Blog Archives

Είμαστε προετοιμασμένοι για μια φυσική καταστροφή;

30/6/2011

Τον τελευταίο καιρό εντείνεται η προσπάθεια πολλών λαών να βελτιώσουν ακόμη περισσότερο την ετοιμότητα απέναντι σε φυσικές καταστροφές. Παρακολουθώντας το μεγάλο σεισμό και το τσουνάμι στην Ιαπωνία, οι άνθρωποι ανά τον κόσμο συχνά ερωτούν: "Θα είμαστε απόλυτα προετοιμασμένοι για μια τέτοια καταστροφή;" Η απάντηση τις περισσότερες φορές είναι "όχι". Για τον λόγο αυτό οι αρμόδιοι φορείς επικαιροποιούν ξανά και ξανά τα σχέδια προστασίας λαμβάνοντας υπόψη το πάθημα των Ιαπώνων.
Ενώ αυτά συμβαίνουν σχεδόν σε όλες τις προηγμένες χώρες του πλανήτη στην περιοχή μας επικρατεί ένας ανεξήγητος και επικίνδυνος εφησυχασμός. Έχουμε απορροφηθεί από τα προβλήματα της καθημερινότητας μας ή υπάρχει κάτι άλλο; Δεν ιδρώνει το αυτί κανενός αρμόδιου.
Όμως, με τους πρόσφατους σεισμούς τόσο της Κνίδου όσο και του Μποντρούμ τα ρήγματα της περιοχής στέλνουν μηνύματα ότι ακόμη είναι ξύπνια και ενεργά και ότι κάποια στιγμή θα συμβεί το απευκταίο. Κάποια μέρα η αργή ολίσθηση θα δώσει την θέση της σε ένα γερό σπάσιμο.
Η ετοιμότητα μετριάζει τις ζημιές και τις απώλειες. Η καταστροφή που συνέβη σε μια χώρα με το πιο προηγμένο πρόγραμμα διαχείρισης σεισμικού κινδύνου του κόσμου και όχι μόνο, στηρίζεται στη συμμετοχή, ετοιμότητα, αντιμετώπιση και αποκατάσταση. Αξίζει να ρίξουμε μια ματιά πώς η Ιαπωνία έχει χειριστεί την όλη κατάσταση και τι μπορούμε να μάθουμε από το παράδειγμα της .

Η έρευνα: Η Ιαπωνία έχει ένα μεγάλο αριθμό κρατικών κέντρων που χρηματοδοτούνται από φορείς που μελετούν και παρακολουθούν τις φυσικές καταστροφές .Αυτά τα κέντρα περιλαμβάνουν την Μετεωρολογική Υπηρεσία της Ιαπωνίας, το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης της Ιαπωνίας, τοπικά συστήματα πολιτικής προστασίας και πολλά φημισμένα ερευνητικά ινστιτούτα μελέτης καταστροφών και πρόβλεψης σε όλη τη χώρα. Τα τελευταία χρόνια, η κυβέρνηση έχει χρηματοδοτήσει την έρευνα για σεισμογενή ρήγματα κατά μήκος ζωνών καταβύθισης της Ιαπωνίας, στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου προγράμματος με γεωτρήσεις που γίνονται στον ωκεανό. Οι κρατικές υπηρεσίες πραγματοποιούν τακτικές εκτιμήσεις για τον κίνδυνο και για τον προσδιορισμό κατάλληλων κωδικών για την κατασκευή αντισεισμικών κτιρίων.
Οι προσπάθειες αυτές απέφεραν καρπούς: Σύγχρονα κτήρια στο Τόκιο και βορειοανατολικά της Ιαπωνίας άντεξαν το μεγάλο τίναγμα του εδάφους και στους δύο σεισμούς της 9ης και της 11ης Μαρτίου. Όμως, ήταν τα ψηλά κύματα τσουνάμι, όχι η δύναμη του σεισμού, που προκάλεσε τους περισσότερους θανάτους και την καταστροφή. Οι τσουναμοφράκτες υπέστησαν καθίζηση από το σεισμικό γεγονός που σε πολλά σημεία ξεπέρασε τα δύο μέτρα. Αυτό δεν το είχαν υπολογίσει στους σχεδιασμούς τους με αποτέλεσμα τα κύματα να πλήξουν τα σχετικά ελαφριά ξύλινα σπίτια της ακτογραμμής της Ιαπωνίας, παρασύρωντας τα οχήματα και τα συντρίμμια στο κύμα, προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερη ζημία.

Η ετοιμότητα: η Ιαπωνία έχει θέσει σε εφαρμογή ένα σύγχρονο, μεγάλο δίκτυο επικοινωνιών που έχει σχεδιαστεί για να ειδοποιεί τους ανθρώπους και τις εταιρείες όταν συμβεί ένας σεισμός. Η χώρα μεταδίδει αυτοματοποιημένες ειδοποιήσεις μέσω συστημάτων προειδοποίησης. Μάλιστα, ένα λεπτό πριν τα σεισμικά κύματα πλήξουν το Τόκιο, προειδοποίηση σεισμού είχε σταλεί μέσω των τηλεπικοινωνιακών γραμμών στους κατοίκους .Τα κύματα τσουνάμι έπληξαν την Ιαπωνία σε 25 λεπτά μετά το σεισμό. Οι ειδοποιήσεις αυτές, επίσης, έδωσαν εντολή να σταματήσουν τα τρένα και οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής ενώ έκλεισαν και άλλες επικίνδυνες εγκαταστάσεις. Επιπλέον, στην χώρα έχει τεθεί σε εφαρμογή ένα μεγάλο πρόγραμμα δημόσιας εκπαίδευσης σε σχολεία και χώρους εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ετήσιων ασκήσεων καθε 1η Σεπτεμβρίου (την ημέρα του σεισμού του 1923-Kanto, το οποίο έχει ορισθεί ως Ημέρα Πρόληψης Καταστροφών). Η Ιαπωνία ενημερώνει επίσης τακτικά τους κώδικες -σεισμών , πυρκαγιάς κά- τα συστήματα προειδοποίησης, τα καταφύγια έκτακτης ανάγκης και τα σχέδια εκκένωσης.

Οι προκλήσεις: Ανεξάρτητα από το πώς προετοιμάζονται Ιαπωνία, η χώρα αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις στον απόηχο της καταστροφής- προκλήσεις που κάθε έθνος δύναται να αντιμετωπίσει: η πρόσβαση στα θύματα, οι προσπάθειες διάσωσης και παροχής νερού, η τροφή, η στέγη και η ηλεκτρική ενέργεια στους επιζώντες κατά τις κρίσιμες πρώτες ημέρες μετά το συμβάν. Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας και καθορίζει τους ρόλους των μη κυβερνητικών οργανώσεων (όπως ο Ερυθρός Σταυρός), των ΜΜΕ μέσων μαζικής ενημέρωσης (συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών δικτύων), την ταχεία ανταπόκριση και τη διαχείριση των καταστροφών, καθώς και την υποστήριξη των ανθρώπων και τη φροντίδα για τους συνανθρώπους που έχουν ανάγκη από βοήθεια.
Ο σεισμός και το τσουνάμι προκάλεσε επίσης μια πυρηνική καταστροφή στην κοντινή Φουκουσίμα, προφανώς, επειδή οι φορείς δεν είχαν λάβει πλήρως υπόψη το ιστορικό των πολύ μεγάλων σεισμών και των τσουνάμι που έχουν χτυπήσει την περιοχή. Έτσι, οι αρμόδιοι φορείς έκριναν ότι έπρεπε να επανεξετάσουν τα αίτια της καταστροφής, τις συνέπειες και τις διαδικασίες διαχείρισης σε όλους τους τομείς της χώρας. Υπάρχουν διδάγματα για το πώς ένας φυσικός κίνδυνος μπορεί να οδηγήσει σε τραγωδίες και τι πρέπει να γίνει για να περιορίσουμε αυτές τις καταστροφές.

Γεωδίφης

Εικόνα-Χάρτης με την σεισμικότητα των τελευταίων ημερών από το EMSC

Τι είναι το θανατηφόρο ρεύμα έκπλυσης;

28/6/2011

Η θάλασσα μπορεί να είναι μια πηγή χαράς και διασκέδασης, αλλά θα πρέπει πάντα να είστε προσεκτικοί στους κινδύνους που υπάρχουν. Αν δεν είστε εξοικειωμένοι με την θάλασσα τότε κολυμπήσετε στις παραλίες που προστατεύονται από ναυαγοσώστη. Πριν από την επόμενη βουτιά σας στην θάλασσα, πρέπει να γνωρίζετε πώς να αντιμετωπίσετε ένα ρεύμα έκπλυσης.
Το νερό ίσως φαίνεται έτοιμο για να κάνετε μια βουτιά, αλλά μπορεί να παραμονεύει ο κίνδυνος σε εκείνους που εισέρχονται. Τα ρεύματα έκπλυσης προτού να το συνειδητοποιήσετε, μπορούν να σας παρασύρουν έξω μακριά από την ακτή.
Τι είναι το ρεύμα έκπλυσης; Είναι μία θανατηφόρος δύναμη και νούμερο ένα απειλή στις παραλίες. Πρόκειται για ένα έντονο επιφανειακό ρεύμα, βραχείας διάρκειας. Αυτά τα ρεύματα είναι γρήγορα, και παρουσιάζονται σε ισχυρά κανάλια νερού που ρέουν από την παραλία προς την θάλασσα μετά από το σπάσιμο κυμάτων. Μπορεί να είναι πραγματικά δύσκολο να εντοπιστούν, έτσι χρειάζεται προσοχή και άσκηση για να τα δείτε. Αυτές οι οδηγίες που σας παραθέτω μπορούν να σας βοηθήσουν να σώσετε μια ζωή.

