Blog Archives

«Ημέρα της Κρίσεως»: Η νύχτα της 10ης Σεπτεμβρίου 1509

29/8/2018

Ξυλογραφία που απεικονίζει τα αποτελέσματα του σεισμού του 1509

Ένας από τους μεγαλύτερους σεισμούς των τελευταίων 5 αιώνων συνέβη στην περιοχή της Α.Μεσογείου, το 1509. Το σεισμικό συμβάν είναι γνωστό στην τουρκική βιβλιογραφία ως '' Ημέρα της Κρίσεως''.
Ο σεισμός έγινε αισθητός σε πολύ μεγάλη έκταση, προκάλεσε μεγάλες ζημιές στο δυτικό τμήμα του ρήγματος της Βόρειας Ανατολίας, στην Θάλασσα του Μαρμαρά. Ο σεισμός ήταν ύπουλος αφού σημειώθηκε χωρίς να προηγηθεί κάποιος προσεισμός τη νύχτα της 10ης Σεπτεμβρίου 1509, και προκάλεσε εκτεταμένες καταστροφές κατά μήκος του ρήγματος της Β. Ανατολίας.
Περίπου 30 χρόνια πριν από το σεισμό, η Κωνσταντινούπολη και η Γαλατά είχαν συνολικό πληθυσμό περίπου 160.000 με 35.000 νοικοκυριά, αν και εκτιμάται ότι είχε αυξηθεί με γοργούς ρυθμούς στη συνέχεια. Πάνω από 109 τεμένη καταστράφηκαν, ενώ εκτιμάται ότι τουλάχιστον 10.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.
Από τον σεισμό έπαθε ζημιά το τζαμί Φατίχ.Το τζαμί χτίστηκε στη θέση της πρώην Βυζαντινής Εκκλησίας των Αγίων Αποστόλων.Το αρχικό τζαμί υπέστη σοβαρές ζημιές στο σεισμό του 1509, μετά την επισκευή του, αλλά στη συνέχεια υπέστη βλάβη από σεισμούς το 1557 και 1754 και επισκευάστηκε και πάλι. Στη συνέχεια καταστράφηκε ολοσχερώς από σεισμό στις 22 Μαΐου 1766 όταν κατέρρευσε ο κύριος θόλος και οι τοίχοι υπέστησαν ανεπανόρθωτη βλάβη.
Από τον σεισμό του 1509 η εκκλησία της Αγίας Σοφίας παρέμεινε σχεδόν αλώβητη αν και κατέρρευσε ένας μιναρές. Μέσα στο τζαμί, ο σοβάς που είχε χρησιμοποιηθεί για να καλύψει τα βυζαντινά ψηφιδωτά μέσα στον θόλο έπεσε, αποκαλύπτοντας τις χριστιανικές εικόνες.Πιστεύεται ότι ορισμένα μέλη της οθωμανικής δυναστείας πέθαναν σε αυτό το σεισμό .
Επίσης τα τείχη της Κωνσταντινούπολης πλήγηκαν σοβαρά από το σεισμό, με μέγεθος κατ΄εκτίμηση, 7.2 -7.4 βαθμών.Από το επίκεντρο και την ένταση εκτιμήθηκε μια ρήξη σ ρήγματος περίπου 70 km .
Ιστορικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι σπίτια χτισμένα κοντά στην παραλία βυθίστηκαν στη θάλασσα. Σε ορισμένα σημεία, το έδαφος άνοιξε και άμμος ξεχύθηκε(φαινόμενο ρευστοποίησης), ιδιαίτερα κατά μήκος της ακτής .Οι μετασεισμοί συνεχίστηκαν για 45 ημέρες μετά τον σεισμό και οι άνθρωποι δεν μπόρεσαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους για δύο μήνες.
Ο σεισμός του 1509 έδωσε ένα τσουνάμι με ύψος κύματος που έφτασε τα 6m (σε ορισμένα μέρη) που είναι πιθανόν να οφείλεται σε μια υποθαλάσσια κατολίσθηση στην λεκάνη Cinarcik.
Η Θάλασσα του Μαρμαρά είναι μια λεκάνη από την οποία διέρχεται το Ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας. Σε αυτή την ζώνη επέκτασης συναντάται το όριο μεταξύ της πλάκας της Ανατολίας και της Ευρασιατικής πλάκας. Η ζώνη ρηγμάτων στη λεκάνη της θάλασσας του Μαρμαρά είναι περίπλοκη. Ωστόσο το σπάσιμο ίσως προήλθε από τα ρήγματα που διαμορφώνουν τη λεκάνη Çınarcık, εκεί πρέπει να κρύβεται η πιο πιθανή αιτία του τρομερού γεγονότος του 1509.

