Blog Archives

Το ανατολικό άκρο της χερσονήσου της Κνίδου

28/5/2018

Η χερσόνησος της Κνίδου, νοτιοανατολικά της Κω

Νεότερα αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν ότι η Κνίδος είχε τουλάχιστον 2 αστικά κέντρα, ένα νεότερο στο Κάβο Κριός, ένα παλαιότερο κλασικό και ίσως ένα αρχαϊκό στο ανατολικό άκρο της χερσονήσου. Την κλασική Κνίδο φέρεται ότι ίδρυσαν οι Κάρες στην πεδιάδα Burgas σε τοποθεσία που απέχει περίπου 2 χλμ. από τη θάλασσα.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, «όταν ο Πέρσης στρατηγός Άρπαγος κατέκτησε την Ιωνία, οι Κνίδιοι άρχισαν να σκάβουν ισθμό -κανάλι- μήκους 5 σταδίων [περίπου 925μ.], για να μετατρέψουν το ακρωτήριο σε νησί. Όμως, αυτή την προσπάθεια σταμάτησε το μαντείο των Δελφών με το χρησμό της Πυθίας και αμαχητί παραδόθηκαν στους Πέρσες». Συχνά επικρατεί σύγχυση μεταξύ του ισθμού του νησιού του Κάβου Κριός [νεότερη πόλη] με τον σπουδαιότερο ισθμό της Χερσονήσου της Κνίδου. Προφανώς, ο ιστορικός αναφέρεται στον Ισθμό της Κνίδου.
Επίσης λέγεται ότι η Κνίδος μέσα σε ένα τείχος 4 χιλιομέτρων ενισχυμένο από 40 πύργους, στην ακμή της, είχε πάνω από 70.000 κατοίκους. Μάλλον πρόκειται για υπερβολή ή για σύγχυση που έχει να κάνει και με την παλαιότερη ανατολική Κνίδο.
Ο Αριστοτέλης αναφέρει το Τριόπιο και όχι την Κνίδο, γιατί στην εποχή του [πριν το 320 π.Χ] η πρωτεύουσα της πόλης φαίνεται ότι δεν έχει μεταφερθεί στην δυτική άκρη της χερσονήσου. Η μεταφορά της αρχαίας πόλης στο Κάβο Κριός, απέναντι από την Καρδάμαινα Κω, σύμφωνα με αρχαιολογικά στοιχεία έγινε γύρω στο 360 π.Χ.
Σημαντικό ρόλο στην επιλογή της νέας θέσης ίσως έπαιξε ο σεισμός του 411 π.Χ με μέγεθος Μ6.8 από το κοντινό Ρήγμα Κω. Μεγάλες κατολισθήσεις και καθιζήσεις μπορεί να εμφανίστηκαν μετά τον καταστροφικό σεισμό. Ελάχιστα κτίρια ίσως έμειναν όρθια ενώ τεράστιες ρωγμές και παραμορφώσεις του εδάφους πρέπει να σημειώθηκαν στην αλλουβιακή πεδιάδα της αρχαίας Κνίδου. Αυτό το σπουδαίο γεγονός πιθανόν επηρέασε τους Κνιδίους στην επιλογή του χώρου του νέου οικισμού. Μετακινήθηκαν στην δυτική άκρη της χερσονήσου Datca, στο σημερινό Κάβο Κριός, σε πιο βραχώδες έδαφος προκειμένου να εγκαταλείψουν τα χαλαρά εδάφη που πρόδωσαν τις κατοικίες τους.
Σχετικά με τα τοπωνύμια της Κνιδίας χερσονήσου το όνομα Datca προέρχεται από το Σταδία, ένα αρχαίο όνομα της Κνίδου το οποίο από Tadya, έγινε Dadya και στη συνέχεια Datca.
Η πόλη όσο και η χερσόνησος της Ντάτσα για ένα σύντομο χρονικό διάστημα στις αρχές του 20ου αιώνα, ήταν γνωστή ως Resadiye τιμώντας τον προτελευταίο Σουλτάνο Reşad. Μερικοί χάρτες εξακολουθούν να αναφέρουν τη χερσόνησο κάτω από αυτό το όνομα.
Η εύφορη γη της Ντάτσα συναντάται στη μέση της χερσονήσου νοτιοδυτικά του ισθμού της Κνίδου. Το 1880, ο υδρογράφος και ναύαρχος Thomas.A.Spratt επισκέφθηκε την περιοχή λέγοντας: «Η κοιλάδα της Datca είναι πολύ εύφορη, με ελαιώνες, αμυγδαλιές και άλλα οπωροφόρα δέντρα, με άφθονο νερό, αν χρησιμοποιηθεί σωστά».
Η άποψη του καπετάνιου Spratt ότι τα ερείπια της Datca αντιπροσωπεύουν την Δωρική πόλη της Ακάνθου, μία πόλη της Καρίας, κοντά στην Κνίδο που είχε καταστραφεί από πολύ παλιά, υιοθετήθηκε φυσικά από τους επόμενους χαρτογράφους για έναν και μόνο λόγο, επειδή ήταν ο μοναδικός που διερεύνησε διεξοδικά τη χερσόνησο της Κνίδου.Η ταυτοποίηση στηρίζεται σε λιγοστές ενδείξεις και αρχεία σχετικά με την εν λόγω πόλη.
Ο Πλίνιος αναφέρει μια πόλη που ονομάζεται Πηγούσα ή Σταδία ή Τριοπία, κοντά στην Ανατολική Κνίδο: Το όνομα Πηγούσα εξηγείται εύκολα από τις πηγές της πεδιάδας Ντάτσα.
Η Στάδια φαίνεται ότι επιβίωσε περισσότερο από την πατρική πόλη, ως επισκοπή το 787 μ.Χ, ενώ αναφέρεται τον 13ο αιώνα, όμως έπειτα χάνονται τα ίχνη της.
Αξιοσημείωτο είναι το τοπωνύμιο Kaviskandiya -Κέιπ του Πίρι Ρέις [το 1520, Divan Burnu σήμερα] είναι προφανώς ελληνικής προέλευσης και έχει άμεση σχέση με το Ακρωτήριο Kav Kriyo. Στην αρχαιότητα μάλλον ονομαζόταν Ακρωτήριο του Αλεξάνδρου; Πράγματι, ο Μ.Αλέξανδρος μετατρέπεται σε Iskander από τα αραβικά, από όπου ίσως προέρχεται η τοποθεσία Iskandiya.
Παλιά η χωροθέτηση των χωριών γινόταν σε θέσεις που δεν ήταν ποτέ κοντά στην ακτογραμμή, αλλά πάντα σε απόσταση τουλάχιστον 1,5 χλμ. από τη θάλασσα, σε ένα σχετικά ασφαλές ύψος στην πλαγιά ενός λόφου. Από τους αρχαιοτάτους χρόνους ο κύριος λόγος ήταν ο φόβος των πειρατών.
Οι κάτοικοι προσπαθούσαν να ευνοηθούν από την περίπλοκη γεωλογία και τις ακτές της χερσονήσου με νησιά και νησίδες. Σήμερα χωριά ή νησιά της χερσονήσου, όπως η Πολυπόδουσα ένα νησί της Κνιδίας, αποτελούν φυσική προέκταση της, βρίσκονται σε ένα περιβάλλον παρόμοιο με αυτό της Καραϊβικής Θάλασσας. Η πειρατεία παρέμεινε ένα σοβαρό πρόβλημα ασφαλείας μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα και ιδιαίτερα κατά την αποδυνάμωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και το ζήτημα συχνά απαιτούσε ξένη επέμβαση.

Γεωδίφης

Πηγές

1.Κώια-Ι.Ζαρράφτης
2.Naviguer au large du cap Triopion- Al.Bresson
3.Βικιπαίδεια
4.Datcha- Stadia- Halikarnassos -F. W. Hasluck
5.Historical Geography of Asia Minor-W.M.Ramsay
6.Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού,www.fhw.gr/

