρο», που διήρκεσε 150-200 εκατ. χρόνια, στη διάρκεια των οποίων αναδύθηκαν τα βασικά στοιχεία της πολυ-κυτταρικής ζωής. Περίπου το ένα τρίτο των γενετικών μεταλλάξεων που διακρίνουν τον άνθρωπο από τον τελευταίο κοινό πρόγονο που είχε με τους μονοκύτταρους οργανισμούς, συνέβη εκείνη την περίοδο. Οι γενετικές εκείνες αλλαγές πιθανώς έλαβαν χώρα στους προγόνους των ανθρώπων, τους σπόγγους.
Οι ερευνητές επίσης εντόπισαν στο σπόγγο τμήματα του γονιδιώματος που ασχολούνται με τον έλεγχο εκείνων των ατομικών κυττάρων, τα οποία πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα σε βάρος του συνόλου του οργανισμού. Αυτό δείχνει πως η μάχη κατά των ανεξέλεγκτων κυττάρων (δηλαδή του καρκίνου) είναι τόσο παλαιά, όσο η ίδια η πολυκυτταρική ζωή. Ελπίζεται ότι η ανακάλυψη αυτή θα βοηθήσει στην μάχη κατά του ανθρώπινου καρκίνου.
Ωστόσο οι πρωταθλητές της επιβίωσης σπόγγοι αντιμετωπίζουν προβλήματα στην Μεσόγειο. Το 1986 μία τρομερή ασθένεια κατέστρεψε ολοσχερώς όλα τα αλιευτικά πεδία της μεσογειακής λεκάνης. Στα άρρωστα σφουγγάρια παρατηρήθηκε ασυνέχεια στη δομή των ινών σπογγίνης, καταστροφή των κυτταρικών μεμβρανών και λύση των κυττάρων. Η μεγάλη ταχύτητα με την οποία εξαπλώθηκε η ασθένεια κατά την περίοδο της έξαρσης, έφθασε τα όρια της επιδημίας εκρηκτικού τύπου, ενώ όλο το υπόλοιπο χρονικό διάστημα εμφανιζόταν υπό ενδημική μορφή. Η ασθένεια είχε επιπτώσεις σε όλους τους εδραίους οργανισμούς και εξαπλώθηκε σε βάθη από 0-50 μέτρα. Ευτυχώς,όμως σήμερα τα αλιευτικά πεδία ανακάμπτουν και αυτό ίσως οφείλεται στις μετακινήσεις των προνυμφών των σφουγγαριών.
Δείτε βίντεο του BBC σχετικά με τα σφουγγάρια στην θάλασσα του Cayman.
Γεωδίφης με πληροφορίες από το Nature
RSS Feed