Γεωδίφης

Πηγές
1.Βικιπαίδεια
2. N.Ambraseys
3.Ιστορική βάση δεδομένων ΑΠΘ
4.Ευρωπαική βάση δεδομένων σεισμογενών ρηγμάτων, diss.rm.ingv.it/

Ο ρόλος της γεωλογίας στην πιο διάσημη μάχη της ιστορίας;

15/8/2018

Άποψη του περάσματος των Θερμοπυλών σήμερα. Στην αρχαιότητα η ακτογραμμή ήταν εκεί που βρίσκεται ο σύγχρονος δρόμος ή ακόμα πιο κοντά στο βουνό. [Φωτο-Βικιπαίδεια]

Οι Θερμοπύλες, οι θερμές πύλες ή και οι πύλες της φωτιάς είναι ένα ορεινό πέρασμα στους πρόποδες του όρους Καλλίδρομο, όπου η ιστορία λέει ότι ο βασιλιάς Λεωνίδας και 300 από τους Σπαρτιάτες πολεμιστές πολέμησαν εκατομμύρια Περσών κατά την εισβολή του Ξέρξη στην Ελλάδα το 480 π.Χ.
Σύμφωνα με την ιστορία ήταν σε θέση να κρατήσουν το ορεινό πέρασμα για 3 ημέρες, όταν προδόθηκαν και τελικά νικήθηκαν.Η μάχη που καταγράφηκε από αρχαίους Έλληνες ιστορικούς ήταν η έμπνευση για μία κακή κινηματογραφική ταινία το 2006, πολύ λίγο βασισμένη στα ιστορικά γεγονότα.
Την εποχή της μάχης, οι πλαγιές του Καλλιδρόμου ήταν πιο δασώδεις από τις σημερινές και η θάλασσα έφτανε μέχρι το πέρασμα.
Έτσι οι Θερμοπύλες ήταν ένα στενό πέρασμα ανάμεσα στο ψηλό έδαφος και στη θάλασσα. Αυτή η θέση δημιούργησε το τέλειο σημείο, τον «λαιμό της φιάλης» που θα εμπόδιζε έναν αριθμητικά ανώτερο περσικό στρατό, εκτιμώμενο από 80.000 έως 250.000 στρατιώτες, να συντρίψει τον πολύ μικρότερο στρατό του Λεωνίδα, αποτελούμενο από 300 Σπαρτιάτες και 5.000 έως 7.000 Έλληνες στρατιώτες. Αποκλείοντας την τοποθεσία, με τον τρόπο που το έκανε, ο Λεωνίδας επιβράδυνε την περσική εισβολή, δίνοντας στους Έλληνες πολύτιμο χρόνο να υποχωρήσουν και να αναδιοργανωθούν.
Η στρατηγική θέση των Θερμοπυλών δεν είναι μία γεωλογική σύμπτωση. Το πέρασμα βρίσκεται κατά μήκος μιας μεγάλης ζώνης διάρρηξης, διασχίζοντας ολόκληρο το Αιγαίο και την ελληνική χερσόνησο, όπου η Ευρασιατική πλάκα συναντά τη μικροπλάκα του Αιγαίου. Οι κινήσεις κατά μήκος των ορίων της πλάκας σχημάτισαν μια σειρά παράλληλων ρηγμάτων στα βουνά, όπου ένα μεγάλο κομμάτι κρούστας κινήθηκε προς τα κάτω, σχηματίζοντας μία τεκτονική τάφρο [graben]. Τέτοια κανονικά ρήγματα εμφανίζονται γενικά σε γωνίες από 30 έως 60 μοίρες και ο προσανατολισμός των ρηγμάτων έχει διαμορφώσει τις απότομες επιφάνειες του Καλλίδρομου. Καθώς η τάφρος κατακλύστηκε μερικώς από τη θάλασσα, δημιούργησε τον Μαλιακό Κόλπο, και επίσης σχηματίστηκε το στενό πέρασμα των Θερμοπυλών.
Την τρίτη μέρα, οι Πέρσες στρατιώτες, χρησιμοποιώντας ένα κακώς φυλασσόμενο μονοπάτι πάνω από τις Θερμοπύλες, επιτέθηκαν στο ελληνικό στρατόπεδο. Οι στρατιώτες υπέκυψαν από τις περσικές δυνάμεις και ο Λεωνίδας, μαζί με όλους τους άνδρες του, σκοτώθηκαν. Οι Πέρσες έφτασαν τελικά την εκκενωμένη Αθήνα. Ωστόσο, ο ελληνικός στρατός κατάφερε να αναδιοργανώσει και να νικήσει τους εισβολείς στη μάχη της Σαλαμίνας στα τέλη του 480 π.Χ. και το 481 π.Χ. στη μάχη των Πλαταιών.
Τελικά ο Ξέρξης αποχώρησε με μεγάλο μέρος του στρατού του στην Ασία. Καθώς ο ποταμός Σπερχειός απόθεσε ιζήματα στην τεκτονική τάφρο, η θάλασσα έχει υποχωρήσει προς τα ανατολικά από το 480 π.Χ.,και σήμερα μια ευρεία παράκτια πεδιάδα σηματοδοτεί τη θέση όπου έγινε η μάχη. Το πέρασμα εξακολουθεί να είναι μια φυσική αμυντική θέση για τους σύγχρονους στρατούς και οι βρετανικές δυνάμεις στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αμύνθηκαν το 1941 κατά της ναζιστικής εισβολής.