Η γη των Μαυρομιχαλαίων

23/5/2018

Σοκάκι της Αρεόπολης

Σε αυτόν τον χώρο συγκροτήθηκαν οι πρώτες ένοπλες ομάδες όπου και ύψωσαν τη σημαία της επανάστασης, στις 17 Μαρτίου 1821. Η σημαία εκτίθεται σήμερα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών. Εδώ έζησαν οι Μαυρομιχαλαίοι, μία οικογένεια που διακρίθηκε τόσο στον απελευθερωτικό αγώνα του '21 όσο και στα πολιτικά δρώμενα της χώρας.
Η γραφική Αρεόπολη βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού Άγιος Ηλίας, στο κέντρο της Μάνης [νομός Λακωνίας]. Είναι ένας παραδοσιακός οικισμός σε υψόμετρο 250μ. και σε απόσταση 72 χλμ. από την Σπάρτη. Πιθανή εκδοχή για την προέλευση του ονόματός της είναι ότι οι παλιοί Μανιάτες της έδωσαν το όνομα του θεού του πολέμου Άρη ή ονομάστηκε έτσι από τους αέρηδες που χτυπούν την περιοχή.
Το παλιότερο όνομα της περιοχής ήταν Τσίμοβα, ως το 1836 όταν μετονομάσθηκε σε Αρεόπολη. Το όνομα Τσίμοβα [ή Τζίμοβα] κατά μία εκδοχή οφειλόταν σε πρόσφυγες που ήρθαν από το Τσιμόβασι της περιοχής της Σμύρνης. Επικρατέστερη όμως είναι η εκδοχή ότι η Τσίμοβα είναι σλαβική λέξη και σημαίνει «πόλη του διαβόλου» ή «μικρός κάμπος». Ο ιστορικός οικισμός, που διατήρησε την ανεξαρτησία του επί Τουρκοκρατίας, είναι κτισμένος πάνω από το φυσικό και ευρύχωρο λιμένα του, το λεγόμενο Λιμένι. Η περιοχή της παράγει εκλεκτά ελαιόλαδα, λίγα σιτηρά, και έχει αξιόλογη κτηνοτροφία.
Η μακρόστενη λωρίδα γης που φιλοξενεί την Μάνη αποτελείται από κρητιδικούς και ηωκαινικούς ασβεστόλιθους και μάρμαρα εξαιρετικής ποιότητας. Το όνομα της έλαβε από το κάστρο που κτίστηκε το 1248. Η ακτή είναι βραχώδης και αφιλόξενη. Στο νότιο τμήμα του ακρωτηρίου υπάρχουν τα διάσημα ορυχεία με το Ρόσσο Αντίκο, ένα κόκκινο μάρμαρο που χρησιμοποιήθηκε στην αρχιτεκτονική και τα βάζα από τους Μυκηναίους και τους Μινωίτες μεταξύ 1700-1300π.Χ. Οι Ρωμαίοι το έλεγαν Lapis Taenarious.
Το Ακρωτήριο Ταίναρο ή Κάβο Ματαπάς είναι το νοτιότερο άκρο της βαλκανικής χερσονήσου. Το όνομα του Ματαπά ίσως συνδέεται με ορμητήρια πειρατών. Η περιοχή σήμερα παραμένει έρημη, όμως κατά την αρχαιότητα ήταν σημαντικός τόπος λατρείας αφιερωμένος στον Ήλιο. Εδώ είχαν σταματήσει θαυμάζοντες το θέαμα των προβάτων, οι Κρήτες της Κνωσού, ταξιδεύοντας προς την Πύλον. Η λατρεία του Ηλίου ταυτίσθηκε με αυτή του Απόλλωνα. Σύμφωνα με την παράδοση «ο Απόλλων παρεχώρησε το Ταίναρον εις τον Ποσειδώνα και αντ’ αυτού έλαβε την υπό του Ποσειδώνος κατεχομένην Πυθώ [Δελφούς], όπου ίδρυσε το περίπυστον κατά την αρχαιότητα Μαντείον».
Σε μικρό και απομονωμένο σπήλαιο του ακρωτηρίου λέγεται ότι υπήρχε νεκρομαντείο του Ποσειδώνα ή ψυχοπομπείο. Στην αρχαιότητα το ακρωτήριο λεγόταν και Ποσείδιον κάτι που από μόνο του παραπέμπει σε ενεργό γεωλογικό τόπο με έντονη σεισμική δραστηριότητα.
Δυτικά από την Αρεόπολη, τρέχει το επίμηκες υποθαλάσσιο ρήγμα που έχει διαμορφώσει τον Μεσσηνιακό Κόλπο. Η τεκτονική δομή έχει μήκος τουλάχιστον 64χλμ, ολισθαίνει κατά 0,1-1 χιλιοστό τον χρόνο, και μπορεί να δώσει σεισμούς έως 7.1 βαθμούς. Το ρήγμα φαίνεται ότι κάθε 100 χρόνια εκδηλώνει έναν μεγάλο σεισμό. Ο τελευταίος καταστροφικός είχε μέγεθος 7.1 και εκδηλώθηκε το 1927. Έγινε αισθητός σε όλη την Πελοπόννησο και την Κρήτη. Προκάλεσε καταστροφές σε αρκετά χωριά της περιοχής, στη Καρδαμύλη, στο Οίτυλο ενώ στην Αερόπολη αναφέρθηκαν ρωγμές σε σπίτια.

Γεωδίφης

Πηγές
1.diss.rm.ingv.it
2.Σεισμοί της Ελλάδας- Β.Παπαζάχος
3.Βικιπαίδεια
4.Γεωλογικός/Σεισμοτεκτονικός Χάρτης της Ελλάδας- ΙΓΜΕ
5.Ταίναρον μύθος και ιστορία- Δικαίου Βαγιακάκου
6.Με το Βλέμμα των Περιηγητών/el.travelogues.gr

Ο μεγαλύτερος ανθρωπογενής σεισμός στην Ελλάδα;

