Στάδια εξέλιξης ηφαιστείου Νισύρου
Ο πανέμορφος μύθος του Πολυβώτη δείχνει ότι οι αρχαίοι Έλληνες διαισθάνονταν την στενή σχέση, που είχε η Νίσυρος με την Κω. Ίσως να γνώριζαν ότι τα πετρώματά της είναι παρόμοια με αυτά της δυτικής Κω. Ο στεναγμός του Πολυβώτη αποκαλύπτει την πίεση του νησιού από την εγκλωβισμένη ενέργεια του λιωμένου πετρώματος. Η πρώτη κορυφή του νησιού χρειάστηκε χιλιάδες χρόνια υποθαλάσσιας, ηφαιστειακής δράσης για να αναδυθεί από τα νερά του νοτιανατολικού Αιγαίου. Όμως σε καμιά περίπτωση το νησί της Νισύρου δεν προήλθε από την Κω, όπως κάποιοι πιστεύουν.
Πως δημιουργήθηκε; Το νησί άρχισε να οικοδομείται σε θαλάσσιο βυθό 300 μέτρων περίπου και αποτελούνταν από ασβεστόλιθους 150 εκατομμύριων χρόνων τότε που ακόμη τα νησιά μας δεν υπήρχαν.Όλη η Νίσυρος δεν είναι τίποτα άλλο από ένα ηφαίστειο, αφού το νησί αποτελείται σχεδόν μόνο από λάβες. Οι αρχαιότερες λάβες έχουν ηλικία λίγο μεγαλύτερο από 150.000 χρόνια γεγονός το οποίο μας δείχνει ότι γεννήθηκε μετά από την Κω. Ο πρώτος χερσαίος ηφαιστειακός κώνος αναδύθηκε από τη θάλασσα μετά από τη μεγάλη έκρηξη του υποθαλάσσιου ηφαιστείου της Κω, δηλαδή πριν από 161.000 χρόνια. Το επόμενο χρονικό διάστημα χαρακτηρίζεται από αλληλοδιαδεχόμενα ήπια και βίαια επεισόδια. Στα επόμενα 100.000 χρόνια οικοδομείται από τέφρες και λάβες το ηφαίστειο υπο μορφή ενός πολύ μεγάλου ηφαιστειακού κώνου πάνω από τη στάθμη της θάλασσας. Μετά από επαναλαμβανόμενες τέτοιες διαδικασίες, δημιουργείται το νησί της Νισύρου, που ελάχιστα διαφέρει από το σημερινό.
Η πρώτη σειρά μεγάλων εκρήξεων εκδηλώνεται πριν περίπου 40-50.000 χρόνια, όταν το λιωμένο πέτρωμα τινάζεται στον αέρα θρυμματίζοντας το και παράγοντας εκατομμύρια τόνους από ελαφρόπετρα. Η στάχτη από αυτή την έκρηξη παρουσιάζεται σήμερα σε Τήλο, Πυργούσα και Παχιά. Το κτίσιμο της Νισύρου συνοδεύτηκε από μεγάλες καταστροφικές εκρήξεις. Στη Νίσυρο εκδηλώθηκαν δύο πολύ μεγάλες εκρήξεις τα τελευταία 30.000 χρόνια με διαστήματα ηρεμίας και ήπιων εκρήξεων, που συνοδεύονταν από εκχύσεις λάβας. Η πρώτη εκδηλώθηκε πριν από 30.000 χρόνια, όταν δημιουργήθηκε η αρχική καλντέρα της Νισύρου. Μετά ακολουθεί εκείνη των 15.000 χρόνων, όπου κατακρημνίζεται ξανά το κεντρικό τμήμα της, και δημιουργείται η πρόσφατη καλντέρα της Νισύρου: το νεότερο από τα μεγάλα ηφαιστειακά κέντρα της Ελλάδας.