Γεωδίφης

Πηγές
1.Βικιπαίδεια
2.David Bressan/History of Geology

Ex nihilis

11/8/2018

Για να διατηρηθεί πράσινος ο χλοοτάπητας κοντά στη θάλασσα πρέπει να ποτίζεται με νερό τουλάχιστον 3 φορές την ημέρα.

Πίνουμε νερό που δημιουργήθηκε πριν από 200.000 χρόνια. Στο μικρό μας τόπο για να αποθηκευτεί μία σταγόνα νερού πρέπει να συμβεί η εξής παράδοξη και χρονοβόρα διαδικασία:
«Όταν βρέχει, το νερό πρέπει να πέσει στη γη. Όταν έχουμε ζεστό καιρό και ήλιο, το νερό αυτό να θερμανθεί και να μετατραπεί σε υδρατμούς. Σε μορφή υδρατμού να μεταφερθεί με τον αέρα, σε υψηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας όπου υπό προϋποθέσεις να ψυχθεί και θα δημιουργήσει σύννεφα. Όταν τα σύννεφα δεν μπορούν να το κρατήσουν, τότε αυτό να πέσει πάλι στη στεριά σαν βροχή, εφόσον έχουμε κρύο καιρό. Ομως, το νερό που θα πέσει έχει ως φυσικούς αποδέκτες τη θάλασσα, τα ρέματα και το έδαφος που το απορροφά. Το νερό πρέπει να εισχωρήσει στο έδαφος του νησιού και να μην χαθεί. Από αυτό το νερό πρέπει να τροφοδοτηθεί μία πόλη που μία καλοκαιρινή μέρα φιλοξενεί τουλάχιστον 150.000 κατοίκους».
Αυτός ο κύκλος του νερού μας κρατάει στην ζωή και πρέπει να ικανοποιήσει τις αυξανόμενες ανάγκες. Οσο διαρκεί ο κύκλος του νερού [ή της ζωής], οι άνθρωποι όπως και οι υπόλοιποι ζωντανοί οργανισμοί, χρησιμοποιούμε ξανά και ξανά το ίδιο νερό. Ως πότε;
Κάθε χρόνο στην Κω προστίθενται κλίνες σε νέες ή υφιστάμενες ξενοδοχειακές μονάδες. Με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα, οι πιο βρόχινες περίοδοι των τελευταίων 15 χρόνων ήταν το 2002 και το 2003. Ζούμε σε μία από τις πιο άνομβρες περιοχές της Ευρώπης. Αυτό οφείλεται αφενός στον μικρό αριθμό βροχοπτώσεων, αφετέρου στην αδυναμία διακράτησης των αποθεμάτων στους ταμιευτήρες, καθώς ένα μεγάλο μέρος χάνεται στην θάλασσα.
Οι ανθρωπογενείς δράσεις μας έχουν ενταθεί τα τελευταία 30 χρόνια.Μια πικρή αλήθεια λέει ότι οι καθημερινές δράσεις μας δεν αποθηκεύουν νερό, παρά μόνο ξοδεύουν. Σε συνδυασμό με τις φυσικές συνθήκες που επικρατούν στη Μεσόγειο, αυτό καθιστά ένα μεγάλο τμήμα των εκτάσεών του νησιού ευάλωτο στην ξηρασία.
Η διαχείριση των όχι πολλών, αλλά μέχρι πριν από λίγα χρόνια αρκετών, υδάτινων πόρων, δεν γίνεται με το πλέον ορθόδοξο και κατάλληλο τρόπο. Οι πισίνες, οι καλλιέργειες, το γκαζόν, τα σιντριβάνια, τα αυτοκίνητα μας, τα λουλούδια μας ,τα τζακούζι, και οι κακές μας συνήθειες διογκώνουν το πρόβλημα.