21/5/2018

Τεχνητή Λίμνη του Πολυφύτου

Το ημερολόγιο έλεγε Σάββατο, 13/5/1995. Στις 11.43 το πρωί οι κάτοικοι των Γρεβενών, Κοζάνης και των γύρω περιοχών αισθάνονται προσεισμό 4,1R. Τέσσερα λεπτά, αργότερα η γη σείεται, μετά από ένα δυνατό και φοβερό βουητό. Ο κύριος σεισμός με μέγεθος 6,6 βαθμών [ένταση ΙΧ της κλίμακας Μερκάλι] σπέρνει τον πανικό και την καταστροφή. Τραυματίζονται 20 άνθρωποι, ευτυχώς το περιστατικό δεν προκαλεί θύματα. Αμέσως τα πάρκα, οι πλατείες και οι δρόμοι γεμίζουν από νέους, ηλικιωμένους και μητέρες με τα μικρά παιδιά τους. Υπήρξαν μάρτυρες που είδαν τις οικοδομές με πάνω από 5 ορόφους να «έρχονται σε επαφή» στην κυριολεξία. Από τα 49.800 κτίρια της επαρχίας σε μία στιγμή 9.500 μετατρέπονται κατεδαφιστέα και το ύψος της όλης ζημιάς υπολογίζεται σε 450εκ. δολάρια. Οι μετασεισμοί συνεχίζονται για 2 χρόνια.
Η περιοχή της Κοζάνης χαρακτηριζόταν από χαμηλό ρυθμό σεισμικής δραστηριότητας μέχρι την εμφάνιση του σεισμού το 1995. Κατά τους ιστορικούς χρόνους οι σημαντικότεροι γνωστοί σεισμοί της περιοχής είναι του 896[6.0], το 1211[6.4], το 1695 [6.5] και το 1894[6.1]. Από τον 19ο αιώνα είχε να εκδηλωθεί ένας ισχυρός σεισμός και γι΄αυτό οι κάτοικοι θεωρούσαν ασφαλή την περιοχή τους.
Ο σεισμός εκδηλώθηκε κοντά στο Όρος Μπούρινο, 2 χλμ. ΒΑ του οικισμού Βάρη. Είχε εστιακό βάθος 15χλμ, με επίκεντρο που απείχε 15 χλμ. από το δυτικό τμήμα της γέφυρας του Ρυμνίου. Η γέφυρα διασχίζει την τεχνητή Λίμνη του Πολυφύτου, ένα από τα σημαντικότερα τεχνικά έργα της χώρας. Η λίμνη με έκταση 74τετρ.χλμ. σχηματίστηκε το 1973 μετά την κατασκευή του φράγματος στον Αλιάκμονα από την ΔΕΗ.
Για τον συγκεκριμένο σεισμό τότε είχαν διατυπωθεί ερωτήματα σχετικά με την ασφάλεια του εν λόγω τεχνικού έργου από τον ομότιμο καθηγητή Γεωφυσικής Β. Παπαζάχο.
Το κύριο σοκ προήλθε από σπάσιμο μιας δευτερεύουσας τεκτονικής δομής του Ρήγματος Αλιάκμονα. Το ρήγμα έχει μήκος τουλάχιστον 88χλμ., ολισθαίνει κατά 0.3-2 χιλιοστά τον χρόνο και μπορεί να δώσει σεισμό με μέγιστο μέγεθος 6.9 βαθμούς.
Πριν το 1995 δύο σημαντικά σεισμικά γεγονότα μεγέθους 5,4 και 5,2 επήλθαν στις 25 Οκτωβρίου 1984 και 18 Φεβρουαρίου 1986, αντίστοιχα, μετά την πρώτη πλήρωση των φραγμάτων των Ασωμάτων και της Σφηκιάς. Η τεχνητή λίμνη Ασωμάτων[2,6 τ.χλμ] δημιουργήθηκε έπειτα από κατασκευή φράγματος στον ποταμό Αλιάκμονα, το 1985. Η τεχνητή λίμνη Σφηκιά [έκταση 4,3 τ.χλμ.] ήταν μέρος ενός πρότζεκτ που άρχισε στις 13/3/1985.
Μετά το 1995 ένα νέο σεισμικό επεισόδιο, γύρω στα 5 Ρίχτερ, εκδηλώνεται στην περιοχή και κάποιοι συνέδεσαν την δόνηση με την δημιουργία της νέας τεχνητής λίμνης του Ιλαρίωνος. Περιέργως το σεισμικό γεγονός δεν είχε μεγάλες καταστροφές όμως πολλά σπίτια υπέστησαν μη επισκευάσιμες ρωγμές αλλά γρήγορα το όλο θέμα υποβαθμίστηκε.
Η σεισμική δραστηριότητα του 1995 παρατηρήθηκε νοτιοδυτικά της Λίμνης Πολυφύτου. Ο αριθμός σεισμών αυξήθηκε μετά την λειτουργία του φράγματος Πολυφύτου [1974] και πριν από την εμφάνιση του καταστροφικού γεγονότος του Μαΐου. Με βάση την ιστορική σεισμικότητα το επεισόδιο του 1995 δεν ήταν «απροσδόκητο» γεγονός, αλλά πιθανόν να επιταχύνθηκε λόγω της πλήρωσης του φράγματος. Η κατασκευή των τεχνητών λιμνών δεν επηρέασε το μέγεθος του σεισμού, δεδομένου ότι κάτι τέτοιο εξαρτάται κυρίως από την τεκτονική της περιοχής και τα χαρακτηριστικά των ενεργών ρηγμάτων, αλλά μπορεί να αυξήσει τον ρυθμό σεισμικότητας.
Η υπολογιζόμενη αύξηση τόσο του αριθμού των σεισμών μπορεί να αποδοθεί στις κατακρημνίσεις και τις διακυμάνσεις της στάθμης του φράγματος λόγω της αύξησης της πίεσης. Ωστόσο, αυτοί οι παράγοντες δεν επηρέασαν το μέγεθος της εκδήλωσης της 13ης Μαΐου 1995. Ο σεισμός αυτός κατέδειξε σαφώς ότι ο ρυθμός σεισμικότητας δεν είναι από μόνη της ασφαλές κριτήριο αξιολόγησης του σεισμικού δυναμικού μιας περιοχής. Μόνο μια λεπτομερής ανάλυση συμβάλλει στην αξιόπιστη εκτίμηση του σεισμικού κινδύνου. Σεισμολογικές μελέτες θα είχαν σίγουρα αποκαλύψει τον πιθανό κίνδυνο των ενεργών τεκτονικών δομών που έσπασαν κατά το σεισμικό επεισόδιο της 13ης Μαΐου 1995.
Έχουν περάσει 23 χρόνια από την δραματική μέρα που έζησαν οι κάτοικοι της περιοχής. Μία έρευνα που δημοσιεύθηκε από τους γεωεπιστήμονες που είναι υπεύθυνοι για τη διεθνή «Βάση Δεδομένων Ανθρωπογενών Σεισμών» [HiQuake], έρχεται να ρίξει φως στα σεισμικά γεγονότα της Λίμνης Πολυφύτου.
Σύμφωνα με την έρευνα τους που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Seismological Research Letters» της Σεισμολογικής Εταιρείας της Αμερικής, οι κυριότερες αιτίες πρόκλησης ανθρωπογενών σεισμών είναι οι εξορυκτικές δραστηριότητες [συχνά εξαιτίας της κατάρρευσης στοών], η δημιουργία μεγάλων υδατοφραγμάτων και οι συμβατικές μέθοδοι άντλησης πετρελαίου και αερίου. Άλλες αιτίες είναι οι δραστηριότητες γεωθερμικής ενέργειας, οι υπόγειες πυρηνικές εκρήξεις, ακόμη και η ανέγερση μεγάλων ουρανοξυστών που ασκούν μεγάλο βάρος στο υπέδαφος. Όχι αμελητέοι είναι οι σεισμοί εξαιτίας αντισυμβατικών μεθόδων άντλησης πετρελαίου και φυσικού αερίου με χρήση της τεχνικής της υδραυλικής ρωγμάτωσης [εισροή νερού με μεγάλη πίεση σε υπόγεια ρήγματα].
Οι περισσότεροι ανθρωπογενείς σεισμοί είναι μικροί της τάξης των 3-4 βαθμών, αλλά ορισμένοι είναι πολύ ισχυροί. Ο ισχυρότερος σεισμός που περιλαμβάνεται στη βάση δεδομένων, είναι 7,9 βαθμών, ο οποίος προκλήθηκε στην περιοχή Σιτσουάν της Κίνας το 2008 πιθανώς λόγω της δημιουργίας ενός μεγάλου φράγματος νερού σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από το επίκεντρο. Αλλά και ο πιο πρόσφατος καταστροφικός σεισμός στο Νεπάλ 7,8 βαθμών [το 2015] αποδόθηκε από ορισμένους επιστήμονες στην άντληση υπόγειων υδάτων.
Συχνά, προϋπάρχει τεκτονικό στρες προερχόμενο από φυσικές γεωλογικές δυνάμεις και η ανθρώπινη δραστηριότητα αποτελεί την τελευταία σταγόνα στο ποτήρι. Εξίσου συχνή όμως είναι η διαφωνία ειδικών και μη κατά πόσο ένας σεισμός οφείλεται [και] στους ανθρώπους. Οι υπεύθυνοι της HiQuake αναγνώρισαν πως είναι πολύ δύσκολο να υπάρχει σαφής απόδειξη ότι όντως ένας σεισμός οφείλεται στους ανθρώπους, αν και αυτό, όπως είπαν, δεν πρέπει να καθησυχάζει.
Στην χώρα μας, σύμφωνα με τη HiQuake, υπάρχουν και άλλοι σεισμοί που σχετίζονται με την ανθρώπινη δραστηριότητα, όλοι στο πλαίσιο της δημιουργίας φραγμάτων και αντίστοιχων τεχνητών λιμνών που συγκρατούν μεγάλους όγκους νερού: Του Μαραθώνα [5,7-1938],των Κρεμαστών Αιτωλοακαρνανίας- της Ευρυτανίας[6,2-1966],του Καστρακίου Αιτωλοακαρνανίας- Αχελώου [1969-4,6], Πουρναρίου Αρτας-Αράχθου [5,6-1981].
Η τελευταία μελέτη κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τους σεισμούς από ανθρωπογενείς μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις στη φύση. Όλες δραστηριότητες του ανθρώπου επηρεάζουν τις δυνάμεις που δρουν στο φλοιό της Γης, συνεπώς δεν πρέπει να εκπλήσσει ότι η Γη αντιδρά σε αυτές τις αλλαγές. Η μελέτη επίσης αφορά την ασφάλεια των μεγάλων τεχνικών έργων στην σεισμογενή χώρα μας.

Γεωδίφης

Πηγές
1.Seismic hazard assessment in Polyphyto Dam area and its relation with the “unexpected” earthquake of 13 May 1995 -K. Pavlou, G. Kaviris, K. Chousianitis, G. Drakatos, V. Kouskouna, and K. Makropoulos
2.Βικιπαίδεια
3./diss.rm.ingv.it/
4.Σεισμοί της Ελλάδας-Β.Παπαζάχος
5.inducedearthquakes.org/
6.Global review of human-induced earthquakes-Gillian R.Foulgera,Miles P.Wilsona,Jon G.Gluyasa,Bruce R.Juliana, Richard J.Davies