Προσέχουμε ,τα εξής:
1.ένα κανάλι που δημιουργεί θολούρα στη ροή του νερού
2.μια περιοχή με μια αξιοπρόσεχτη διαφορά στο χρώμα.
3.μια σειρά από αφρώδες υλικό, φύκια, ή και συντρίμμια να κινείται σταθερά προς τη θάλασσα.
4. ένα σπάσιμο στο εισερχόμενο κύμα.

Αν πέσετε σε ένα:
1.Διατηρήστε την ψυχραιμία σας, μην προσπαθήσετε να απεγκλωβισθείτε από αυτό.
2.Κολυμπήστε πλάγια ή διαγώνια έξω από το ρεύμα και παράλληλα στην ακτή, στη συνέχεια, ακολουθείστε μια γωνία πίσω στην ακτή.

Εάν δεν μπορείτε να το αποφύγετε:
1.Επιπλεύστε ήρεμα στο νερό. Το ρεύμα έκπλυσης τελικά θα εξασθενίσει.
2.Προσπαθήστε να κοιτάξετε την ακτή, κουνήστε τα χέρια σας, και φωνάξτε για βοήθεια.

Αν δείτε κάποιον να παρασύρεται από ένα τέτοιο κύμα, μην προσπαθήσετε να τον σώσετε από μόνοι σας. Προσπαθήστε να κάνετε τα εξής :
1.Φωνάξτε ένα ναυαγοσώστη.
2.Καθοδηγείστε αυτόν /η που παρασύρεται από το ρεύμα με φωνές.
3.Και αν είναι δυνατόν, ρίξτε ένα σωσίβιο ή κάτι που να επιπλέει.

Γεωδίφης με πληροφορίες από το NOAA .

Οι πρόσφατοι σεισμοί του Bodrum και η εκτίμηση μιας τουρκάλας σεισμολόγου

26/6/2011

Μια-δυο εβδομάδες πριν, μια τουρκάλα σεισμολόγος είπε κατά τη διάρκεια ενός σεμιναρίου, σε μια συζήτηση που είχε με τον δήμαρχο ενός σημαντικού τουρκικού τουριστικού προορισμού ότι η περιοχή του έχει σημαντικές ζώνες διαρρήξεις. Ο δήμαρχος αρνήθηκε να ενημερωθούν οι τουρίστες για την αντιμετώπιση ενός πιθανού σεισμού, καθώς φοβήθηκε μια πιθανή μείωση των τουριστικών επισκέψεων. Το παράδειγμα αυτό δείχνει ότι θα χρειαστεί πιθανώς μερικοί πρόσθετοι καταστροφικοί σεισμοί πριν σκεφτούμε πιο λογικά . Αυτή η ιστορία είναι ίδια για πολλούς προορισμούς της Μεσογείου όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, το Μαρόκο, η Κροατία κλπ.
Οι αδύναμες χτεσινές σεισμικές δονήσεις του Bodrum δημιούργησαν ανησυχία σε έναν από τους σημαντικότερους τουριστικούς προορισμούς της Τουρκίας: Bodrum. Αν και το σοκ δεν προκάλεσε καμία ζημιά ή τραυματισμούς, οι άνθρωποι οι ίδιοι ρωτούσαν αν αυτά τα σοκ ήταν το προοίμιο μιας όλο και ισχυρότερης δόνησης που πρόκειται να έρθει.
Ο πιο σημαντικός σεισμός της ακολουθίας είχε μέγεθος 4R και συνέβη στις 10.18 τοπική ώρα σε βάθος περίπου 6 χιλιομέτρων ενώ το επίκεντρο βρισκόταν 3 χιλιόμετρα νότια του Bodrum και 17 χιλιόμετρα από την πόλη της Κω
Όπως μπορείτε να δείτε στον παραπάνω χάρτη, στην ευρύτερη περιοχή του Bodrum προς το Βορρά και Ανατολή υπάρχει μια σειρά από γνωστά ρήγματα. Όπως οι τεκτονικές πλάκες βρίσκονται σε συνεχή κίνηση οι ζώνες διάρρηξης (όχι μόνο το ίδιο το ρήγμα) ραγίζουν μερικές φορές λίγο (ή περισσότερο). Το 99% αυτών των κινήσεων είναι αθώες και δεν μπορεί παρά να καταγραφεί από σεισμογράφους, και ο κόσμος δεν τις αισθάνεται. Η σειρά σεισμών που εκδηλώθηκαν ήταν αδύναμοι, όμως συνέβησαν σε μόλις 6 χλμ κάτω από την επιφάνεια, Οι σεισμοί στο βαθμό που μπορούμε να δούμε, δεν συνδέονται με κανέναν άλλο πρόσφατο σεισμό στην περιοχή.
Όσο για την ανησυχία για ένα πιθανό μεγαλύτερο μελλοντικό σεισμό, κανείς δεν είναι σε θέση να το προβλέψει. Η επιστήμη έχει κάνει πρόοδο, αλλά περισσότερο στη χαρτογράφηση επικίνδυνων περιοχών και όχι στην πρόβλεψη της δύναμης ή το χρόνο που ο επόμενος καταστροφικός σεισμός θα συμβεί.
Με την ευκαιρία θα ήθελα να εκφράσω την ανησυχία μου για την έλλειψη πληροφόρησης από τους tour operators και της τοπικής κοινωνίας στην αντιμετώπιση του σεισμικού κινδύνου. Οι σεισμικά ενεργές περιοχές ως επί το πλείστον είναι γνωστές σε όλο τον κόσμο και εκτός από κατασκευή αντισεισμικών κτιρίων είναι αναγκαία η ενημέρωση των ανθρώπων σχετικά με την ετοιμότητα στα σεισμικά φαινόμενα. Τι θα κάνετε κατά τη διάρκεια ενός σεισμού είναι τόσο απλό .Πτώση ,κάλυψη και λαβή αυτό το τρίπτυχο σώζει ζωές.

Γεωδίφης με πληροφορίες από το Earthquake-Report.com

Πως η άνοδος της στάθμης της θάλασσας επηρεάζει τις ακτές.