Οταν ξοδεύεις περισσότερο νερό από αυτό που σου χαρίζει η φύση, είναι αναπόφευκτο, κάποια μέρα θα το στερηθείς. Ήδη στα 2/3 του νησιού το πρόβλημα είναι ορατό. Τελευταία τους κατοίκους απασχολεί και η ποιότητα του νερού.
Δύο θέματα σημαντικά που συνήθως διαφεύγουν της προσοχής, αλλά αποτελούν μέρη του ίδιου προβλήματος είναι το ζήτημα των [παράνομων ή μη] γεωτρήσεων και των υφάλμυρων νερών των παράκτιων περιοχών.
Στις παράκτιες περιοχές έχει χαθεί η δυναμική ισορροπία μεταξύ των θαλασσινών και των υπόγειων νερών λόγω της υποβάθμισης της στάθμης, κάτι που κάνει τη ροή να κινείται ανάποδα, με αποτέλεσμα η θάλασσα να διεισδύει στα υπόγεια νερά και όχι να συμβαίνει το αντίθετο. Επιπλέον, ο σεισμός του 2017 έχει επιδεινώσει περισσότερο την κατάσταση.
Είμαστε σπάταλοι και ανημέρωτοι. Δεν θα αργήσει η μέρα που θα το πληρώσουμε ακριβά, εκτός και αν αποφασίσουμε να αλλάξουμε έστω την ύστατη ώρα, τον τρόπο που διαχειριζόμαστε τα λιγοστά αποθέματα.
Οι βροχοπτώσεις του νησιού μας λένε ότι πρέπει να μοιραστούμε έναν φυσικό πόρο που ήδη σπανίζει. Οι υδάτινοι πόροι λιγοστεύουν εδώ και χρόνια, από καιρό έπρεπε να έχουμε προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Οφείλαμε να αλλάξουμε τις μέχρι σήμερα συνήθειες μας. Ωστόσο, συνεχίζουμε να ξοδεύουμε αφειδώς το λιγοστό πόσιμο νερό που μας έχει απομείνει. Αντλούμε νερό στα 100-200 μέτρα, αρκετά βαθιά και τα αποθέματα γίνονται όλο λιγότερα. Τα αρχαία πηγάδια της πόλης από καιρό υποφέρουν.
Τα χρόνια που είχαμε ως δεδομένο ότι το νερό είναι καλής ποιότητας και σε επάρκεια έχουν περάσει. Είμαστε ήδη στο κόκκινο, και δεν θα αργήσει η στιγμή να δίνουμε καθημερινή μάχη για την εξασφάλιση του. Οι κτηνοτρόφοι και οι αγρότες γνωρίζουν πολύ καλά τι αυτό σημαίνει.
Η κλιματική αλλαγή είναι αμείλικτη όπως η συνεχής ανάπτυξη και οι ανάγκες ενός τουριστικού τόπου. Αλλά το νερό δεν είναι ανεξάντλητος και παντοτινός πόρος. Οι πρόσφυγες ή μετανάστες ειδικά οι Σύριοι που φιλοξενούμε, ξέρουν πολύ καλά τι σημαίνει να ζεις σε μέρος με ελάχιστο ή καθόλου νερό.
Το «ουδέν εξ ουδενός», ή «εκ του μηδενός μηδέν» [ex nihilis nihil] που διατύπωσε πρώτος ο φιλόσοφος Παρμενίδης, και κατόπιν υιοθέτησαν οι αρχαίοι Ρωμαίοι, ψιθυρίζει ότι τίποτα δεν γεννιέται από το τίποτα και τίποτα δεν ανάγεται στο τίποτα. Δυστυχώς, αυτό ισχύει και για το νερό.
Η αλόγιστη σπατάλη που έχουμε υιοθετήσει τα χρόνια της ανάπτυξης και ευημερίας αποτελεί «τορπίλη» στο υδάτινο ισοζύγιο του τόπου και κατ΄ επέκταση στις καθημερινές δραστηριότητες μας. Δεν το κρύβω ότι συχνά με βασανίζει η σκέψη, άραγε πόσο νερό έχει ακόμη απομείνει;