Η εύφορη Πυργούσα

18/5/2018

Οι ηφαιστειακές νησίδες Πυργούσα[δεξιά] και Παχειά από την Δυτική Κω

Στα φουρτουνιασμένα νερά του Καρπάθιου Πελάγους τα νησάκια Πυργούσα και Παχειά. Η φωτογραφία λήφθηκε από το ακρωτήριο Κρίκελλο της Κεφάλου.
«Προς δυσμάς της Νισύρου είναι 3 νησίδες έρημοι, η Πυργούσα επι της οποίας σώζονται δύο ελληνικά αρχαία φρούρια ερείπια, παλαιόκαστρα λεγόμενα και η Παχεία και η Αντιλέγουσα [Κανδελιούσα]. Μεταξύ της Νισύρου και Κω βρίσκεται το Γυαλί η υπό του Πλινίου λεγόμενη Κισσηρούσα [προφανώς από την κίσσηρη που σημαίνει ελαφρόπετρα]. Και τα μεν νησίδια Γυαλί Παχεία και Πυργούσα ανήκουσιν στους κατοίκους της Νισύρου αφιερωθέντα δια κυβερνητικών τίτλων εις το Μοναστήριο της Σπηλαιανής, επιφυλάττεται δε τη Κυβερνήσει μόνο το προνόμιο της δεκάτης, η δε νησίδα Στρογγυλή και Αντιλέγουσα ανήκουσιν εις την Κυβέρνησιν» γράφει ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής [1809 -1892] ένας φαναριώτης λόγιος, ρομαντικός ποιητής, πεζογράφος, καθηγητής Αρχαιολογίας και διπλωμάτης.
Η Πυργούσα για τον σχολάρχη Γεώργιο Παπαδόπουλο είναι εύφορο και γόνιμο νησί και χρησιμεύει για τους Νισύριους για αλίευση, σπορά δημητριακών και για κτηνοτροφία σε αντίθεση με την γειτονική Παχειά η οποία είναι άγονη και χρησιμεύει μόνο για κτηνοτροφία.
Η Περγούσα ή Περιγούσα όπως συχνά είναι γνωστή είναι ένα ακόμη ακατοίκητο ηφαιστειακό νησί. Ανήκει διοικητικά στο Δήμο Νισύρου. Συναντάται 9,83 χλμ. νότια του ακρωτηρίου Κρίκελλου της Δυτικής Κω. Το νησάκι έχει εμβαδόν 1,1 τετρ. χλμ, περίμετρο 5,71 χλμ. και μέγιστο υψόμετρο γύρω στα 83μ. Απέχει μόλις 2,21 χλμ. από την Παχειά. Από την ελληνιστική περίοδο διασώζονται ορισμένες επεκτάσεις και προσθέσεις σε κλασικά κτίσματα, καθώς και πλήθος πύργοι-φυλάκια [φρυκτωρίες] στη Πυργούσα, που οφείλει την ονομασία της σε αυτές. Η δια «πύργων» οχύρωσις στο Καστέλι πιθανόν καταστράφηκε από τον σεισμό του Αντωνίνου Πίου το 139μ.Χ.
Σε χάρτες του 17ου αιώνα [F. Piacenza, N. Langliois, Bordone κά] εμφανίζεται ένα νησί με το όνομα Chirana δυτικά της Νισύρου ενώ βορειότερα υπάρχει ο Καλόγερος μία νησίδα για την οποία έχουν γραφεί διάφορες ιστορίες. Η Πυργούσα δεν αποκλείεται να είναι η Chirana αν λάβουμε υπόψη το μέγεθος και την απόσταση από την Παχειά [Lefindra], Νίσυρο και την Κω.
Τα νησάκια συναντώνται στο ανατολικό άκρο του ηφαιστειακού τόξου του Νοτίου Αιγαίου του οποίου οι εκρήξεις χρονολογούνται πριν από 3,4 εκ.χρόνια. Η Πυργούσα και η Παχειά αποτελούν δύο μικρά ηφαιστειακά κέντρα, παλαιότερα ηλικιακά της Νισύρου, που σχηματίστηκαν κατά την πρώτη περίοδο της ηφαιστειακής δράσης η οποία διαρκεί έως 1,6 εκ.χρόνια πριν. Μία σειρά από υποθαλάσσια ηφαιστειακά κέντρα βρίσκονται μεταξύ των νησίδων και την Κανδελιούσα.
Στην πραγματικότητα η Πυργούσα είναι ένας δακίτικος δόμος ο οποίος μοιάζει εν μέρει να καταλαμβάνει ένα προϋπάρχον στρωματοηφαίστειο. Αποτελείται από ηφαιστειακό τόφφο της Κω που προήλθε από την μεγάλη έκρηξη πριν από 165χιλ. χρόνια, παλαιότερες δακίτικες λάβες, πυροκλαστικά του σχηματισμού της Παναγιάς Κυράς από τη δραστηριότητα της Νισύρου και από θαλάσσιες αναβαθμίδες με κοχύλια ηλικίας 260 χιλ. έως 11.430 ετών [βρίσκονται και στο Γυαλί και τον Αγ.Θεολόγο της Κεφάλου] . Σύμφωνα με τον γεωλόγο Δ. Ζούζια οφείλονται σε τοπική ανύψωση των νησιών αυτών παρά με μεταβολή της στάθμης της θάλασσας λόγω της απουσίας θαλάσσιων αναβαθμίδων στο γειτονικό νησί της Νισύρου.
Στη νησίδα υπήρχε αρχαίο λατομείο που λειτούργησε για εξόρυξη του δακίτη. Πρόκειται για πυριγενές, ηφαιστειακό πέτρωμα με πορφυρική υφή με ενδιάμεση σύνθεση μεταξύ ανδεσίτη [Στρογγυλής] και ρυόλιθου [Κεφάλου]. Ο σχηματισμός του δακίτη παρέχει πολλές πληροφορίες σχετικά με τη σχέση μεταξύ ωκεάνιου φλοιού και ηπειρωτικής κρούστας. Κάποτε χρησιμοποιείτο για την παρασκευή μυλόπετρας.
Η Πυργούσα κείται στο νοτιοδυτικό άκρο του Ρήγματος Κω. Με βάση την ιστορική σεισμική δραστηριότητα γύρω από την νησίδα έχουν εκδηλωθεί σεισμοί με μεγέθη έως 6 βαθμούς. Το μεγαλύτερο επεισόδιο έχει καταγραφεί από την σεισμική ακολουθία του 1968.

Γεωδίφης

Πηγές

1.Γενική Γεωγραφική- Γεώργιο Παπαδόπουλο,1909
2.Νισυριακά Χρονικά,nisyriakesmeletes.gr
3.Geodynamics and Volcanism in the Kos, Yali, Nisyros Volcanic Field-P.Nomikou, D.Papanikolaou and V.J.Dietrich
4.Σεισμοί της Ελλάδας- Β.Παπαζάχος
5.Βικιπαίδεια
6.Γεωλογικός Χάρτης της Ελλάδας/ΙΓΜΕ
7.Αειφόρος Ανάπτυξη του ηφαιστείου της Νισύρου -Δ.Π. Ζούζια

Η Οθωμανική Κρήνη, ο Βουκεφάλας και ο Πλάτανος του Ιπποκράτη

16/5/2018

Το κεφάλι του[δεξιά της κρήνης]Βουκεφάλα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Πλατεία Πλατάνου

«Εν τούτοις ουδείς ο επιβεβαιών ημάς, ότι ο αναφερόμενος αυτός εκείνος σπουδαίος Πλάτανος ούτος ο περί ου γράφομεν νυν γηραιός είναι αυτός» Ιάκωβος Ζαρράφτης