25/6/2011

Η άνοδος της θαλάσσιας στάθμης από την τελευταία εποχή των Παγετώνων έχει διαμορφώσει τις περισσότερες ακτές και εξακολουθεί να το πράττει. Μία από τις πλέον σημαντικές γεωλογικές διεργασίες διαμόρφωσης του παράκτιου περιβάλλοντος σε όλο τον κόσμο είναι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας από το τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων. Η τελευταία εποχή των παγετώνων έφτασε στο αποκορύφωμά της μεταξύ 20.000 έως 30.000 χρόνια πριν, και η ταχεία υπερθέρμανση του πλανήτη άρχισε λίγο αργότερα. Επειδή το επίπεδο της θάλασσας εκείνη την εποχή ήταν πάνω από 120 μέτρα κάτω από το σημερινό επίπεδο, ένα μεγάλο μέρος των ρηχών πυθμένων του πλανήτη και των υφαλοκρηπίδων εκτέθηκαν με το πέρασμα του χρόνου.
Η τελευταία εποχή των παγετώνων άρχισε περίπου 80.000 χρόνια πριν και διήρκεσε περίπου 60.000 χρόνια. Μεταξύ 20.000 και περίπου 6.000 χρόνια πριν, η υπερθέρμανση του πλανήτη προκάλεσε τους παγετώνες σε όλο τον κόσμο να συρρικνωθούν και τις θάλασσες να επεκταθούν. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας πλημμύρισε τις εκβολές των ποταμών και τις ηπειρωτικές κρηπίδες σε κάθε ακτή του κόσμου. Αυτές οι πλημμύρες διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα του σύγχρονου παράκτιου περιβάλλοντος. Νησιά γεννήθηκαν, εκβολές ποταμών διευρύνθηκαν, υγρότοποι συσσώρευσαν ιζήματα, και κοραλλιογενείς ύφαλοι ξεπετάχτηκαν στην ζεστή θάλασσα. Μέσα από αυτές τις διεργασίες ξεπετάχτηκαν και τα νησιά του Αιγαίου. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι τα νησιά μας είναι όλα παιδιά της κλιματικής αλλαγής και της τεκτονικής .
Το επίπεδο της θαλάσσιας στάθμης αυξάνεται σήμερα και θα συνεχίσει να αυξάνεται για αιώνες. Αέρια θερμοκηπίου που προκαλούνται από την υπερθέρμανση του πλανήτη οδηγούν σε αύξηση της θερμοκρασίας του ωκεανού. Η θέρμανση προκαλεί τήξη του πάγου με αποτέλεσμα το νερό να επεκτείνεται στους ωκεανούς. Αυτές τις δύο διαδικασίες είναι οι κύριες αιτίες της παγκόσμιας ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Σήμερα η αύξηση των θαλασσών απειλεί παράκτιους υγρότοπους, εκβολές, νησιά, παραλίες και όλα τα είδη των παράκτιων περιβαλλόντων. Πιο συχνές πλημμύρες από καταιγίδες και υψηλές παλίρροιες, επιταχύνουν την διάβρωση και την διείσδυση αλμυρού νερού σε ρέματα και υδροφορείς και απειλούν τις πόλεις, τις παράκτιες κοινότητες, και άλλους τύπους ανθρώπινης ανάπτυξης. Η απειλή αυτή θα έχει τεράστιες οικονομικές και περιβαλλοντικές συνέπειες και είναι σημαντικό να μελετήσουμε τα αρχεία των τελευταίων αλλαγών της στάθμης της θάλασσας για να κατανοήσουμε καλύτερα για το πώς τα παράκτια περιβάλλοντα εξελίσσονται κατά τη διάρκεια των περιόδων της ανόδου της στάθμης της θάλασσας
Δεδομένα μέτρησης από όλο τον κόσμο δείχνουν ότι, κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, η παγκόσμια μέση στάθμη της θάλασσας αυξήθηκε μεταξύ 10 -20 εκατοστά. Τα μοντέλα της μελλοντικής αλλαγής του κλίματος δείχνουν ότι η αύξηση αυτή ήταν ένα πρόδρομο φαινόμενο για μεγάλο χρονικό διάστημα (εδώ και πολλούς αιώνες) το οποίο επιτάχυνε την στάθμη της θαλάσσιας ανόδου ξεκινώντας από τον εικοστό πρώτο αιώνα. Πράγματι, στις αρχές του 21ου αιώνα, επιστήμονες επιβεβαίωσαν την επιτάχυνση της ανόδου χρησιμοποιώντας και δορυφορικά δεδομένα. Υπάρχει 30% περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα τώρα από ότι υπήρχε τα τελευταία 100 χρόνια. Η περίοδος από το 2000-2009 ήταν η θερμότερη των τελευταίων 120 χρόνων. Αυτή η υπερθέρμανση οδηγεί στην άνοδο της θαλάσσιας στάθμης αφού το νερό επεκτείνεται όπως ζεσταίνεται . Η υπερθέρμανση του πλανήτη επιπλέον λιώνει και πάγο. Μελέτες έχουν δείξει ότι τόσο στην Γροιλανδία και την Ανταρκτική λιώνουν οι πάγοι και το νερό χύνεται με επιταχυνόμενο ρυθμό στους ωκεανούς. Ο ρυθμός τήξης στη Γροιλανδία έχει τριπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία. Οι παγετώνες των Άλπεων λιώνουν επίσης και το νερό, επίσης, ρέει στους ωκεανούς.
Ο ρυθμός αύξησης της στάθμης της θάλασσας σήμερα, μετριέται από τους δορυφόρους με την χαρτογράφηση της επιφάνειας του ωκεανού, και είναι ο υψηλότερος που έχει ποτέ σημειωθεί: 34 εκατοστά / αιώνα. Αυτό είναι περίπου το διπλάσιο του ποσοστού που καταγράφηκε στον εικοστό αιώνα. Οι επιστήμονες έχουν προβλέψει ότι μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα, το επίπεδο της θάλασσας θα αυξηθεί μεταξύ 0,75 m και 1,9 m, ανάλογα με το ρυθμό με τον οποίο παράγουμε επιπλέον αέρια του θερμοκηπίου.
Οι φυσικές επιπτώσεις της ανόδου της στάθμης της θάλασσας κατά μήκος της ακτής μπορούν να ομαδοποιηθούν σε πέντε κατηγορίες: πλημμύρες περιοχών χαμηλού υψομέτρου, τη διάβρωση των παραλιών, εισχώρηση αλατιού σε υδροφόρους ορίζοντες και στα επιφανειακά ύδατα, προβλήματα στο πόσιμο νερό, καθώς και μεγάλες ζημιές από πλημμύρες και καταιγίδες . Όλες αυτές οι επιπτώσεις μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις, αλλά οι δύο πρώτες πιθανόν να έχουν δραματικές επιπτώσεις στις παράκτιες περιοχές σε όλο τον κόσμο. Υγρότοποι, θα μειωθούν στις ακτές των εκβολών σε όλο τον κόσμο, και η διάβρωση των παραλιών θα έχει γίνει ένα παγκόσμιο πρόβλημα των παράκτιων κοινοτήτων και της τουριστικής βιομηχανίας.
Σε 60 χρόνια από σήμερα επιστημονικές εκθέσεις δείχνουν ότι η θάλασσα θα εισχωρήσει περίπου 100-150 μέτρα μέσα στην ξηρά. Τα παράκτια περιβάλλοντα σε πολλά νησιά του Αιγαίου αλλά και της περιοχής μας π.χ Λάμπη , Τιγκάκι ,Μαρμάρι κά αναμένεται να πληγούν ιδιαίτερα.

Γεωδίφης

Γρανιτοειδή του Δίκαιου

21/6/2011

Ο γρανίτης έχει γίνει τόσο κοινός στα σπίτια και τα κτίρια που ο καθένας αυτές τις μέρες μπορεί να τον ξεχωρίσει ως πέτρωμα. Αλλά αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι καλούν γρανίτη, οι γεωλόγοι προτιμούν να αποκαλούν "γρανιτοειδή" μέχρι να μπορέσουν να το κατατάξουν μετά από εργαστηριακή ανάλυση. Κι’ αυτό γιατί σχετικά λίγοι "γρανιτένιοι βράχοι" υπάρχουν που πραγματικά κατατάσσονται πετρολογικά στους γρανίτες.
Πώς ένας γεωλόγος κατατάσσει τα γρανιτοειδή; Εδώ σας δίνω μια απλουστευμένη εξήγηση.Ένα γρανιτοειδές πρέπει να πληροί δύο κριτήρια: να είναι πλουτωνίτης και να περιέχει χαλαζία μεταξύ 20-60% .
Όταν το μάγμα στερεοποιηθεί μέσα στον φλοιό , σε βάθος το πέτρωμα που σχηματίζεται ονομάζεται πλουτωνίτης .Οι πλουτωνίτες ψύχονται σε βάθος πολύ αργά από μια καυτή, υγρή κατάσταση. Ένα σίγουρο σημάδι για να τους ξεχωρίσετε είναι οι ορατοί κόκκοι διαφόρων ορυκτών που όμως είναι αναμιγμένοι με τυχαία σειρά, σαν να έχουν ψηθεί σε ένα ταψί στο φούρνο. Φαίνονται καθαρά οι κρύσταλλοι , και δεν παρουσιάζουν στρώματα όπως τα ιζηματογενή και σχιστοφυή ιστό όπως τα μεταμορφωμένα πετρώματα.
Όσο για το χαλαζία, σε ένα πέτρωμα με λιγότερο χαλαζία από το 20 % ονομάζεται κάτι άλλο, και σε ένα άλλο με περισσότερο από 60 % χαλαζία ονομάζεται γρανιτοειδές πλούσιο σε χαλαζία .Οι γεωλόγοι μπορούν να αξιολογήσουν και τα δύο αυτά κριτήρια (πλουτώνια, άφθονο χαλαζία) με μία στιγμιαία ματιά.
Στη συνέχεια, ο γεωλόγος αξιολογεί τα ορυκτά αστρίου. Τέτοια ορυκτά βρίσκονται πάντα σε πλουτωνικά πετρώματα όποτε υπάρχει χαλαζίας .Αυτό συμβαίνει γιατί ο άστριος σχηματίζεται πάντα πριν από τον χαλαζία. Τα ορυκτά του αστρίου είναι κυρίως οξείδιο του πυριτίου, αλλά περιλαμβάνουν, επίσης, αλουμίνιο, ασβέστιο, νάτριο και κάλιο. Ο χαλαζίας-καθαρό διοξείδιο του πυριτίου-δεν θα αρχίσει να σχηματίζεται μέχρι ένα από αυτά τα συστατικά του άστριου εξαντληθούν.Υπάρχουν δύο τύποι, αλκαλικοί άστριοι και πλούσιοι σε πλαγιόκλαστα .Η ισορροπία των δύο άστριων είναι το κλειδί για την ταξινόμηση των γρανιτοειδών σε πέντε κατηγορίες .
Εκτός από τον χαλαζία και τους αστρίους ,τα γρανιτοειδή έχουν επίσης σκούρα μέταλλα, μερικές φορές πάρα πολλά και άλλες φορές σχεδόν καθόλου. Συνήθως οι άστριοι και ο χαλαζίας κυριαρχούν, και οι γεωλόγοι αποκαλούν γρανιτοειδή όταν αναγνωρίσουν τους όξινους βράχους. Οι γρανίτες μπορεί να είναι ιδιαίτερα ανοιχτόχρωμοι και ονομάζονται λευκογρανίτες. Σκούρα ανόργανα στοιχεία στα γρανιτοειδή είναι πλούσια σε μαγνήσιο και σίδηρο, τα οποία δεν ταιριάζουν σε όξινα ορυκτά. Τα πιο κοινά σκούρα ανόργανα στοιχεία στα γρανιτοειδή είναι η κεροστίλβη και ο βιοτίτης και ορισμένες φορές ο ολιβίνης .
Το γρανιτοειδές του Δίκαιου που βρίσκεται πάνω από το ξενοδοχείο του Νορίδα είναι μονζονίτης. Ο μονζονίτης συχνά συγχέεται με το γρανίτη αλλά έχει χαλαζία μικρότερο από 20%. Το συγκεκριμένο ηφαιστειακό πέτρωμα δημιουργήθηκε, όταν στο Αιγαίο υπήρχε η ενιαία ξηρά της Αιγηίδας πριν από 10 εκ. χρόνια
O μονζονίτης της Σχιζόπετρας και του Περιστερώνα είναι μία εξαιρετικά σκληρή πέτρα. Είναι πολύ δύσκολο να την σπάσετε με σφυρί και αυτό την καθιστά δύσκολο να χαραχτεί. Είναι τόσο σκληρό που αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι την χρησιμοποιούσαν ως κολώνες ναών και σε άλλες κατασκευές . Συνδέεται συχνά με κοιτάσματα ορυκτών.
Αν και κάποιος μπορεί να τους συναντήσει σε έργα από τις πιό πρόσφατες περιόδους, έγινε δημοφιλέστερο ως δομική πέτρα και χρησιμοποιήθηκε συχνά στα κράσπεδα πεζοδρομίων λόγω της ικανότητας του να αντέχει στον χρόνο. Χρησιμοποιήθηκε από τους πολιτισμούς των Μάγια και των Ίνκας , συνήθως για να κατασκευαστούν τοίχοι φρουρίων, σε εξοπλισμό, κ.λ.π. Ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές υλικό για τους μεσαιωνικούς ισλαμικούς οικοδόμους. Στους πιό πρόσφατους χρόνους χρησιμοποιήθηκε συνήθως ως κυβόλινθος και σήμερα πολλές οδοί κυβόλινθων μπορούν να βρεθούν σε διάφορα μέρη του κόσμου. Αν και ο μονζονίτης είναι τραχύς- η δυνατότητά του να στιλβωθεί και γίνει επεξεργάσιμος με κάποιες τεχνικές το καθιστούν ως ένα υλικό ιδιαίτερο και πολύ σημαντικό.
Ο μονζονίτης είναι ένα σχετικά σπάνιο πέτρωμα και συναντάται ,απέναντι στην καλδέρα της Αλικαρνασσού, στις οροσειρές του Τρέντο ( Ιταλία) από όπου πήρε και το όνομα του, στην περιοχή του Όσλο(Νορβηγία) ,στο Κολοράντο (ΗΠΑ) και σε διάφορες άλλες περιοχές
Πολλές φορές τον γρανίτη οι έμποροι ονομάζουν ως «μαύρο γρανίτη» που όμως δεν έχει να κάνει με τον γρανίτη επειδή σε αυτό υπάρχει λίγος ή καθόλου χαλαζίας. Συχνά, δεν είναι καν ένα γρανιτοειδές αν και πλασάρεται ως ένας πραγματικός εμπορικός γρανίτης .Είναι συνήθως γάββρος , αλλά αυτό είναι ένα θέμα για μια άλλη ημέρα.