Ανάμεσα στο 1422 και το 1888 μ.Χ σημειώθηκαν 5 υδροθερμικές εκρήξεις, που οφείλονταν στην γεωθερμική ενέργεια, που είναι εγκλωβισμένη σε μικρά βάθη στην κεντρική καλντέρα του νησιού. Για τη δράση του ηφαιστείου στους προϊστορικούς χρόνους δεν υπάρχουν στοιχεία. Το 1871, ατμοί γέμισαν τον αέρα και τα αέρια που εκτινάχθηκαν μέσα από τη γη έδωσαν κίτρινες φλόγες και ηφαιστειακή στάχτη, που κατέστρεψε τα οπορωφόρα δέντρα. Στις 11 και 16 Σεπτεμβρίου 1873 από τις ηφαιστειακές εκρήξεις εκτινάχθηκε ηφαιστειακό υλικό, αλμυρό νερό και τέφρα και ο σεισμός που ακολούθησε σχημάτισε στον πυθμένα της καλντέρας, κρατήρα 10 μέτρων. Στο τέλος Σεπτεμβρίου του 1888 ύστερα από μια άλλη υδροθερμική έκρηξη, που οφειλόταν αποκλειστικά στην υπερθέρμανση του υπόγειου νερού εκτινάχθηκε ηφαιστειακό υλικό σε σχήμα κυλίνδρου, διαμέτρου τουλάχιστον 25 μέτρων, καθώς και λάσπη με ηφαιστειακά λιθάρια, που συνοδεύονταν από στήλη ατμού.
Η Πυργούσα, το Γυαλί, η Παχιά, η Στρογγυλή αλλά και η Νίσυρος είναι απομεινάρια, που υπενθυμίζουν την έντονη ηφαιστειακή δράση μιας περιοχής, που δε λέει να καταλαγιάσει όλα αυτά τα χρόνια. Σύμφωνα με γεωφυσικές έρευνες που έγιναν στην περιοχή, παρατηρείται μια άνοδος στην επιφάνεια της Νισύρου από 14 έως 140 χιλιοστά, κάτι που οφείλεται σε υπόγεια συσσώρευση μάγματος, σε βάθος 6-7 χιλιομέτρων. Αυτό σημαίνει ότι το υπέδαφος ανυψώνεται σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Το μάγμα ανέρχεται από μεγάλα βάθη, ασκεί έντονες πιέσεις με αποτέλεσμα να διεγείρει παλαιότερα ρήγματα και να παραμορφώνει τα πετρώματα της περιοχής. Το ραδόνιο, που είναι ένα ραδιενεργό στοιχείο που χρησιμοποιείται ως δείκτης πρόγνωσης και συνδέεται έμμεσα με την σεισμικότητα της περιοχής μας δείχνει ότι το ηφαίστειο εξακολουθεί να είναι ενεργό και αργά ή γρήγορα θα εκδηλώσει κάποια νέα έκρηξη μικρή ή μεγάλη. Στη μακραίωνη ιστορία της περιοχής τα ηφαίστεια μας εμφανίζουν περιόδους με πολλές συνεχείς εκρήξεις και διαστήματα ηρεμίας, που διαρκούν από λίγα έως χιλιάδες χρόνια. Όσο πιο μεγάλο είναι το διάστημα ηρεμίας τόσο πιο ισχυρή είναι και η έκρηξη που ακολουθεί.