Στην παραπάνω φωτογραφία του Ιταλού αρχαιολόγου Luigi Morricone [1937;] στο κέντρο της Λόζιας διακρίνεται η δομή, κάτω από το ιστορικό μνημείο του Ιπποκράτη, με αρχαία επαναχρησιμοποιούμενα στοιχεία. Πριν ακόμη υποστεί τις αλλαγές του 1959, όπου τοποθετήθηκε το σημερινό περιτοίχισμα με κιγκλίδωμα από προσφορά της Ακαδημίας του Αγ.Κάρλου της Γουατεμάλας.
Το κεφάλι του αλόγου της φωτογραφίας είναι ο Βουκεφάλας του Μεγάλου Αλεξάνδρου [Σήμερα βρίσκεται στην είσοδο του Αρχαιολ.Μουσείου].Πρόκειται για τμήμα από ένα τεράστιο μαρμάρινο ανάθημα που βρισκόταν στο Ασκληπιείο και το οποίο δεν μπόρεσε να βρει ο R. Herzog. Πολλά από τα αριστουργήματα του Ασκληπιείου φαίνονται στα τείχη του γειτονικού ενετικού κάστρου.
Τα δομικά υλικά της κρήνης της Πλατείας του Πλατάνου είναι από χονδρόκοκκο μάρμαρο και τσιπολίνο, ενώ διακρίνεται και το βοτσαλωτό δάπεδο [απουσιάζει αρχές του 19ου αιώνα] που πλέον στολίζει την πλατεία με ένα από τα πιο διάσημα δέντρα του κόσμου.
Η όλη δομή μαζί με την υπερυψωμένη εξέδρα[σοφά] φέρεται να έχει κατασκευαστεί από τον Μιλτιάδη Αριστάρχη Πασά, το 1878 [μετά τον σεισμό του 1863 με μέγεθος 7.5 νότια της Αντιτήλου] για να αποδώσει την πρέπουσα τιμή και σεβασμό στον Ιπποκράτη.
Η κρήνη στην είσοδο του κάστρου είναι παλαιότερη, και μάλλον περιέχει αρχιτεκτονικά μέλη από την παλιά μουσουλμανική η οποία είχε υποστεί κατά καιρούς μεγάλες καταστροφές [έκρηξη πυριτιδαποθήκης του κάστρου το 1816, σεισμοί, κά] όπως και η πλατεία του πλατάνου.
Πάνω από την κρήνη σε λευκότατο μάρμαρο είναι χαραγμένο στα τουρκικά «Ανέστησε την κρήνη και έτρεξε το νερό από την πηγή του Ιπποκράτους ο Γαζή Χασάν Πασάς το 1200[1786 για εμάς]». Η κρήνη τροφοδοτείτο από τα υδραγωγεία του Αμπάβρη τα οποία με την σειρά τους έφερναν το νερό από την Βουρίνα.
Η κρήνη κατασκευάστηκε από τον Πασά που έφτιαξε και το τζαμί της Λότζιας. Σύμφωνα με τον Ζαρράφτη υπήρχαν 14 κρουνοί που άρδευαν με νερό την πόλη. Ωστόσο, μία ιδέα από την ιστορία της πλατείας μπορούμε να πάρουμε από τους πίνακες και τα χαρακτικά των περιηγητών. Πίνακας του 1782 του Γάλλου Ογκύστ ντε Σουαζέλ - Γκουφιέ [μέλος του Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου, μια οργάνωση που θεωρήθηκε πρόδρομος της Φιλικής Εταιρείας] δείχνει το μνημείο τετράκρουνο. Επίσης μεταγενέστερη φωτογραφία του Charles André [Απρίλιος,1905] παρουσιάζει μία πιο λιτή κατασκευή, μαυριτανικής τεχνοτροπίας, στην θέση της σημερινής. Το οθωμανικό μνημείο απουσιάζει από φωτογραφία που λήφθηκε από τους Ιταλούς λίγο μετά το 1933. Καταστράφηκε από τον σεισμό και μετά το 1936 μία νέα κατασκευή τοποθετείται στη θέση της. Δυστυχώς και αυτή κατέρρευσε από την ισχυρή σεισμική δόνηση του περσινού Ιουλίου.
Σχετικά με το περίφημο δέντρο της πλατείας πολλές παραδόσεις του Παλαιού Κόσμου έχουν συνδεθεί με το είδος «ανατολικός πλάτανος» που προέρχεται από τη Μικρά Ασία αλλά τώρα συναντάται σε διάφορα μέρη του κόσμου.
Κάτω από τον πλάτανο λέγεται ότι δίδαξε ο Ιπποκράτης την επιστήμη της ιατρικής. Η λαϊκή παράδοση μας διηγείται ότι η Ελένη, η μητέρα του Αγίου Κωνσταντίνου, επιστρέφοντας από τα Ιεροσόλυμα, τότε «βρήκε» τον Τίμιο Σταυρό στο ταξίδι της προς το νησί. Λέγεται ότι κατέβηκε και φύτευσε σε αυτή την θέση τον πλάτανο. Παρόμοια ιστορία αναφέρουν και οι μουσουλμάνοι για έναν Σουλτάνο.
Ο πλάτανος, για τους αρχαίους ήταν ο βασιλιάς των βουνών. Πρόκειται για δέντρο που αγαπάει τις βόρειες και υγρές θέσεις, τη δροσιά και το κελάρυσμα του καθαρού νερού. Για τον λόγο αυτό συναντάται σε τόπους που βρίσκονται κοντά στα ποτάμια. Δεν του αρέσουν οι βρωμιές και γι' αυτό δεν αναπτύσσεται κοντά σε στάσιμα νερά, έλη, βάλτους, κ.λ.π. Χώνει βαθιά τις ρίζες του στο υγρό και όχι ασβεστολιθικό υπέδαφος και απλώνει τα κλαδιά του στον ήλιο που αγαπά πολύ. Φύεται εκεί όπου βρίσκει άφθονο νερό, είτε επιφανειακό, είτε υπόγειο. Αρκεί να μπήξει κανείς ένα κλαρί από το αιωνόβιο σε υγρό έδαφος και θα έχει ένα καινούργιο πλάτανο.
Από τα παραπάνω σε συνδυασμό με το γεγονός ότι στη συγκεκριμένη τοποθεσία κυριαρχούσε ρηχή θάλασσα ή τουλάχιστον ελώδης έκταση, την εποχή που έζησε ο Ιπποκράτης [460-370 π.Χ], ο πλάτανος είναι απίθανο να έχει την ηλικία των 2500 χρόνων που αναφέρουν οι ιστορικοί. Ο πλάτανος τοποθετήθηκε πολύ αργότερα από τον θάνατο του Ιπποκράτη.
Ο Αθήναιος από την Ναυκρατίδα Αιγύπτου- διάσημος βιολόγος, φυτολόγος, ζωολόγος και γραμματικός- που έζησε τέλη 2ου-αρχές 3ου αιώνα μ.Χ, μας λέει ότι κάτω από τον πλάτανο, έναν αιώνα μετά τον Ιπποκράτη, τοποθέτησαν οι Κώοι χάλκινο ανδριάντα του Φιλητά. Ωστόσο δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν η αναφορά του έχει να κάνει με την τωρινή τοποθεσία του ή τον σημερινό πλάτανο.
Ο Ζαρράφτης λαμβάνοντας υπόψη το πάχος του δέντρου, εκτιμά ότι ο πλάτανος έχει ηλικία 1500 χρόνων καθώς 80 εκατοστά αναλογούν σε ένα αιώνα ζωής του. Ο 5ος αιώνας μ.Χ που χρονολογεί το σπουδαίο δέντρο ο Ζαρράφτης είναι δύσκολο να γίνει αποδεκτός ακόμη και άν δεν είχε παρέμβει ο μέγιστος σεισμός του 554μ.Χ. Η καθίζηση, το υφάλμυρο νερό στις πηγές, το τρομερό τσουνάμι και η ρευστοποίηση κατά μήκος της ακτής επηρέασε ότι βρισκόταν εκεί, ακόμη και τα δέντρα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο τόπος παρέμεινε ακατοίκητος για χρόνια. Αν κλώνος από παλαιότερο δέντρο μεταφυτεύθηκε αργότερα είναι δύσκολο να υποστηριχτεί χωρίς μελέτη.
Ίχνη αρχαιοτήτων βρέθηκαν στο πηγάδι που βρίσκεται στο κέντρο της πλατείας. Κατά την Ενετοκρατία και την Οθωμανική περίοδο έχουν αναφερθεί τεχνικές κατασκευές που στήριζαν τους κλώνους του γηραιού πλατάνου.
Εκτιμώ - με κάθε επιφύλαξη - ότι ο σημερινός πλάτανος έχει φυτευτεί μετά τον 15ο αιώνα μ.Χ σε θέση παλαιότερου. Είχε τοποθετηθεί για να τιμηθεί το ανεκτίμητης αξίας πρωτοποριακό έργο του Πατέρα της Ιατρικής, που επηρέασε βαθύτατα τη διαχρονική εξέλιξη της επιστημονικής σκέψης στα χρόνια που ακολούθησαν. Μπορούμε να υποθέσουμε κατ΄επέκταση ότι κάτω από έναν πλάτανο, που σε καμία περίπτωση δεν σκίαζε τον μεγάλο δάσκαλο, μαθητές δίδαξαν το τεράστιο έργο και πάνω από όλα το ήθος του Ιπποκράτη.

Γεωδίφης

Πηγές

1.Φωτογραφίες του Luigi Morricone[αρχείο Saia]
2.Κώια-Ιακ.Ζαρράφτης
3.Ιστορία της Νήσου Κω- Β. Χατζηβασιλείου
4.Βικιπαίδεια
5.Με το Βλέμμα των Περιηγητών/el.travelogues.gr/

Η «Δεύτερη Έλευση» και ο σεισμός του 1303 μ.Χ

13/5/2018

Η πόλη Κάντια [ Ηράκλειο Κρήτης] από τον Γερμανό χαράκτη Sandrart, Jacob von, το 1686. Μετά από 383 χρόνια το Ηράκλειο έχει επουλώσει τις πληγές από τον τρομερό σεισμό και το τσουνάμι του 1303