Γεωδίφης με πληροφορίες από την Βικιπαίδεια

Πώς τα τσουνάμι σχετίζονται με τους σεισμούς

19/6/2011

Το παλιρροϊκό κύμα (προφέρεται tsoo-nah-mee ) είναι ένα κύμα ή καλύτερα μια σειρά κυμάτων που παράγονται όταν μια διαταραχή μετατοπίζει κάθετα τη στήλη μιας υδάτινης μάζας. Σεισμοί, κατολισθήσεις, εκρήξεις ηφαιστείων, εκρήξεις, ή ακόμη και πτώση ουρανίων σωμάτων, όπως οι μετεωρίτες, μπορούν να δημιουργήσουν τσουνάμι. Τα περισσότερα κύματα τύπου τσουνάμι συνήθως παράγονται εξαιτίας των σεισμών.
Το τσουνάμι μπορεί να παραχθεί όταν ο πυθμένας της θάλασσας παραμορφώνεται απότομα και μετατοπίζεται κάθετα των υπερκείμενων υδάτων. Οι τεκτονικοί σεισμοί είναι ένα ιδιαίτερο είδος σεισμού που συνδέονται με λιθοσφαιρική παραμόρφωση της γης. Όταν αυτοί οι σεισμοί συμβαίνουν κάτω από τη θάλασσα, το νερό πάνω από την παραμορφωμένη περιοχή μετατοπίζεται από τη θέση ισορροπίας του. Τα κύματα διαμορφώνονται από την εκτοπισμένη μάζα του νερού, η οποία ενεργεί υπό την επίδραση της βαρύτητας που προσπαθεί να ανακτήσει την ισορροπία της. Όταν μεγάλες περιοχές ανυψώνονται στον πυθμένα της θάλασσας ή υποχωρούν, τότε μπορεί να δημιουργηθεί ένα τσουνάμι.
Οι μεγάλες κάθετες μετακινήσεις του φλοιού της γης μπορεί να παρουσιαστούν στα όρια των πλακών. Οι τεκτονικές πλάκες αλληλεπιδρούν σε αυτά τα όρια εκεί που βρίσκονται τα ρήγματα. Γύρω από το περιθώριο του Ειρηνικού Ωκεανού, για παράδειγμα, οι πλάκες του ωκεανού που είναι πυκνότερες γλιστράνε κάτω από ηπειρωτικές πλάκες σε μια διαδικασία γνωστή ως ζώνη καταβύθισης. Οι σεισμοί των ζωνών καταβύθισης είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικοί στην παραγωγή τσουνάμι.
Ωστόσο, σημαντικά τσουνάμι από σεισμικά φαινόμενα μπορούν να παρατηρηθούν και σε περιοχές που βρίσκονται μακριά από τα όρια των τεκτονικών πλακών. Για παράδειγμα, ο φονικός σεισμός του 1933 στην Κω έδωσε τσουνάμι ύψους περίπου 2,5-3 μέτρων. Το τσουνάμι προκλήθηκε από την διάρρηξη και μετατόπιση των τεμαχών του υποθαλάσσιου ρήγματος του Δίαυλου Κω-Νισύρου. Μετά τον σεισμό μία περιοχή στον βυθό της θάλασσας ανυψώθηκε απότομα με αποτέλεσμα μία τεράστια υδάτινη μάζα να μετακινηθεί από τη θέση ισορροπίας της. Συνήθως, σεισμοί μεγαλύτεροι των 6-6,5R που προκαλούνται σε μικρό εστιακό βάθος, όπως συνέβη με τον σεισμό του 1933, μπορούν να δώσουν τσουνάμι.

Σήμερα ,Κυριακή 19/6/2011 στις 19.00 στο Πλατάνι της Κω -εγκαταστάσεις Ελληνικής Ομάδας Διάσωσης, Δημοτικό Σχολείο Πλατανίου- θα γίνει παρουσίαση για τα θέματα τσουνάμι. Μπορείτε να το παρακολουθήσετε όσοι το επιθυμείτε...