Η τελευταία μεγάλη έκρηξη έγινε πριν από 10-15.000 χρόνια, ενώ η προηγούμενη σημειώθηκε πριν από 30.000 χρόνια. Το ηφαίστειο της Νισύρου παρουσιάζει μια περιοδικότητα από 10-15.000 χιλιάδες χρόνια. Πιθανόν το επόμενο χρονικό διάστημα να είμαστε κοντά σε ένα νέο ηφαιστειακό επεισόδιο στην περιοχή μας. Πόσο κοντά; Ίσως κάποια στιγμή μέσα στα επόμενα 10 ή 100 ή 1000 χρόνια. Το ηφαίστειο δείχνει να προετοιμάζεται για τη μεγάλη έκρηξη, ωστόσο δεν πρέπει να πανικοβαλλόμαστε αφού στο νησί τα τελευταία χρόνια υπάρχει μόνιμο παρατηρητήριο ηφαιστειακής δραστηριότητας. Η παρακολούθηση των πρόδρομων φαινομένων μία εβδομάδα πριν από την έκρηξη, ίσως αποδειχτεί σωτήρια για όλους μας. Ωστόσο πρέπει να γνωρίσουμε καλύτερα τον κόσμο των ηφαιστείων. Η τρέχουσα έκρηξη της Ισλανδίας και η εκπομπή τέφρας στην ατμόσφαιρα μπορεί να μας δώσει μια γεύση σχετικά με τι πρέπει να αναμένουμε σε μια πιθανή μελλοντική δράση του ηφαιστείου της Νισύρου. Για τον λόγο αυτό η Πολιτική Προστασία του Επαρχείου πρέπει να αναλάβει ένα πιο ενεργό ρόλο στον τομέα της ενημέρωσης και ασφάλειας. Πρέπει το συντομότερο δυνατό να συντάξει χάρτη επικινδυνότητας που να βασίζεται σε πιθανά σενάρια έκρηξης όχι μόνο του ηφαιστείου της Νισύρου αλλά και των άλλων ηφαιστείων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή.
Η περιοχή μας, είναι ούτως ή άλλως ανέκαθεν ιδιαιτέρως ενεργή από γεωλογική άποψη, και κάποια στιγμή θα εισέλθει σε μια πιο δραστήρια φάση, που θα περιλαμβάνει περισσότερες εκρήξεις ηφαιστείων, μερικές από τις οποίες μπορεί να είναι πολύ μεγάλες (ίσως και μεγαλύτερες από αυτή την Εϊγιαφιέλ). Το αποκορύφωμα της ενεργού φάσης συνδέεται στενά με την εκδήλωση σεισμών, οι οποίοι απελευθερώνουν την ένταση που συσσωρεύουν τα τεκτονικά ρήγματα κοντά στον υποθαλάσσιο χώρο της Νισύρου. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η περιοχή μας εξακολουθεί να παραμένει μια ηφαιστειογενής ζώνη όπου αργά ή γρήγορα κάποια έκρηξη θα προκύψει.
Γεωδίφης
Πηγές
1.«Γεωστοχασμοί» σελ.338
2.ΙΓΜΕ
3.Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Γεωλογίας
Βίντεο- Εξέλιξη του ηφαιστείου(ΙΓΜΕ)
Πως δημιουργήθηκε; Το νησί άρχισε να οικοδομείται σε θαλάσσιο βυθό 300 μέτρων περίπου και αποτελούνταν από ασβεστόλιθους 150 εκατομμύριων χρόνων τότε που ακόμη τα νησιά μας δεν υπήρχαν.Όλη η Νίσυρος δεν είναι τίποτα άλλο από ένα ηφαίστειο, αφού το νησί αποτελείται σχεδόν μόνο από λάβες. Οι αρχαιότερες λάβες έχουν ηλικία λίγο μεγαλύτερο από 150.000 χρόνια γεγονός το οποίο μας δείχνει ότι γεννήθηκε μετά από την Κω. Ο πρώτος χερσαίος ηφαιστειακός κώνος αναδύθηκε από τη θάλασσα μετά από τη μεγάλη έκρηξη του υποθαλάσσιου ηφαιστείου της Κω, δηλαδή πριν από 161.000 χρόνια. Το επόμενο χρονικό διάστημα χαρακτηρίζεται από αλληλοδιαδεχόμενα ήπια και βίαια επεισόδια. Στα επόμενα 100.000 χρόνια οικοδομείται από τέφρες και λάβες το ηφαίστειο υπο μορφή ενός πολύ μεγάλου ηφαιστειακού κώνου πάνω από τη στάθμη της θάλασσας. Μετά από επαναλαμβανόμενες τέτοιες διαδικασίες, δημιουργείται το νησί της Νισύρου, που ελάχιστα διαφέρει από το σημερινό.
