Σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην ιστοσελίδα του Geology.org, πολύτιμοι λίθοι όπως ο γιαδείτης και το ρουμπίνι σχηματίζονται γενικά ως αποτέλεσμα των διαδικασιών καταβύθισης και σύγκρουσης των τεκτονικών πλακών του πλανήτη μας .
Ορισμένα ορυκτά ή πετρώματα που χρησιμοποιούνται κυρίως για την κατασκευή κοσμημάτων, παρουσιάζουν σκληρή σύσταση και ωραία χρώματα ,για τον λόγο αυτό ονομάζονται πολύτιμοι λίθοι. Από τα χρώματα τους,την κατεργασία τους, τη λάμψη τους, τη σκληρότητά τους και κυρίως από τη σπανιότητά τους στη φύση προσδιορίζεται η αξία τους, η οποία υπολογίζεται σε καράτια (βάρους, όγκου, καθαρότητας) ή σε βαθμούς καθαρότητας (χιλιοστά καθαρότητας).
Ο γιαδείτης, έχει χημικό τύπο NaAlSi2O6,σκληρότητα 7, ειδικό βάρος 3,34 ενώ κρυσταλλώνεται στο μονοκλινές κρυσταλλογραφικό σύστημα. Επειδή είναι πιο σκληρό χρησιμοποιείται για πέτρες κοσμημάτων, σε κοπή καμπουσόν( ένας τρόπος κατεργασίας πολύτιμων λίθων που δίνει στην πέτρα μία εμφάνιση κυρτή και θολωτή, χωρίς έδρες) ή σε μπίλια. Το όνομα του το πήρε από το ισπανικό piedra de ijada που θα πει και αυτό «πέτρα για τα νεφρά», επειδή οι παλιοί πίστευαν ότι γιατρεύει τα νεφρά. Ο νεφρίτης είναι μια ποικιλία του ακτινόλιθου, με χημικό τύπο Ca2(Mg,Fe)5Si8O22(OH)2 , σκληρότητα 6, ειδικό βάρος 2.95 που κρυσταλλώνεται στο μονοκλινές κρυσταλλογραφικό σύστημα. Χρησιμοποιείται στην μικρογλυπτική και κατασκευή διακοσμητικών αντικειμένων. Το όνομα του είναι ελληνικό, αλλά και η λατινική ονομασία lapis nephriticus, θα πει «πέτρα για τα νεφρά».
Ο γιαδείτης και ο νεφρίτης σχηματίζονται όταν υπερκρίσιμα υγρά απελευθερώνονται από την βύθιση ωκεάνιου φλοιού στη υπερκείμενη σφήνα του μανδύα 20-120 χιλιόμετρα βαθιά στη γη. Οι αποθέσεις του γιαδείτη καταγράφουν την θέση παλιών ζωνών καταβύθισης τεκτονικών πλακών.
Το δε ρουμπίνι, η κόκκινη παραλλαγή του κορούνδιου, σχηματίζεται κατά την διαδικασία δημιουργίας μεταμορφωμένων πετρωμάτων όπως του αμφιβολίτη και γρανουλίτη ή τήξη πρωτόλιθων πλουσίων σε Al(αλουμίνιο) και φτωχών σε Si(πυρίτιο),10-40 χιλιόμετρα βαθιά μέσα στο φλοιό. Οι γρανουλίτες για παράδειγμα σχηματίζονται σε συνθήκες μεταμόρφωσης με υψηλή θερμοκρασία 500 έως 700 º C και χαμηλής πίεσης. Έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους γεωλόγους , επειδή αντιπροσωπεύουν δείγματα του βαθύ ηπειρωτικού φλοιού.
Το ρουμπίνι, του οποίου το κόκκινο χρώμα, οφείλεται στη παρουσία χρωμίου, όπου ανάλογα της περιεκτικότητας αυτού εμφανίζεται σε διάφορους τόνους. Όλα τα άλλου χρώματος κορούνδια είναι γνωστά ως ζαφείρια. Υπάρχουν ποικιλίες με ροζ, σκούρο κόκκινο και καφέ χρώμα. Εμφανίζεται σε εκρηξιγενή πετρώματα ,σε διάφορους σχιστόλιθους και μεταμορφωσιγενή πετρώματα. Είναι σκληρό ορυκτό, δεδομένου ότι το κορούνδιο είναι το δεύτερο σκληρότερο ορυκτό μετά το διαμάντι (σκληρότητα 9 στην κλίμακα Mohs).
Κατάλληλες συνθήκες σχηματισμού πολύτιμων λίθων υπάρχουν γενικά σε τεκτονικές πλάκες παθητικού περιθωρίου όπου ανθρακικά πετρώματα και σχιστόλιθοι εμπλέκονται στην ηπειρωτική σύγκρουση των πλακών. Οι περισσότερες αποθέσεις ρουμπινιών σχηματίστηκαν πριν από περίπου 550 εκατομμύρια χρόνια κατά τη διάρκεια γεωλογικών περιόδων (Ediacaran-Κάμπρια) όπου οι συγκρούσεις των τεκτονικών πλακών παρήγαγαν τα ορογενετικά συστήματα της Ανατολικής Αφρικής ,της Ανταρκτικής και της υπερήπειρου της Γκοντβάνας, ή κατά τη διάρκεια των καινοζωικών συγκρούσεων (345-2 εκ.ετών)στη νότια Ασία. Τα ρουμπίνια είναι επομένως μια ισχυρή ένδειξη της ηπειρωτικής σύγκρουσης των πλακών.
Γεωδίφης
Πηγές
1.geology.gsapubs.org/
2.Βικιπαίδεια