Γεωδίφης

Πηγή βίντεο –History Channel

Μικρό τόμπολο στην παραλία-Camel Beach

18/6/2011

Σε απόσταση 30 χιλιομέτρων από την πόλη της Κω βρίσκεται η Camel Beach.Πρόκειται για μία πανέμορφη παραλία που αποτελείται από πρόσφατες αποθέσεις των τελευταίων 6000 χρόνων. Παράκτιες άμμοι, βράχοι και αιολικές αποθέσεις βρίσκονται στην παραλία και λίγο εσωτερικότερα κανείς μπορεί να συναντήσει τους ηφαιστειακούς τόφους της Κεφάλου.
Εκτός από τα πρόσφατα υλικά η περιοχή της Καμήλας περιέχει και συγκολλημένο ιγκνιμβρίτη ένα πέτρωμα που δημιουργήθηκε από πυροκλαστικά ηφαιστειακά υλικά που ήταν πλούσια σε αέρια, ηλικίας 10,4 εκατομμυρίων χρόνων. Οι ιγκνιμβρίτες προέρχονται από την ηφαιστειακή δραστηριότητα που ταλαιπωρούσε την Ανατολική Κω κατά την περίοδο του Ανώτερου Μειοκαίνου και δεν σχετίζεται με την δράση των πιο πρόσφατων ηφαίστειων της Κεφάλου.
Το ανατολικό τμήμα της παραλίας εκτός από την παρουσία ηφαιστειακών πετρωμάτων χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη ενός μικρού αλλά εντυπωσιακού τόμπολο. Τι είναι το τόμπολο; Είναι ένα ανάχωμα από ασύνδετα υλικά τα οποία δημιουργούν ένα είδος λαιμού που συνδέει ένα νησί ή μία συστάδα βράχων με την στεριά. Η λέξη προέρχεται από την ιταλική γλώσσα και σημαίνει ένα νησί το οποίο συνδέεται με την ηπειρωτική χώρα με ένα στενό κομμάτι γης. Ανά τον κόσμο και στο Αιγαίο υπάρχουν πολλά νησιά που συνδέονται μεταξύ τους με λαιμούς που υψώνονται πάνω από τη στάθμη του νερού .
Η άμμος και τα ασύνδετα υλικά που μεταφέρει στην παραλία της Camel Beach η θάλασσα δημιούργησαν ένα ‘‘τόμπολο’’ που σιγά σιγά αρχίζει να ενώνει τους θαλάσσιους βράχους με την ξηρά. Η μικρή λωρίδα άμμου σχηματίζεται από την διάθλαση κύματος . Όπως τα κύματα συναντούν μία γεωμορφή, επιβραδύνονται από τα ρηχά νερά γύρω από αυτή. Αυτά τα κύματα τότε διαθλούν ή "λυγίζουν" γύρω από την γεωμορφή καθώς πλησιάζουν στην απέναντι πλευρά. Τα σχήματα κυμάτων που δημιουργούνται από αυτή την κίνηση του νερού προκαλούν μια συγκέντρωση υλικού κατά μήκος της ακτής .Με άλλα λόγια, τα κύματα σαρώνουν τα ιζήματα και από τις δύο πλευρές. Τελικά, όταν αρκετό ίζημα έχει σχηματιστεί στην ακτογραμμή της παραλίας τότε θα συνδεθεί με το νησί και θα αποτελέσει ένα Tombolo. Ωστόσο για να ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία θα πρέπει να μην παρέμβει σε αυτή την λειτουργία ο άνθρωπος, κάτι το οποίο εύχομαι.
Το τόμπολο είναι από τις πιο επιρρεπείς δομές σε φυσικές διακυμάνσεις, ως αποτέλεσμα της παλίρροιας και των ακραίων καιρικών φαινομένων που συμβαίνουν σε μία παραλία. Με την παρατήρηση των τόμπολο, μπορούμε να κατανοήσουμε την ευαισθησία των ακτών. Ένα μικρό κομμάτι γης, μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που κινούνται τα κύματα, και να οδηγήσει σε διαφορετικές αποθέσεις ιζημάτων.

Γεωδίφης

Το βίαιο παρελθόν του «δακίτη» της Κεφάλου

14/6/2011

Περνώντας από τις Βίγλες της Κεφάλου, κάτω από την Παναγία του Ζηνιού σε υψόμετρο περίπου 220 μέτρων από το επίπεδο της θάλασσας, μπορεί να συναντήσει κανείς ένα πέτρωμα που εμφανίζεται σποραδικά στην περιοχή. Σε ένα πανέμορφο και ήσυχο ύψωμα πλούσιο από πεύκα συναντάται ο δακίτης, ένα ξεχωριστό πέτρωμα. Βρίσκεται σε δόμους δηλαδή χαρακτηριστικές διογκωμένες μάζες που δημιουργήθηκαν από παχύρευστες λάβες όπου το υλικό δεν διασκορπιζόταν αλλά συσσωρευόταν. Ωστόσο, η θέση όπου το συναντάμε σήμερα δεν πρέπει να μας ξεγελάει.
Ο δακίτης είναι ένα ηφαιστειακό πέτρωμα με υψηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο, πιο λεπτόκοκκο από βασάλτη που αποτελείται από περίπου 63 % διοξείδιο του πυριτίου (SiO2) με φαινοκρυστάλλους πλαγιοκλάστων, κεροστίλβης και βιοτίτη ηλικία 2,5 εκ.χρόνων περίπου. Σχηματίστηκε σε θερμοκρασίες μεταξύ 800 ° και 1000 ° C και είναι ένα από τα πιο κοινά είδη πετρωμάτων που συνδέονται με τεράστιες και τρομερές πλινιακές εκρήξεις.
Ο δακίτης της Κεφάλου περιέχει πληροφορίες για τις πολύ βίαιες εκρήξεις που συνέβησαν στην Κέφαλο πριν από 2,5 εκ.χρόνια. Είναι παχύρρευστος και αυτό σημαίνει ότι ήταν ανθεκτικός σε ροή όταν ήταν σε μορφή λάβας. Όταν το δακίτικο μάγμα ήταν μέσα στη γη έρεε πολύ πιο γρήγορα από ότι στην επιφάνεια. Όταν έφτασε στην επιφάνεια ο αέρας αναμίχτηκε με τον δακίτη και άρχισε μετέπειτα να στερεοποιείται εξαιτίας κρυστάλλωσης των διαφόρων μετάλλων που βρίσκονταν στην λάβα.
Ακόμα κι αν περιέχει λιγότερο διοξείδιο του πυριτίου από τον ρυόλιθο , ο δακίτης είναι το ίδιο επικίνδυνος όσο ο ρυόλιθος του Ζηνιού και του Μάμμα- Κεφάλου. Οι πιο καταστροφικές ηφαιστειακές εκρήξεις περιείχαν τέτοιο υλικό . Δακίτης είχε ξεσπάσει από την ηφαιστειακή έκρηξη του Βεζουβίου 79μ.Χ, της Αγίας Ελένης το 1980-86, από το Όρος Πινατούμπο το 1991, και το όρος Unzen το 1991-1996.
Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η σύσταση του μάγματος αποτελείται βασικά από δέκα χημικά στοιχεία: οξυγόνο , πυρίτιο , αργίλιο , σίδηρος , μαγνήσιο ,ασβέστιο , νάτριο , κάλιο , τιτάνιο , και φώσφορο . Το οξυγόνο και το πυρίτιο είναι τα πιο άφθονα στοιχεία στο μάγμα και γι΄αυτό συνηθίζουμε να περιγράφουμε τη σύσταση του μάγματος με βάση την περιεκτικότητα σε διοξείδιο του πυριτίου (SiO2). Έτσι, τα μάγματα ποικίλουν από βασικά μάγματα με σχετικά χαμηλό ποσοστό SiO2 και υψηλά ποσοστά Fe και Mg έως όξινα μάγματα με σχετικά υψηλό ποσοστό SiO2 και χαμηλά ποσοστά Fe και Mg. Το βασικό μάγμα μετά την ψύξη του σχηματίζει το ηφαιστειακό πέτρωμα βασάλτη, ενώ το όξινο μάγμα σχηματίζει το ρυόλιθο και το δακίτη . Μάγματα με ενδιάμεση σύσταση σχηματίζουν τον ανδεσίτη. Τα βασικά πετρώματα τείνουν να είναι πιο σκουρόχρωμα από τα όξινα πετρώματα λόγω του υψηλότερου ποσών Fe και Mg.

Που δημιουργήθηκε; Ο σχηματισμός του δακίτη παρέχει πολλές πληροφορίες σχετικά με τη σύνδεση μεταξύ του ωκεάνιου φλοιού και ηπειρωτικού φλοιού. Το δακίτικο μάγμα σχηματίζεται από την καταβύθιση ενός νέου ωκεανού κάτω από μία παχιά ηπειρωτική πλάκα. Ο ωκεάνιος φλοιός υπόκειται σε υδροθερμικές μεταβολές προκαλώντας προσθήκη χαλαζία και νατρίου. Όπως η νέα, ζεστή πλάκα του ωκεανού αφαιρείται κάτω από τον ηπειρωτικό φλοιό, η πλάκα λιώνει μερικώς και αλληλεπιδρά με το ανώτερο μανδύα με αντιδράσεις. Η διαδικασία της καταβύθισης δημιουργεί μεταμόρφωση στην βυθιζόμενη πλάκα. Όταν αυτή η πλάκα φτάνει στο μανδύα τότε ξεκινά η αφυδάτωση με αντιδράσεις και μέταλλα, όπως τάλκης , σερπεντίνης , μαρμαρυγία και αμφίβολοι σπάνε δημιουργώντας ένα πιο νατριούχο λιωμένο υλικό. Το μάγμα συνεχίζει να μεταναστεύει προς τα πάνω προκαλώντας διαφοροποίηση και γίνεται ακόμα πιο νατριούχο και πυριτικό όπως αυξάνεται. Μόλις συναντήσει μία ψυχρή επιφάνεια, το πλούσιο σε νάτριο κρυσταλλώνεται δίνοντας πλαγιοκάστους, χαλαζία και κεροστίλβη. Βοηθητικά στοιχεία όπως πυρόξενοι παρέχουν πληροφορίες για την ιστορία του μάγματος.

Η λέξη δακίτης προέρχεται από την Dacia, ρωμαϊκή επαρχία που βρίσκεται μεταξύ του ποταμού Δούναβη και των Καρπάθιων Όρεων, όπου ο βράχος περιγράφηκε για πρώτη φορά. Στην Αμερική τον χρησιμοποιούσαν ως λίθινο προϊστορικό εργαλείο. Πολλές φορές ορυχεία χρυσού σχετίζονται με δόμους δακίτη και ανδεσίτη. Σήμερα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αδρανή, και στους κλάδους των κατασκευών και οδοποιίας (συχνά δεν είναι ιδανικό για σκυρόδεμα λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε διοξείδιο του πυριτίου).