Η πρώτη σειρά μεγάλων εκρήξεων εκδηλώνεται πριν περίπου 40-50.000 χρόνια, όταν το λιωμένο πέτρωμα τινάζεται στον αέρα θρυμματίζοντας το και παράγοντας εκατομμύρια τόνους από ελαφρόπετρα. Η στάχτη από αυτή την έκρηξη παρουσιάζεται σήμερα σε Τήλο, Πυργούσα και Παχιά. Το κτίσιμο της Νισύρου συνοδεύτηκε από μεγάλες καταστροφικές εκρήξεις. Στη Νίσυρο εκδηλώθηκαν δύο πολύ μεγάλες εκρήξεις τα τελευταία 30.000 χρόνια με διαστήματα ηρεμίας και ήπιων εκρήξεων, που συνοδεύονταν από εκχύσεις λάβας. Η πρώτη εκδηλώθηκε πριν από 30.000 χρόνια, όταν δημιουργήθηκε η αρχική καλντέρα της Νισύρου. Μετά ακολουθεί εκείνη των 15.000 χρόνων, όπου κατακρημνίζεται ξανά το κεντρικό τμήμα της, και δημιουργείται η πρόσφατη καλντέρα της Νισύρου: το νεότερο από τα μεγάλα ηφαιστειακά κέντρα της Ελλάδας.
Ανάμεσα στο 1422 και το 1888 μ.Χ σημειώθηκαν 5 υδροθερμικές εκρήξεις, που οφείλονταν στην γεωθερμική ενέργεια, που είναι εγκλωβισμένη σε μικρά βάθη στην κεντρική καλντέρα του νησιού. Για τη δράση του ηφαιστείου στους προϊστορικούς χρόνους δεν υπάρχουν στοιχεία. Το 1871, ατμοί γέμισαν τον αέρα και τα αέρια που εκτινάχθηκαν μέσα από τη γη έδωσαν κίτρινες φλόγες και ηφαιστειακή στάχτη, που κατέστρεψε τα οπορωφόρα δέντρα. Στις 11 και 16 Σεπτεμβρίου 1873 από τις ηφαιστειακές εκρήξεις εκτινάχθηκε ηφαιστειακό υλικό, αλμυρό νερό και τέφρα και ο σεισμός που ακολούθησε σχημάτισε στον πυθμένα της καλντέρας, κρατήρα 10 μέτρων. Στο τέλος Σεπτεμβρίου του 1888 ύστερα από μια άλλη υδροθερμική έκρηξη, που οφειλόταν αποκλειστικά στην υπερθέρμανση του υπόγειου νερού εκτινάχθηκε ηφαιστειακό υλικό σε σχήμα κυλίνδρου, διαμέτρου τουλάχιστον 25 μέτρων, καθώς και λάσπη με ηφαιστειακά λιθάρια, που συνοδεύονταν από στήλη ατμού.
Η Πυργούσα, το Γυαλί, η Παχιά, η Στρογγυλή αλλά και η Νίσυρος είναι απομεινάρια, που υπενθυμίζουν την έντονη ηφαιστειακή δράση μιας περιοχής, που δε λέει να καταλαγιάσει όλα αυτά τα χρόνια. Σύμφωνα με γεωφυσικές έρευνες που έγιναν στην περιοχή, παρατηρείται μια άνοδος στην επιφάνεια της Νισύρου από 14 έως 140 χιλιοστά, κάτι που οφείλεται σε υπόγεια συσσώρευση μάγματος, σε βάθος 6-7 χιλιομέτρων. Αυτό σημαίνει ότι το υπέδαφος ανυψώνεται σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Το μάγμα ανέρχεται από μεγάλα βάθη, ασκεί έντονες πιέσεις με αποτέλεσμα να διεγείρει παλαιότερα ρήγματα και να παραμορφώνει τα πετρώματα της περιοχής. Το ραδόνιο, που είναι ένα ραδιενεργό στοιχείο που χρησιμοποιείται ως δείκτης πρόγνωσης και συνδέεται έμμεσα με την σεισμικότητα της περιοχής μας δείχνει ότι το ηφαίστειο εξακολουθεί να είναι ενεργό και αργά ή γρήγορα θα εκδηλώσει κάποια νέα έκρηξη μικρή ή μεγάλη. Στη μακραίωνη ιστορία της περιοχής τα ηφαίστεια μας εμφανίζουν περιόδους με πολλές συνεχείς εκρήξεις και διαστήματα ηρεμίας, που διαρκούν από λίγα έως χιλιάδες χρόνια. Όσο πιο μεγάλο είναι το διάστημα ηρεμίας τόσο πιο ισχυρή είναι και η έκρηξη που ακολουθεί.