«Ηταν Πέμπτη, 18 Αυγούστου 1303 και ώρα 6.30 το πρωί, όταν άρχισαν να ακούγονται μυκηθμοί και κρότοι υποχθόνιοι από το ένα μέχρι το άλλο άκρο του νησιού, ώστε να αντηχούν τα σπήλαια έξω στην ύπαιθρο και να ακούγεται παντού ένας καταχθόνιος θόρυβος που προξενούσε φρίκη. Όταν αυτοί οι θόρυβοι έπαυσαν τότε άρχισε να σείεται εκ θεμελίων η γη ώστε να νομίσουν ότι έφθασε η Δευτέρα Παρουσία. Έντρομοι οι άνθρωποι ξυπνάνε χωρίς να γνωρίζουν τι συνέβαινε. Άρχισαν να πέφτουν σπίτια, οι κάτοικοι έτρεχαν έξω στους δρόμους. Δεν έμειναν τείχη, πύργοι και σπίτια, όσα δεν έπεσαν ήταν ετοιμόρροπα. Ο φόβος κυρίευσε τις ψυχές. Οι κάτοικοι δεν τολμούσαν να πλησιάσουν τα ερείπια για να ανασύρουν τους διασωθέντες είτε να θάψουν τα συγγενικά τους πρόσωπα. Κανείς δεν μπορούσε να βρει το σπίτι του, τόσο μεγάλη ήταν η καταστροφή όχι μόνο στο Ηράκλειο αλλά σε ολόκληρη την Κρήτη. Σχεδόν 4.000 άτομα καταπλακώθηκαν κάτω από ερείπια. Για μήνες εσείετο η γη για 2 ή 3 φορές την ημέρα χωρίς να σταματήσει, δεν έμεινε έγκυος που να μην αποβάλλει το βρέφος της. Τα νερά του ποταμού Αλμυρού από αλμυρά έγιναν γλυκά και πάλι έγιναν αλμυρά. Ξαφνικά πριν σταματήσει ο σεισμός, η θάλασσα ενώ πριν ήταν γαλήνια, άρχισε να διογκώνεται και τα κύματα έμοιαζαν να φτάνουν τον ουρανό και ξεχύθηκαν δια μέσου των ποταμών στις πεδιάδες πετώντας ψάρια εδώ και εκεί όταν τραβιόταν. Η κατεστραμμένη πόλη κατακλύστηκε από τα νερά, πολλά πλοία βρέθηκαν στην ξηρά ή συνετρίβησαν στους ύφαλους....» γράφει για τον τρομερό σεισμό του 14ου αιώνα στο βιβλίο του «Ιστορία της Κρήτης επί Ενετοκρατίας» ο Νικόλαος Ζουδιανός.
Σύμφωνα με τον βυζαντινό συγγραφέα ο Γ. Παχυμέρη, που έζησε στο δεύτερο μισό του 13ου και στις αρχές του 14ου αιώνα, ο σεισμός του 1303 εκτός από εκτεταμένες καταστροφές στην κεντρική και την ανατολική Κρήτη ισοπέδωσε την πόλη της Ρόδου και παρέμεινε ο πιο καταστροφικός στην συνείδηση του κόσμου. Προκάλεσε μεγάλες ζημιές στο Ηράκλειο όπου αναφέρθηκαν καταρρεύσεις στο Δημαρχείο, σε εκκλησίες [Αγ. Μάρκου, έπεσε η οροφή του Αγ. Τίτου, κά] σπίτια και κάστρα [Μεγάλος Κουλές]. Οι ζημιές ήταν μικρότερες στην Δυτική Κρήτη. Καταστροφές σημειώθηκαν και στην Μεθώνη και Κορώνη της Νότιας Πελοποννήσου. Μεγάλες ήταν οι ζημιές στην Αλεξάνδρεια όπου έπεσαν τμήματα από τα τείχη της πόλης. Επίσης καταστράφηκε μερικώς ο Φάρος της Αλεξάνδρειας, ένα από 7 Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου. Κάποιοι έχουν προτείνει ότι από αυτόν τον σεισμό γκρεμίστηκε και το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού.
Ο σεισμός έγινε ιδιαίτερα αισθητός στην Συρία, το Ισραήλ, στην Κύπρο, την Νότια Τουρκία, την Παλαιστίνη, στην Τύνιδα και στην Αδριατική. Λιγότερο αισθητός έγινε στην Κωνσταντινούπολη. Ιστορικές πηγές έχουν αντλήσει πληροφορίες από 41 πληγείσες περιοχές.
Στην Αίγυπτο ο σεισμός προκάλεσε σοβαρές ζημιές στο Κάιρο, απομακρύνοντας ένα μεγάλο μέρος του λευκού ασβεστολιθικού περιβλήματος της Μεγάλης Πυραμίδας και την ανατροπή των μιναρέδων σε πολλά τζαμιά.
Η Κως όπως και τα φέουδα της Καλύμνου και Λέρου βρίσκονταν, την εν λόγω περίοδο, υπό την κατοχή του Γενοβέζου πειρατή Βινιόλο Βινιόλι. Για τον σεισμό του 1303 δεν βρέθηκαν αρχαιολογικά ή ιστορικά αποδεικτικά στοιχεία που να δείχνουν ότι επηρέασε κατά κάποιο τρόπο τα νησιά ή την απέναντι μικρασιατική ακτή.
Ωστόσο, αυτό που προξένησε τις μεγάλες καταστροφές ήταν το τσουνάμι που ακολούθησε το οποίο εκτός από το Ηράκλειο κατέκλυσε την Αλεξάνδρεια, την Acre του Ισραήλ και διάφορες ακτές της Αιγύπτου και της Αδριατικής. Μοντελοποίηση του τσουνάμι προβλέπει ότι σε 9 λεπτά έφθασε στην Αλεξάνδρεια, με περίπου 40 λεπτά καθυστέρηση από τη στιγμή του σεισμού, από την άφιξη του πρώτου κύματος στην Αίγυπτο.
Ο σεισμός και το τσουνάμι ήταν ιδιαίτερα φονικά γεγονότα, όμως δεν θα μάθουμε ποτέ τον ακριβή αριθμό των θυμάτων που άφησαν πίσω τους.
Αν και η ακριβής τοποθεσία του επίκεντρου είναι αβέβαιη, γενικά εκτιμάται ότι ο σεισμός εκδηλώθηκε στο ανατολικό τμήμα του ελληνικού τόξου, κάπου ανάμεσα στην Κρήτη και τη Ρόδο.
Για τον σεισμολόγο Β.Παπαζάχο το τεράστιο τσουνάμι υποδηλώνει ότι ο σεισμός ήταν επιφανειακός και προκλήθηκε από μεγάλο ανάστροφο ρήγμα που χωρίζει την Ευρασιατική από την Αφρικανική Πλάκα. Πρόκειται για σεισμό με εκτιμώμενο μέγεθος 8 βαθμών και ένταση X [Εξαιρετικά καταστροφικός] στην κλίμακα έντασης Mercalli. Είχε επίκεντρο νοτιοδυτικά από το Καστελόριζο [περίπου 15χλμ] και εκδηλώθηκε στο ανατολικό τμήμα της ζώνης καταβύθισης πλακών της Μεσογείου. Το υπεύθυνο ρήγμα έχει μήκος τουλάχιστον 170χλμ, τρέχει παράλληλα με τις ακτές της Τουρκίας, και συναντάται νοτιοανατολικά της Ρόδου. Εδώ βρίσκεται το βαθύτερο σημείο [ξεπερνά τα 4.000μ] του ανατολικού τμήματος της Μεσογείου.
Η σεισμική δόνηση του 1303 ήταν αντίστοιχη με τον σεισμό 365 μ.Χ. Συνέβη σχεδόν 1.000 χρόνια μετά τον μεγαλύτερο σεισμό της Μεσογείου, ένα γεγονός το οποίο ισοπέδωσε αρκετές πόλεις στην μεσογειακή λεκάνη και σκότωσε τουλάχιστον 30.000 σύμφωνα με ιστορικές πηγές. Ο σεισμός του 1303 ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος επιφανειακός σεισμός στην ιστορία της Μεσογείου.
Σε γενικές γραμμές μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι μεγάλοι επιφανειακοί σεισμοί κατά μήκος της ζώνης καταβύθισης των πλακών παρατηρούνται κάθε περίπου 1.000 χρόνια. Αν τα πράγματα έχουν έτσι ο επόμενος μεγάλος σεισμός δύναται να εκδηλωθεί μετά από 220-250 χρόνια.

Γεωδίφης

Πηγές
1.Οι σεισμοί έν Κρήτη- Εφημερίδα Πατρίς
2.Σεισμοί της Ελλάδας- Β&Κ Παπαζάχος
3.Βικιπαίδεια
4.Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου
5. Large Seismic Faults in the Hellenic Arc- Β.Παπαζάχος
6.The large earthquake of 8 August 1303 in Crete: seismic scenario and tsunami in the Mediterranean area-Emanuela Guidoboni & Alberto Comastri
7.Με το βλέμμα των Περιηγητών, el.travelogues.gr/

Τα άγνωστα Αστακιδονήσια

11/5/2018

Χάρτης του Ν.Στάνσον [1655] με την Αστακίδα[πορτοκαλί χρώμα]