Γεωδίφης με πληροφορίες από την Βικιπαίδεια

Η ετοιμότητα μπορεί να σώσει ζωές

11/6/2011

Η λέξη τσουνάμι στην τοπική κοινωνία είναι ένα ταμπού. Πολλοί πιστεύουν ότι αυτά τα φαινόμενα εκδηλώνονται μόνο σε άλλες μακρινές χώρες. Ωστόσο, το νησί μας έχει μία πλούσια ιστορία σε τέτοια φαινόμενα. Τα τσουνάμι μπορούν να συμβούν οποιαδήποτε χρονική στιγμή και οπουδήποτε υπάρχει κάποια αιτία που μπορεί να τα παράγει.
Σύμφωνα με επιστημονικές στατιστικές τσουνάμι στην Ελλάδα με μέγεθος ΙΙΙ γίνονται κάθε 4 χρόνια, με μέγεθος IV κάθε 26 χρόνια, με V ή παραπάνω κάθε 170 χρόνια και μεγέθους VI κάθε 1100 χρόνια. Οι περιοχές που προσβάλλονται περισσότερο από αυτά είναι τα Δωδεκάνησα, οι Κυκλάδες, η Χίος, ο Κορινθιακός, ο Μαλιακός και οι δυτικές ακτές της χώρας μας.
Tο τσουνάμι του 556 μ.Χ από το οποίο σχεδόν όλοι οι κάτοικοι της πόλης εξαφανίστηκαν προήλθε από μία ζώνη που απέχει μόλις 10 χιλιόμετρα από την πόλη της Κω, 15 χιλιόμετρα από την Καρδάμαινα και 30 χιλιόμετρα από την Κέφαλο. Μέσα σε 3 λεπτά το νησί και οι γύρω περιοχές κατακλύστηκαν από τα φοβερά κύματα. Ο χρόνος που έχετε στην διάθεση σας είναι ελάχιστος. Έχετε αναρωτηθεί τι πρέπει να κάνετε, εάν βρίσκεστε σε μία πολυσύχναστη καλοκαιρινή παραλία και ξαφνικά δείτε ένα τεράστιο κύμα απέναντι σας; Στο νησί της Κω υπάρχουν καταφύγια τσουνάμι ή προκαθορισμένες ασφαλείς τοποθεσίες; Πως θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν αυτά τα κύματα από τα πλοία που βρίσκονται «εν πλω» ή ελλιμενισμένα; Πότε παρουσιάζεται ο μεγαλύτερος κίνδυνος; Μπορώ να ενημερωθώ στο κινητό μου σε πραγματικό χρόνο για ένα επερχόμενο τσουνάμι; Μετά από το γεγονός, τι πρέπει να κάνω;Πώς να προστατέψετε τον εαυτό σας, την οικογένειά σας και την περιουσία σας;
Αυτό το εγχειρίδιο σας δίνει τα πρώτα εφόδια για την προετοιμασία σας απέναντι σε αυτά τα τρομερά αλλά όχι ανίκητα κύματα. Υπάρχουν κανόνες που αν εφαρμοσθούν μπορούν να μετριάσουν την καταστροφή και να σώσουν ζωές στις παράκτιες κοινότητες.

Η παρουσίαση του βιβλίου και σχετικού οπτικοακουστικού υλικού θα γίνει στις 19-6-2011 στα γραφεία της Ελληνικής Ομάδας Διάσωσης (Πλατάνι, ώρα 19.00).
Μπορείτε να διαβάσετε την ψηφιακή έκδοση του βιβλίου , εδώ

Γεωδίφης

Χάρτης με κάποια από τα τσουνάμι που έπληξαν την Κω κατά τους ιστορικούς χρόνους.

Τι θα γινόταν αν η υπερήπειρος Πανγαία δεν χώριζε ποτέ;

10/6/2011

Από περίπου 300-200 εκατομμύρια χρόνια πριν, οι 7 σημερινές ήπειροι ήταν όλες μαζί ως μία ενιαία ξηρά, που οι επιστήμονες ονόμασαν Πανγαία. Οι ήπειροι έκτοτε έχουν «παρασυρθεί» εξαιτίας των κινήσεων του φλοιού της Γης που είναι περισσότερο γνωστές ως τεκτονικές πλάκες. Ορισμένοι ήπειροι έχουν διατηρήσει το σχήμα τους ως ένα κομμάτι παζλ. Κοιτάξτε στο παραπάνω γραφικό πώς η ακτογραμμή της ανατολικής Νότιας Αμερικής ταιριάζει με εκείνη της Δυτικής Αφρικής.
Πως θα ήταν ο κόσμος μας αν αυτό δεν είχε συμβεί;
Η ζωή θα ήταν: εξίσου διαφορετική. Kινητήρια δύναμη της γένεσης των ειδών - δηλαδή η ανάπτυξη νέων ειδών από υπάρχοντα - είναι η γεωγραφική απομόνωση, η οποία οδηγεί στην εξέλιξη νέων χαρακτηριστικών, με την υποβολή των πλασμάτων σε διαφορετικές επιλεκτικές πιέσεις. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, το μεγάλο νησί της Μαδαγασκάρης, το οποίο απομακρύνθηκε από την Γκοντβάνα –πρόκειται για την τεράστια ήπειρο που βρισκόταν στο νότιο μισό της Πανγαίας- 160 εκατομμύρια χρόνια πριν. Περίπου 9 στα 10 φυτά και είδη θηλαστικών που έχουν εξελιχθεί στο νησί δεν έχουν βρεθεί πουθενά αλλού στον πλανήτη, σύμφωνα με τον οργανισμό Conservation International.
Αν τα είδη είχαν μείνει κλειδωμένα στον μηχανισμό λειτουργίας της Πανγαίας τότε αυτό το γεγονός θα περιόριζε περαιτέρω τις δυνατότητες ζωής, διότι πολλά μέρη από το εσωτερικό της Υπερηπείρου θα ήταν ξηρά και θερμά. Λόγω του τεράστιου μεγέθους της Πανγαίας, η υγρασία που θα έφερναν τα σύννεφα θα την έχαναν, πριν ακόμη οδηγηθούν πολύ μακριά στην ενδοχώρα της.
Η μεγαλύτερη μάζα της Πανγαίας θα έκανε την σφαίρα της Γης να περιστρέφεται και να μετατοπίζεται μακριά από τους πόλους. Επίσης, η Υπερήπειρος θα είχε γίνει με επίκεντρο τον Ισημερινό, η πιο ζεστή γωνιά του πλανήτη. Τα ερπετά θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν ένα τέτοιο κλίμα καλύτερα από τα περισσότερα είδη, τα οποία ήταν εν μέρει οι δεινόσαυροι και οι οποίοι προέκυψαν κατά τη διάρκεια του χρόνου όταν στην επιφάνεια του πλανήτη κυριαρχούσε το γιγαντιαίο κομμάτι της Πανγαίας, που άνθησε πριν από τα θηλαστικά.
Κοιτώντας την παραπάνω εικόνα μπορείτε να αντιληφτείτε πόσο σημαντικό είναι το γεωπεριβάλλον. Μέσα από αυτές τις ασύλληπτες μεταβολές της Πανγαίας προέκυψε ο κόσμος που σήμερα μας φιλοξενεί. Για τον λόγο αυτό πρέπει αφού αρχικά το κατανοήσουμε ,κατόπιν πρέπει πάση θυσία να τον διαφυλάξουμε. Η γεωλογική εξέλιξη της Πανγαίας μας διδάσκει ότι δίχως το κατάλληλο περιβάλλον δεν θα υπήρχαμε. Δίχως την διάσπαση της, η ζωή θα μπορούσε να υπάρξει όμως θα ήταν πολύ διαφορετική από αυτή που τουλάχιστον εμείς φανταζόμαστε.