Γεωδίφης

Πως να επιβιώσετε από μία πυρκαγιά;[e-book]

1/8/2018

Οδηγός αυτοάμυνας και προστασίας από την πύρινη λαίλαπα

Οι δασικές πυρκαγιές θα υπήρχαν ακόμη και δίχως τους ανθρώπους. Αποτελούν ένα φυσικό φαινόμενο με σημαντικό ρόλο για την ισορροπία και την αναγέννηση των δασικών οικοσυστημάτων. Όμως τα φυσικά αίτια ευθύνονται μόνο για το 5% των πυρκαγιών που ξεσπούν στην Ελλάδα. Το υπόλοιπο 95% οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα [αμέλεια, εμπρησμός, δίκτυα της ΔΕΗ,κά]. Οι σύνθετες αλληλεπιδράσεις μεταξύ πυρκαγιάς, γεωλογίας και κλίματος είναι μία από τις πιο ενδιαφέρουσες και προκλητικές πτυχές της κατανόησης του τρόπου με τον οποίο μεταβάλλεται μία φωτιά σε μία τοποθεσία. Πως γεννιέται μία δασική πυρκαγιά; Γιατί καίγονται τα ελληνικά δάση; Ποιος είναι ο ρόλος της κλιματικής αλλαγής; Είναι όλες οι δασικές πυρκαγιές ίδιες; Προξενούν ασθένειες οι πυρκαγιές; Υπάρχουν δέντρα ανθεκτικά στη φωτιά; Πόσο γρήγορα εξαπλώνεται μία πυρκαγιά; Μπορείς να αποφύγεις μία τραγωδία; Ποιος αποφασίζει την εκκένωση; Οι τοπικές συνθήκες είναι σημαντικές; Τι κάνω άν βρεθώ μόνος απέναντι σε μια φωτιά, χωρίς καμία βοήθεια; Μένω σπίτι ή φεύγω; Παίρνω το αυτοκίνητο κατά την διαφυγή; Υπάρχουν κανόνες αυτοάμυνας και επιβίωσης; Τι λέει η διεθνής εμπειρία; Γιατί στις ΗΠΑ, η Γεωλογική Υπηρεσία διαχειρίζεται τις δασικές πυρκαγιές; Μπορεί να προληφθούν ή είναι ασύμμετρες απειλές;Ο οδηγός περιέχει διεθνείς πρακτικές προσαρμοσμένες στην σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα και νοοτροπία.

Κατεβάστε τον οδηγό εδώ [μέγεθος αρχείου,6 ΜΒ]
https://drive.google.com/open?id=18OVN55i3ExCU27yunnMg8zzqQWkQyWih

Γεωδίφης, 1/8/2018
www.geodifhs.com

«Ημέρα της Κρίσεως»: Η νύχτα της 10ης Σεπτεμβρίου 1509

Ο ρόλος της γεωλογίας στην πιο διάσημη μάχη της ιστορίας;

Ex nihilis

Πως να επιβιώσετε από μία πυρκαγιά;[e-book]

Κώια

Αρχεία

Γεωδίφης,2009