Η Αστακίδα απέχει 32,5χλμ από την Σαρία της Καρπάθου και 51χλμ από την Κάσο. Το νησί ανήκει διοικητικά στο Δήμο Κάσου [Δωδεκάνησα, περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου] άν και για την κυριότητα της βρίσκονται στα μαχαίρια οι δήμοι Καρπάθου και Κάσου. Μέχρι τώρα πάντως και οι δύο πλευρές είναι ανυποχώρητες!
Είναι επίσης γνωστή ως Isola di Stacchida, Nisis Astakida[Astakidha], Nisos Astakia, Stakida [Stakidha] και Στακίδα. Σε χάρτη του 1655 του «πατέρα της γαλλικής χαρτογραφίας» Νίκολας Σάνσον [1600 -1667] σημειώνεται ως Staquida.
Η Αστακίδα δεν φαίνεται να έχει κατοικηθεί κατά τους ιστορικούς χρόνους. Το όνομα ίσως οφείλεται στο σχήμα της που μοιάζει με τη μεγάλη δαγκάνα αστακού. Έχει έκταση 0,89 τετρ.χλμ, και περίμετρο 5,31χλμ. Το ψηλότερο σημείο του νησιού έχει ύψος 159μ. από την στάθμη της θάλασσας.
Το νησί περιβάλλεται από συστάδα βραχονησίδων που περιλαμβάνει το Αστακιδόπουλο με εμβαδόν 0,09 τετρ.χλμ και περίμετρο 1,69χλμ, την νησίδα Σίαλ [Σύλα ή Φωκά] με εμβαδόν 0,02 τετρ.χιλ & περίμετρο 0,59χλμ και μία ανώνυμη νησίδα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 όλα τα νησιά είναι ακατοίκητα.
Το νησιωτικό σύμπλεγμα αποτελείται από καρστικούς σχηματισμούς [ασβεστόλιθοι της ζώνης Τρίπολης-Γαβρόβου] ηλικίας 200-100 εκ.ετών και περιβάλλεται από βαθιά θάλασσα. Νοτιοδυτικά από τα Αστακιδονήσια υπάρχει ένας μοναδικός οικότοπος για την θαλάσσια ζωή, η δυτική τάφρος της Καρπάθου με βάθη που ξεπερνάνε τα 2500μ. Πρόκειται για μία σημαντική τεκτονική δομή με υποθαλάσσια όρη και φαράγγια που έχουν δημιουργηθεί από την δραστηριότητα των γειτονικών ρηγμάτων.
Στις 21 Ιουνίου 1942 ένας σεισμός ενδιάμεσου βάθους με μέγεθος 6.3 βαθμούς, από το ρήγμα Κάρπαθος 2 προκάλεσε καταστροφές στην Μάκρη της νοτιοδυτικής Τουρκίας. Ηταν η ισχυρότερη δόνηση που έχει παρατηρηθεί από την ομάδα υποθαλάσσιων ρηγμάτων τα οποία περιβάλλουν τα νησιά. Τα ρήγματα Αστακίδα, Σοφράνα, Ζαφόρα και τα Κάρπαθος2&3 ολισθαίνουν με ρυθμό από 0,01-3 χιλιοστά τον χρόνο και μπορούν να δώσουν σεισμούς με μέγεθος έως και 6,7 βαθμούς.
Οι νησίδες αποτελούν προστατευόμενες περιοχές του δικτύου NATURA 2004 [με κωδικό GR4210011].Η γεωγραφική απομόνωση τους τα καθιστά σημαντικό μέρος ξεκούρασης για τα μεταναστευτικά πουλιά και περιοχή αναπαραγωγής για τα θαλασσοπούλια. Η χλωρίδα χαρακτηρίζεται από την παρουσία ενδημικών ειδών. Η βλάστηση χαρακτηρίζεται από φρύγανα και στην παράκτια περιοχή από αλόφυτα. Μεγάλη οικολογική αξία έχουν τα λιβάδια της θάλασσας [Posidonia oceanica] στη θαλάσσια περιοχή της Αστακίδας. Στις νησίδες φωλιάζουν σπάνια είδη πουλιών, όπως Μαυροπετρίτης [Falco eleonorae] και Audouin [Larus audouinii]

Γεωδίφης

Πηγές
1.Βικιπαίδεια
2.Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία
3.diss.rm.ingv.it/Η ευρωπαϊκή βάση δεδομένων για σεισμογενή ρήγματα
4.Σεισμοτεκτονικός/Γεωλογικός Χάρτης Ελλάδας-ΙΓΜΕ
5.Σεισμοί της Ελλάδας- Β.Παπαζάχος
6.Εφημερίδα, Ροδιακή
7.Βίντεο και φωτογραφίες[manos], https://www.youtube.com/watch?v=Dr5g19D73TQ

Ο μύθος του Ερμία και του δελφινιού

8/5/2018

Σε κέρμα ο Ερμίας με σγουρά μαλλιά στέκεται με τα χέρια του στην πλάτη του δελφινιού

Υπάρχει ένας διάσημος μύθος σχετικά με ένα νέο καβάλα σε ένα δελφίνι, ο οποίος λέγεται ότι έχει λάβει χώρα στην Ιασό, σε μία συναρπαστική τοποθεσία νότια του ποταμού Μαίανδρου.
Η Ιασός είναι αρχαία πόλη της Καρίας που βρίσκεται βορειοδυτικά της χερσονήσου Αλικαρνασσού. Η πόλη φαίνεται ότι έχει κατοικηθεί από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού μέχρι το 16 αιώνα μ.Χ. Συναντάται σε ένα μικρό νησί κοντά στην ηπειρωτική χώρα στο σύγχρονο χωριό Kıyı Kışlacık της Μύλασας. Έχει ανασκαφεί από την ιταλική αρχαιολογική ομάδα, αρχικά υπό την επίβλεψη του Doro Levi. Ηταν φημισμένη στην αρχαιότητα για τα λιμάνια ,την εμπορική αλιεία και τα μάρμαρα της.
Ο μύθος αναφέρεται στους κάτοικους της Ιασού που ασχολούνταν με την αλιεία και τον Ερμία, ένα παιδί το οποίο ζούσε υπό την προστασία της μητέρας του. Κάποια στιγμή οι φίλοι του προσπάθησαν να τον πάρουν μαζί τους στη θάλασσα, αλλά εκείνος αρνήθηκε, γιατί η μητέρα του δεν τον άφηνε. Στη συνέχεια, τα παιδιά άρχισαν να τον περιπαίζουν, και, τέλος, η μάνα του συμφώνησε, αλλά ζήτησε να μην πάει πολύ μακριά. Τα παιδιά, συμπεριλαμβανομένου του Ερμία, αρχικά πήγαν να αθληθούν στην παλαίστρα της Ιασού και στη συνέχεια κατευθύνθηκαν προς τη θάλασσα για να κολυμπήσουν. Στο τέλος της ημέρας, όλα τα παιδιά, εκτός από τον Ερμία, επέστρεψαν στην ακτή. Ο καθένας έψαξε γύρω για αυτόν αλλά μάταια. Σύμφωνα με το μύθο, πολύ αργότερα, ένας ψαράς είδε να έρχεται προς την ακτή πάνω σε ένα δελφίνι. Και οι δύο βρέθηκαν νεκροί στην ακτή. Λέγεται ότι, αν και δεν είναι απολύτως σαφές, ο Ερμίας είχε κάποια σχέση με το δελφίνι, αλλά πέθανε ενώ έπαιζε μαζί του λόγω πτώσης στην ακίδα του πτερυγίου του δελφινιού. Ως εκ τούτου, πιστεύεται ότι το δελφίνι καθώς έφυγε από τη ζωή τον μετέφερε στην ακτή, και το δελφίνι στη συνέχεια πέθανε από θλίψη. Οι άνθρωποι που ζούσαν στην Ιασό έφτιαξαν μια στήλη με τον νέο πάνω στο δελφίνι, ως ανάμνηση για αυτό το ατυχές περιστατικό. Επιπλέον, ο Ερμίας μαζί με το δελφίνι κυριαρχεί σε αρκετά νομίσματα της πόλης. Ενα κέρμα από την Ιασό απεικονίζει τον νέο Ερμία καβάλα στο δελφίνι ως ένδειξη της φιλίας.
Πρόσφατα, ένα άγαλμα του Ερμία ως αγόρι να στέκεται με τα χέρια του στην πλάτη δελφινιού βρέθηκε σε ανασκαφή στην αρχαία Νύσα της Καρίας στο ανατολικό τμήμα της πόλης των Τράλλεων.
Αυτός ο μύθος δίνει έμφαση στην αγάπη μεταξύ του άτυχου νέου από την Ιασό και το δελφίνι του. Επί του παρόντος, η ιστορία λαμβάνεται ως σαφή ιστορική βάση της μεγάλης φιλίας μεταξύ των ανθρώπων και των δελφινιών στον κόσμο. Το πιο σημαντικό, ο μύθος υποδηλώνει σαφώς ότι είναι δύσκολο για την ανθρωπότητα να εξηγήσει ή να αποδεχθεί το θάνατο ενός παιδιού, γιατί ίσως σημαίνει την απώλεια της ελπίδας, των ονείρων και του μέλλοντος. Μετά το θάνατο ενός παιδιού, οι γονείς αντιλαμβάνονται συνεχώς το κενό χώρο στην καρδιά τους που προκαλείται από μια τέτοια καταστροφική εμπειρία. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι η δημιουργία ενός μύθου πράγματι είναι ένας τρόπος για να ξεπεράσει κανείς τη θλίψη του θανάτου του παιδιού.
Τα δελφίνια συναντώνται συχνά στην ελληνική μυθολογία. Αποτελούν ιερά ζώα του Απόλλωνα και του Ποσειδώνα. Αρκετά νομίσματα έχουν βρεθεί που παριστάνουν άντρες ή αγόρια να ιππεύουν αυτά τα ζώα. Ήταν καλός οιωνός για ένα πλοίο να θεαθούν δελφίνια στη διάρκεια του ταξιδιού του. Από παλιά ο άνθρωπος θαύμαζε τα δελφίνια για τη νοημοσύνη, δύναμη, ζωτικότητα, χάρη, αλτρουισμό και την αφοσίωση τους. Ο δεσμός των Ελλήνων, με το δελφίνι χάνεται στα βάθη των αιώνων. Οι μινωικές τοιχογραφίες στην Κρήτη και στη Θήρα, οι μαρτυρίες του Ομήρου, τα αρχαία νομίσματα με παραστάσεις δελφινιών και οι μύθοι για τις σχέσεις δελφινιών, ανθρώπων και θεών της μυθολογίας αποδεικνύουν αυτό τον ισχυρό δεσμό.