Γεωδίφης

Είναι επικίνδυνες οι δεξαμενές νερού σε περίπτωση σεισμού;

7/6/2011

Σε προηγούμενο άρθρο σας ανέφερα για τους πραγματικούς κινδύνους που πηγάζουν από ένα έντονο σεισμικό γεγονός. Ωστόσο ο κίνδυνος μπορεί να προκύψει ακόμη και από πράγματα που δεν έχουμε βάλει ποτέ στο μυαλό μας. Για να γίνω πιο κατανοητός θα ανατρέξω σε διάφορα προβλήματα που παρουσιάστηκαν κατά την διάρκεια σεισμών.
Για παράδειγμα έχει παρατηρηθεί ότι τα ρεζερβουάρ νερού 1000 λίτρων που τοποθετούνται στις ταράτσες κτιρίων ή μεγαλύτερα από 1000 kg αποτελούν σημαντικό κίνδυνο σε περίπτωση σεισμού. Δεν υπάρχει ο κίνδυνος μόνο όταν είναι άδειο, αλλά και σε περίπτωση που είναι μερικά γεμάτο το ρεζερβουάρ γεγονός που θα μπορούσε να αυξήσει σημαντικά τις πλευρικές δυνάμεις στην οροφή του σπιτιού σας. Τι μπορούμε να κάνουμε σε μία τέτοια περίπτωση; Σε μία περιοχή με κλίση, θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε την θέση του ρεζερβουάρ χωριστά από το κτίριο π.χ ψηλά στο λόφο, όπως απαιτείται για να πάρουμε μια επιθυμητή πίεση του νερού στο κτίριο.
Επιπλέον θα ήθελα να αναφερθώ και σε άλλα προβλήματα που σχετίζονται όμως με πιο μεγάλης κλίμακας κατασκευές αποθήκευσης νερού. Στους λόφους νότια της πόλης Κω, βρίσκεται η υδατοδεξαμενή του Αγ.Νεκταρίου. Λίγο πιο πάνω από τους λόφους βρίσκεται ένα από τα σημαντικότερα χερσαία συστήματα διάρρηξης του νησιού. Κάθε φορά που περνώ από το συγκεκριμένο μέρος αναρωτιέμαι πως θα μπορούσε να συμπεριφερθεί η δεξαμενή κατά τη διάρκεια ενός σημαντικού σεισμού; Θα αντέξει; Πιθανόν μία σεισμική προσομοίωση της κατασκευής θα μπορούσε να δώσει λύση στο ερώτημα μου . Ίσως το μέγεθος και το είδος του σεισμού να είναι καθοριστικά καθώς από αυτό θα εξαρτηθεί από ποιές δυνάμεις θα ασκηθούν στην δεξαμενή και κατά πόσο αυτή θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις πιέσεις. Σε περίπτωση ενός σεισμού η δεξαμενή ίσως αναπηδήσει κάποια εκατοστά. Γιατί; Διότι τα κανονικά ρήγματα της περιοχής μου λένε ότι το τμήμα της δεξαμενής προς την πεδιάδα θα κινηθεί προς τα κάτω και το άνω τμήμα της κατασκευής θα υπερυψωθεί. Μία κίνηση βέβαια που απεύχομαι.
Αν δεν μπορέσει να ανταποκριθεί στις πιέσεις είναι βέβαιο ότι η υπάρχει σοβαρός κίνδυνος τουλάχιστον για τις κατοικίες που βρίσκονται κατάντι . Σε περίπτωση που σπάσει ένας ακόμη κίνδυνος είναι η πλημμύρα σε περίπτωση που είναι γεμάτη η δεξαμενή. Ένας σεισμός μπορεί να σπάσει δεξαμενές , φράγματα ή ακόμη και αναχώματα κατά μήκος ενός ποταμού. Το νερό από τη δεξαμενή μπορεί να πλημμυρίσει ολόκληρη την περιοχή, καταστρέφοντας τα κτίρια που βρίσκονται ακριβώς από κάτω και ίσως παρασύρει σε πνιγμό ανθρώπους.

Γεωδίφης

*Στα παραπάνω γραφικά με τις κόκκινες γραμμές παρουσιάζονται τα ρήγματα της περιοχής

H Αίτνα γλιστρά στη θάλασσα

5/6/2011

Οτιδήποτε συμβαίνει στην Αίτνα μας αφορά άμεσα. Η μεσογειακή λεκάνη είναι μία κλειστή θάλασσα και κάθε γεγονός ευρείας κλίμακας επηρεάζει το νοτιοανατολικό Αιγαίο.
Μια νέα υπόθεση αποκαλύπτει την πιθανή προέλευση της υποθαλάσσιας ολίσθησης της ανατολικής πτέρυγας του ηφαιστείου στη θάλασσα .Το γεγονός ότι η ανατολική πλευρά της Αίτνας κινείται προς τη θάλασσα με ένα ποσοστό αρκετών εκατοστών ανά έτος είναι γνωστή εδώ και αρκετό καιρό, αλλά ο λόγος που συμβαίνει αυτό δεν ήταν ακόμη γνωστός στους μελετητές. Τα δεδομένα που προέρχονται από μία νέα μελέτη που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα δείχνουν την μεγάλη αστάθεια που παρουσιάζει η ανατολική πλευρά του ηφαιστείου της Αίτνα .Στην μελέτη μία νέα υπόθεση προσπαθεί να εξηγήσει το φαινόμενο αυτό.
Μέσα από μια σειρά υποβρύχιες γεωφυσικές και γεωμορφολογικές λεπτομερείς αναλύσεις του βυθού μπροστά στον βυθό της Αίτνας, ήταν δυνατό να πάρουμε απαντήσεις για την τεκτονική δομή της παράκτιας Αίτνας, αποδεικνύοντας έτσι ότι ελέγχεται περισσότερο από τις υποθαλάσσιες δομές που προέκυψαν από αυτές.
Η μελέτη πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία μεταξύ των ηφαιστειολόγων Μαχαίρια και Mauro Danilo Cavallaro 's του Εθνικού Ινστιτούτου Γεωφυσικής , του ιταλικού Εθνικού Κέντρου Ηφαιστειολογίας (INGV) ,τους θαλάσσιους γεωλόγους Latino Chiocci Francesco και Alessandro Bosman , το Πανεπιστήμιο της Ρώμης La Sapienza και το Ινστιτούτο Περιβαλλοντικής Γεωλογίας και Τεχνικής Γεωλογίας του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας.
Εν ολίγοις, διαπιστώθηκε ότι η κλίση της Σικελίας, από την ακτή σε βάθος άνω των 2.000 μέτρων, έχει μια ανώμαλη διόγκωση μπροστά στη Αίτνα, η οποία συμπίπτει ακριβώς με την περιοχή που γλιστρά στη θάλασσα. Ο γκρεμός είναι βαθιά χαραγμένος από μια τεράστια ημικυκλική επιφάνεια, που ερμηνεύεται ως απόδειξη της βαρυτικής αστάθειας σε μεγάλη κλίμακα. Οι δομές αυτές είναι αρκετές δεκάδες χιλιόμετρα μακριά και έχουν διεισδύσει σε ολόκληρο το ηπειρωτικό περιθώριο που επεκτείνεται προς το παράκτιο τομέα του ηφαιστείου , όπου στην πραγματικότητα, οι παραμορφώσεις του εδάφους είναι πιο έντονες.
Η εισβολή μεγάλων ποσοτήτων μάγματος στο φλοιό κάτω από το ηφαίστειο , που σημειώθηκαν κατά τα τελευταία 100.000 χρόνια, πρέπει να έχει προκαλέσει την μεγάλη διόγκωση του ηπειρωτικού περιθωρίου που βυθίζεται, δημιουργώντας μια ανισορροπία βαρύτητας που διαδίδεται προς την πλευρά του ηφαιστείου. Ο μηχανισμός αυτός έχει οδηγήσει σε αποσυμπίεση τον φλοιό και επιτρέπει την άνοδο του μάγματος χωρίς μια παρατεταμένη αναμονή, επιτρέποντας την έκρηξη βασαλτικού μάγματος να ανέρχεται ραγδαία από το μανδύα.
Η Αίτνα είναι στην πραγματικότητα ένα βασαλτικό ηφαίστειο του οποίου η θέση στον παχύ ηπειρωτικό φλοιό, πλήγηκε από συμπιεστικές κινήσεις οι οποίες προήλθαν από τα Απέννινα, και πρόκειται για ασυνήθιστες ανωμαλίες, όπως έχει ευρέως συζητηθεί από τους επιστήμονες τα τελευταία 20 χρόνια.
Δεν ξέρουμε αν αυτά τα χαρακτηριστικά μπορεί να προκαλέσουν ατυχήματα , όπως έγινε πριν από 9.000 χρόνια ή να προκαλέσουν βίαιες εκρήξεις, όπως αυτή που καταγράφηκε το 122 π.Χ.. "Δεν είναι αδύνατο – είπαν οι μελετητές του INGV - ότι σε μια μελλοντική έκρηξη να παρουσιαστεί μία μεγάλη μετακίνηση στις ανατολικές πλαγιές της Αίτνας που να συνοδευτεί από μία εξίσου μεγάλη κατολίσθηση. "