Η τελευταία μεγάλη έκρηξη έγινε πριν από 10-15.000 χρόνια, ενώ η προηγούμενη σημειώθηκε πριν από 30.000 χρόνια. Το ηφαίστειο της Νισύρου παρουσιάζει μια περιοδικότητα από 10-15.000 χιλιάδες χρόνια. Πιθανόν το επόμενο χρονικό διάστημα να είμαστε κοντά σε ένα νέο ηφαιστειακό επεισόδιο στην περιοχή μας. Πόσο κοντά; Ίσως κάποια στιγμή μέσα στα επόμενα 10 ή 100 ή 1000 χρόνια. Το ηφαίστειο δείχνει να προετοιμάζεται για τη μεγάλη έκρηξη, ωστόσο δεν πρέπει να πανικοβαλλόμαστε αφού στο νησί τα τελευταία χρόνια υπάρχει μόνιμο παρατηρητήριο ηφαιστειακής δραστηριότητας. Η παρακολούθηση των πρόδρομων φαινομένων μία εβδομάδα πριν από την έκρηξη, ίσως αποδειχτεί σωτήρια για όλους μας. Ωστόσο πρέπει να γνωρίσουμε καλύτερα τον κόσμο των ηφαιστείων. Η τρέχουσα έκρηξη της Ισλανδίας και η εκπομπή τέφρας στην ατμόσφαιρα μπορεί να μας δώσει μια γεύση σχετικά με τι πρέπει να αναμένουμε σε μια πιθανή μελλοντική δράση του ηφαιστείου της Νισύρου. Για τον λόγο αυτό η Πολιτική Προστασία του Επαρχείου πρέπει να αναλάβει ένα πιο ενεργό ρόλο στον τομέα της ενημέρωσης και ασφάλειας. Πρέπει το συντομότερο δυνατό να συντάξει χάρτη επικινδυνότητας που να βασίζεται σε πιθανά σενάρια έκρηξης όχι μόνο του ηφαιστείου της Νισύρου αλλά και των άλλων ηφαιστείων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή.
Η περιοχή μας, είναι ούτως ή άλλως ανέκαθεν ιδιαιτέρως ενεργή από γεωλογική άποψη, και κάποια στιγμή θα εισέλθει σε μια πιο δραστήρια φάση, που θα περιλαμβάνει περισσότερες εκρήξεις ηφαιστείων, μερικές από τις οποίες μπορεί να είναι πολύ μεγάλες (ίσως και μεγαλύτερες από αυτή την Εϊγιαφιέλ). Το αποκορύφωμα της ενεργού φάσης συνδέεται στενά με την εκδήλωση σεισμών, οι οποίοι απελευθερώνουν την ένταση που συσσωρεύουν τα τεκτονικά ρήγματα κοντά στον υποθαλάσσιο χώρο της Νισύρου. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η περιοχή μας εξακολουθεί να παραμένει μια ηφαιστειογενής ζώνη όπου αργά ή γρήγορα κάποια έκρηξη θα προκύψει.
Γεωδίφης
Πηγές
1.«Γεωστοχασμοί» σελ.338
2.ΙΓΜΕ
3.Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Γεωλογίας
Βίντεο- Εξέλιξη του ηφαιστείου(ΙΓΜΕ)
RSS Feed