Γεωδίφης

Πηγές
1.Βικιπαίδεια
2.visitgreece.gr
3.link.springer.com

Ο σεισμός του 334μ.Χ και η Μικρή Ρωμαϊκή Οικία

4/5/2018

Ραβδωτοί κίονες από την Casa Pizzioli ή Μικρή Ρωμαϊκή Οικία, Απρίλιος 1938 [L.Morricone].

Ο 4ος αιώνας χαρακτηρίζεται από το πολυσύνθετο έργο του Μέγα Κωνσταντίνου, που επηρέασε άμεσα ή έμμεσα την παγκόσμια ιστορία. Αυτή την περίοδο σημειώνονται δύο σημαντικά σεισμικά γεγονότα στην περιοχή μας. Πριν ακόμη καθιερωθεί ο Χριστιανισμός ως επίσημη θρησκεία της βυζαντινής αυτοκρατορίας από τον Μέγα Θεοδόσιο, θα εκδηλωθούν οι αξιόλογοι σεισμοί του 334 και του 365μ.Χ.
Σύμφωνα με τον Μητροπολίτη Ηλία της Νισίβεως ή Αντιόχεια Μυγδονίας [βρισκόταν στα σύνορα του Βυζαντινού και του Περσικού κράτους], το 334 μ.Χ, ένας σεισμός στην Κω χωρίς θύματα είχε ως αποτέλεσμα να καταρρεύσουν πολλές πόλεις. Η αναφορά του μητροπολίτη στηρίζεται σε αρχαίες πηγές όμως για αυτόν τον σεισμό ελάχιστα είναι γνωστά.
Ωστόσο, τον Απρίλιο του 1938, στα πλαίσια της αρχαιολογικής έρευνας της πόλης Κω, ο Morricone ανέσυρε ραβδωτούς κίονες από ένα κτιριακό συγκρότημα του 3ου αιώνα μ.Χ που βρίσκεται επί των οδών Μακαρίου και Γαλλίας. Η Casa Pizzioli ή Μικρή Ρωμαϊκή Οικία, σύμφωνα με τον Ιταλό αρχαιολόγο, ως συγκρότημα είχε περίστυλο αίθριο, δεξαμενή και ψηφιδωτά [ελάφια,κά] και πρέπει να καταστράφηκε γύρω στο 330μ.Χ. Σήμερα τα ευρήματα στεγάζονται στη Ρόδο [Palazzo Μεγάλου Μαγίστρου]. Μάλλον πρόκειται για τον σεισμό που ανέφερε ο Μητροπολίτης Ηλίας στα Χρονικά του.
Την καταστροφή από αυτό το σημαντικό γεγονός εντόπισε και η αρχαιολόγος Ε. Μηλίτση, σύμφωνα με την οποία το σεισμικό περιστατικό εμφανίζεται σε στρώματα και άλλων μνημείων της πόλης [π.χ ιερά του Λιμένος, κεντρικές και δυτικές Θέρμες και στη Βασιλική του Λιμένος]. Δεν θεωρείται απίθανο από αυτόν τον σεισμό να καταστράφηκε και οριστικά εγκαταλείφθηκε το αρχαίο Στάδιο της Κω .Επίσης και το Δυτικό Γυμνάσιο, επί της Οδού Ηπείρου, πρέπει να έπαθε μεγάλες ζημιές. Είναι απορίας άξιο πως ένας σεισμός όπως αυτός, με τόσες καταστροφές σε δημόσια κτίρια, δεν άφησε πίσω του θύματα.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα υποδηλώνουν κοντινό επίκεντρο με την πόλη, επιφανειακό συμβάν από ρήγμα που μπορεί να δώσει ένα τέτοιο μέγεθος. Ο σεισμός του 334 μ.Χ. κατέστρεψε μνημεία που βρίσκονταν γύρω από το λιμάνι της Κω, ίσως προξένησε μικρές ζημιές στο υπόλοιπο νησί. Πρέπει να ήταν της τάξης των 6,6 βαθμών και μπορεί να προήλθε από την δραστηριότητα του Ρήγματος Ula-Oren της συστάδας ρηγμάτων Gokova.
Το Ula-Oren είναι υποθαλάσσιο ρήγμα, αποτελεί τον κορμό του Gokova και έχει μήκος τουλάχιστον 80χλμ. Ολισθαίνει με ρυθμό 0,5-3 χιλιοστά τον χρόνο, και μπορεί να δώσει σεισμούς με μεγέθη έως 7.1 βαθμούς.
Αν οι επιπτώσεις από την ενεργοποίηση του ρήγματος ήταν καταστροφικές για την πόλη, το γεγονός από μόνο του σημαίνει ότι ο σεισμός κυμαινόταν μεταξύ VIII-ΙΧ της 12επίπεδης κλίμακας Μερκάλι. Έκανε αρκετές ζημιές σε καλές κατασκευές που είχαν θεμελιωθεί σε χαλαρά εδάφη και μεγάλες στις κακές κατασκευές. Επιπλέον προκάλεσε αλλαγές, στη ροή και στη θερμοκρασία του νερού σε πηγές και σε πηγάδια όπως παρατηρήθηκε μετά τον σεισμό του περασμένου καλοκαιριού.
Στις 21 Ιουλίου 365 μ.Χ ένας άλλος σεισμός με μέγεθος 8.3-8.5 βαθμούς, νότια της Πελοποννήσου, μετακίνησε τη δυτική Κρήτη κατά 10 μέτρα. Ήταν ο μεγαλύτερος σεισμός της Μεσογείου και συνοδεύτηκε από ένα φονικό τσουνάμι το οποίο κατέστρεψε πολλές παράκτιες περιοχές. Ο ιστορικός Ammianus Marcellinus τεκμηρίωσε τις καταστροφικές συνέπειες του σεισμού που έπληξε την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου λέγοντας «η γη ταρακουνήθηκε και η θάλασσα απομακρύνθηκε, χιλιάδες πνίγηκαν και πλοία βρέθηκαν στις στέγες των σπιτιών».
Στην Κω δεν υπάρχουν μαρτυρίες για το συγκεκριμένο περιστατικό ωστόσο πρέπει να έγινε αισθητός κατά κάποιο τρόπο αφού ήταν ένας «παγκόσμιος» σεισμός όπως της Σουμάτρας που ζήσαμε πρόσφατα. Το νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού ίσως χτυπήθηκε από μικρό τσουνάμι μετά τον σεισμό Νοτιοδυτικής Κρήτης. Ομως, το συγκεκριμένο συμβάν προξένησε σαφώς λιγότερες ζημιές από τον σεισμό του 334μ.Χ. Είχε επίκεντρο 340χλμ. μακριά από το Κρίκελλο της Κεφάλου ενώ το πρώτο επεισόδιο συνέβη στη γειτονιά μας, σε απόσταση μόλις 7χλμ. από το λιμάνι της Κω. Τα χαλαρά εδάφη της πόλης φαίνεται ότι πρόδωσαν ακόμη και καλές κατασκευές όπως το συγκρότημα Casa Pizzioli. Ο σεισμός μάλλον εκδηλώθηκε από το δυτικό τμήμα του Ula-Oren, γεγονός που ίσως προξένησε καθίζηση και ρευστοποίηση σε εδάφη γύρω από το λιμάνι. Οι επισκευαστικές επεμβάσεις που έχουν αναφερθεί από αρχαιολόγους στην Casa Romana και στο Νυμφαίο ίσως έχουν να κάνουν με τον σεισμό του 334μ.Χ. Είναι δύσκολο να διακριθούν τα δύο σεισμικά γεγονότα που απέχουν μόλις 31 χρόνια από τα αρχαιολογικά ευρήματα, ωστόσο η απόσταση από το επίκεντρο ήταν καθοριστικός παράγοντας για τις καταστροφές. Το γεγονός του 334μ.Χ συνέβη κοντά στην πόλη γι΄αυτό προκάλεσε σημαντικές ζημιές τόσο στην Casa Romana όσο και στο Νυμφαίο. Η Ρωμαϊκή Οικία της Γρηγορίου Ε΄ίσως εγκαταλείφθηκε μετά τον σεισμό.
Παρά τις καταστροφικές σεισμικές δονήσεις που έπληξαν το νησί τον 4ο αιώνα μ.Χ. η πόλη, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους διατηρεί το λαμπρό ελληνορωμαϊκό της παρελθόν. Ομως, μετά το διάταγμα του Μεγάλου Θεοδοσίου, το 380μ.Χ, ακολουθεί η παρακμή των αρχαίων ιερών της Κω.

Γεωδίφης

Πηγές

1.Σεισμοί της Ελλάδας- Β.Παπαζάχος
2.Βικιπαίδεια
3.Ιστοσελίδα, archeologia.beniculturali.it[fondi-saia]
4.Αρχείο της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών
5.Παλαιοχριστιανική γλυπτική Κω: συμβολή στη μελέτη της αρχιτεκτονικής γλυπτικής στην Κω κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο (4ος-7ος αιώνα)-Ε.Μηλίτση