Γεωδίφης με πληροφορίες από το Geologi.info

Το περιβάλλον την εποχή της κρίσης

3/6/2011

Σε μία ιστορική εποχή και για τη χώρα μας, που όλα υπό το βάρος της οικονομικής κρίσης επαναπροσδιορίζονται, αρχίζει να ακούγονται όλο και πιο «λογικά» αυτά που το ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣσταθερά υποστηρίζει επί χρόνια:
Τώρα, που η οικονομική κρίση στενεύει τα περιθώρια κατασπατάλησης κονδυλίων για «δημόσιες σχέσεις» (που πολλές φορές στοχεύουν στη δημιουργία συσχετισμών για οικολογικές μπίζνες), τώρα είναι η ώρα για να ξεκαθαρισθεί πλήρως το νόημα και το περιεχόμενο της οικολογικής δράσης.
Το επίκαιρο ερώτημα είναι: Θα επιτρέψουμε στο όνομα «in» οικολογικών απόψεων να απομυζήσουν κάποιοι το φυσικό πλούτο της χώρας; Να ακυρώσουν το βασικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας και κάθε ελπίδα ουσιαστικής ανάπτυξης;
Ας δούμε την κατάσταση…κατά πρόσωπο: Μέχρι σήμερα τα περιβαλλοντικά ζητήματα στην Ελλάδα αναπτύχθηκαν κυρίαρχα με τα μοντέλα που σχεδίασαν τα «golden boys» της οικολογίας.
Ορισμένοι από αυτήν την «παρέα» - σε αγαστή συνεργασία με το τραπεζικό σύστημα - συνέβαλαν στο να οδηγηθούμε στη σημερινή οικονομική, αλλά και οικολογική καταστροφή. Διαχειρίστηκαν εν λευκώ, όλα αυτά τα χρόνια, δεκάδες εκατομμύρια ευρώ από Κοινοτικούς και Εθνικούς πόρους για περιβαλλοντικά προγράμματα και αμέτρητες ανεφάρμοστες μελέτες ….
Για να μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας, κοινή διαπίστωση είναι πως σίγουρα ωφελήθηκαν κάποιοι… πολύ, αλλά το περιβάλλον και οι τοπικές κοινωνίες ελάχιστα..
«Επαγγελματίες» της οικολογίας τη δεκαετία του ‘90 οικοδόμησαν ένα περιβαλλοντικό αθηνοκεντρικό λόμπυ. Κάπως έτσι οργανώθηκε και η προώθηση μεγάλων επιχειρηματικών συμφερόντων, που συχνά φορούσαν τον μανδύα του χορηγού. Φυσικά όλα έγιναν για την… πράσινη ανάπτυξη και τη… σωτηρία του πλανήτη.
Οι πρόσφατες νουθεσίες μάλιστα της Τράπεζας της Ελλάδας (με άγνωστη μετοχική σύνθεση και κρατικό ποσοστό στο μετοχικό της κεφάλαιο μικρότερο του 10%) για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέσω ευρείας ανάπτυξης επιχειρηματικών σχεδίων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας εύλογα προκαλούν ανατριχίλα.
Είναι φανερό ότι προλειαίνεται το έδαφος για μεγάλες συμφωνίες και «φαραωνικά» έργα.
Η ιστορία της χώρας μας - και σε αυτόν τον τομέα - μας επιτρέπει να είμαστε πολύ καχύποπτοι ή σχεδόν σίγουροι, πως τα συμφέροντα των τραπεζικών ομίλων και των πολυεθνικών σπάνια συνάδουν με τις πραγματικές ανάγκες του περιβάλλοντος.
Το ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ ξεκάθαρα τάσσεται ενάντια σε όποια σχέδια τελικά (και ανεξαρτήτως δηλώσεων και προθέσεων) οδηγούν σε υποβάθμιση του περιβάλλοντος και ακυρώνουν το βασικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας για πραγματική ανάπτυξη.
Συνεχίζουμε σταθερά, καθημερινά την ανεξάρτητη πορεία μας, δίπλα στις τοπικές κοινωνίες και τα δίκτυα πολιτών με ουσιαστική, καθημερινή δράση για την επιστημονική καταγραφή, προστασία και ανάδειξη των σπάνιων οικοσυστημάτων της χώρας μας.
Να σταματήσουμε τώρα την αιμορραγία του φυσικού μας πλούτου.
Να προστατεύσουμε τώρα τα θεμέλια, πάνω στα οποία οικοδομήθηκε η πολιτιστική μας κληρονομιά.
Να διεκδικήσουμε τώρα τη σωτηρία του περιβάλλοντος. Με σεβασμό. Με δράση και επιστημονική γνώση και όχι με όρους συγκαλυμμένης ή απροκάλυπτης οικονομικής εκμετάλλευσης, τύπου…fast track.

Η ερευνητική & επιστημονική ομάδα του Αρχιπελάγους

Θαλάσσια Ερευνητική Βάση
Τηλ: 22730 37533, 22730 31862
Όρμος Μαραθοκάμπου, Σάμος
Τ.Θ 229, 83 102

Χερσαία Ερευνητική Βάση
Τηλ: 22750 41070, 22757 70638 Φαξ: 22750 41070
Τ.Θ 1, 83 301, Ράχες - Ικαρία
Γραφείο Διεκπεραίωσης
τηλ 210 8253024
Μ. Βόδα 89, 10440, Αθήνα

info@archipelago.gr
www.archipelago.gr

Ποιοι είναι οι πραγματικοί κίνδυνοι από έναν σεισμό;

2/6/2011

Ο πρώτος βασικός κίνδυνος από ένα σεισμικό γεγονός είναι η επίδραση από την κίνηση του εδάφους . Τα κτίρια μπορεί να καταστραφούν από την ίδια την ανακίνηση ή από το έδαφος -καθίζηση που μπορεί να υποστεί το ίδιο το έδαφος.
Τα κτίρια μπορεί ακόμη και να βυθιστούν στο έδαφος σε περίπτωση που συμβεί ρευστοποίηση εδάφους όταν έχω ανάμειξη της άμμου ή του εδάφους και των υπόγειων νερών ένα φαινόμενο το οποίο κατά καιρούς σας έχω παρουσιάσει.
Από σεισμό μπορεί να παρατηθεί η μετατόπιση του εδάφους (λόγω κίνησης) κατά μήκος ενός ρήγματος. Εάν μια δομή (ένα κτίριο, δρόμος, κλπ) είναι χτισμένη σε ένα ρήγμα, η μετατόπιση του εδάφους κατά τη διάρκεια ενός σεισμού θα μπορούσε να βλάψει σοβαρά ή να διαρρήξει την κατασκευή.
Ένας ακόμη κίνδυνος είναι η πλημμύρα . Ένας σεισμός μπορεί να σπάσει φράγματα ή αναχώματα κατά μήκος ενός ποταμού. Το νερό από τον ποταμό ή τη δεξαμενή μπορεί να πλημμυρίσει μία ολόκληρη περιοχή, καταστρέφοντας τα κτίρια και ίσως παρασύροντας σε πνιγμό ανθρώπους.
Ένας ακόμη κίνδυνος είναι τα τσουνάμι που μπορούν επίσης να προκαλέσουν μεγάλη ζημιά. Ένα τσουνάμι είναι αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι αποκαλούν ένα παλιρροιακό κύμα, αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με τις παλίρροιες στον ωκεανό. Είναι ένα τεράστιο κύμα που προκαλείται είτε από κατολισθήσεις ,ηφαιστειακές εκρήξεις από πτώσεις μετεωριτών είτε από έναν σεισμό που έγινε κάτω από τον ωκεανό. Τα τσουνάμι μπορούν να είναι δεκάδες μέτρα υψηλά όταν χτυπούν την ακτή και μπορούν να κάνουν τεράστιες ζημιές στην ακτογραμμή.
Υπάρχει κίνδυνος από τα αδρανή κύματα ή seiche (προφέρεται saysh ) είναι ένα ιστάμενο κύμα σε κλειστό ή εν μέρει κλειστό υδάτινο σώμα όπως λίμνη ή κλειστός κόλπος το οποίο είναι αδρανές λόγω της στασιμότητας των νερών. Τα Seiches είναι φαινόμενα που συνδέονται και έχουν παρατηρηθεί στις λίμνες, δεξαμενές , πισίνες, όρμους, λιμάνια και τις θάλασσες. Τα Seiches είναι σαν μικρά τσουνάμι και εμφανίζονται μετά από ένα σεισμό και είναι συνήθως μόνο λίγα μέτρα ψηλά, αλλά μπορούν ακόμα πλημμυρίσουν ή γκρεμίσουν σπίτια, και να αναποδογυρίσουν δέντρα. Η βασική προϋπόθεση για το σχηματισμό μιας seiche είναι ότι το σώμα του νερού πρέπει να είναι τουλάχιστον εν μέρει εγκλωβισμένο, επιτρέποντας το σχηματισμό του αδρανούς κύματος.
Συνήθως σε απότομες πλαγιές ή σε περιοχές αστάθειας βραχωδών σχηματισμών μετά από ένα έντονο σεισμικό γεγονός παρουσιάζονται κατολισθήσεις, φαινόμενα ερπυσμού και πτώσεις βράχων που μπορούν να δημιουργήσουν πρόσθετα προβλήματα. Στον τελευταίο σεισμό του Christchurch της Ν.Ζηλανδίας σκοτώθηκαν αρκετοί από πτώσεις βράχων.
Ένας άλλος βασικός κίνδυνος που παρουσιάζεται μετά από έναν σεισμό είναι η πυρκαγιά. Αυτές οι πυρκαγιές μπορούν να ξεκινήσουν από σπασμένους αγωγούς γκαζιού, από βραχυκυκλώσεις ηλεκτροφόρων καλωδίων, ή από σόμπες. Μπορούν να είναι ένα σοβαρό πρόβλημα, ειδικά αν οι γραμμές του νερού που είναι σπασμένες τροφοδοτούν τους πυροσβεστικούς κρουνούς. Για παράδειγμα, μετά τον μεγάλο σεισμό του Σαν Φρανσίσκο το 1906, η πόλη καιγόταν για τρεις ημέρες. Μεγαλύτερο μέρος της πόλης καταστράφηκε από τις πυρκαγιές και 250.000 άνθρωποι έμειναν άστεγοι.

Γεωδίφης με πληροφορίες από το UPseis