«Τα δε δεινά παθήματα να γίνωσι καλά μαθήματα»-Ιάκωβος Ζαρράφτης,1917
Το 426 π.Χ. ο Θουκυδίδης [Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου] ήταν ο πρώτος που υποστήριξε ότι οι σεισμοί των ωκεανών πρέπει να είναι η αιτία για το φυσικό φαινόμενο που η «θάλασσα οδηγείται προς τα πίσω και ξαφνικά αναδιπλώνεται με διπλασιασμένη δύναμη και προκαλεί την πλημμύρα».
Η Κως έχει δεχτεί την σφοδρότητα των τσουνάμι αρκετές φορές το παρελθόν σύμφωνα με γεωμυθολογικά, ιστορικά και επιστημονικά δεδομένα. Τον 20ο αιώνα τουλάχιστον 5 τσουνάμι χτύπησαν τις ακτές της Κω δηλαδή κατά μέσο όρο ένα κάθε 20 χρόνια.
Τα τρομερά κύματα μπορεί να μην εκδηλώνονται συχνά όμως αποτελούν σοβαρή απειλή για τις παράκτιες κοινότητες και για τις παράλιες τουριστικές μονάδες του νησιού.
Σύμφωνα με επιστημονικές στατιστικές στην χώρα μας, τσουνάμι με μέγεθος ΙΙΙ γίνονται κάθε 4 χρόνια, με μέγεθος IV κάθε 26 χρόνια, με V ή παραπάνω κάθε 170 χρόνια και VI κάθε 1100 χρόνια. Οι περιοχές που προσβάλλονται περισσότερο είναι τα Δωδεκάνησα, οι Κυκλάδες, η Χίος, ο Κορινθιακός, ο Μαλιακός και οι δυτικές ακτές της χώρας μας.
Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι τσουνάμι που μπορεί να κατακλύσουν τις ακτές της Κω. Τα «τοπικά» και τα «απομακρυσμένα», ανάλογα από την απόσταση της πηγής που τα έχει προκαλέσει.
Τα απομακρυσμένα μπορεί να δημιουργηθούν από σεισμούς, υποθαλάσσιες κατολισθήσεις, πτώση ουράνιου σώματος σε θαλάσσιο χώρο ή από ηφαιστειακές εκρήξεις στον αιγαιακό και μεσογειακό χώρο. Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι προέρχονται από την περιοχή Αμοργού-Σαντορίνης, νότιου τμήματος του Ελληνικού τόξου (Κρήτη, Κάρπαθος, Ρόδος) και από την Ιταλική χερσόνησο (Ηφαίστειο Αίτνα). Αυτές οι περιοχές μπορούν να δώσουν ισχυρά τσουνάμι που μπορεί να φτάσουν τις παράκτιες κοινότητες του νησιού μέσα σε λιγότερο από 10-40 λεπτά. Σε αυτή την περίπτωση η τοποθέτηση ενόργανων συστημάτων προειδοποίησης τσουνάμι με την εγκατάσταση δικτύων σεισμογράφων και παλιρροιογράφων, είναι ένα χρήσιμο εργαλείο στα χέρια των ειδικών και των αρχών του τόπου μόνο σε περίπτωση που υπάρχουν κατάλληλα σχέδια έκτακτης ανάγκης και σωστή και γρήγορη ενημέρωση του τοπικού πληθυσμού.
Το δεύτερο και πιο ύπουλο είδος απειλής είναι από «τοπικά» κύματα μετά από σεισμούς ή από ηφαιστειακές εκρήξεις που εκδηλώνονται κυρίως στην υποθαλάσσια λεκάνη της Κω ή τον κόλπο του Κεραμεικού.
Ένας ακόμη τοπικός κίνδυνος πηγάζει από κατολίσθηση από τα ασταθή πρανή του ηφαιστείου της Νισύρου [κυρίως από την νοτιοανατολική πλευρά, κοντά στα Νικιά].
Τα τοπικά τσουνάμι μέσα σε λιγότερο από 1-3 λεπτά μπορεί να φτάσουν σε κάθε ακτή της Κω και των γύρω νησιών. Οι μικρές αποστάσεις από τα σημεία γένεσης τοπικών τσουνάμι δεν αφήνουν σχεδόν κανένα περιθώριο για αποτελεσματική προστασία από ενόργανα συστήματα. Σε αυτή την περίπτωση δύναται να αντιμετωπιστούν μόνο με εκπαίδευση των ντόπιων και των φιλοξενουμένων.
Ο κατάλογος με αρχαία και πρόσφατα τσουνάμι που πιθανόν να έχουν πλήξει τις ακτές της Κω περλαμβάνει τα παρακάτω:
1) Τσουνάμι Αβύσσου, 161.000 χρόνια πριν [Κως]. Η δημιουργία του νησιού της Κω ''γιορτάστηκε'' από μία υποθαλάσσια ηφαιστειακή έκρηξη τρομακτικής έντασης, η οποία συνοδεύτηκε από αρκετούς σεισμούς και τσουνάμι. Το κέντρο της έκρηξης ήταν μεταξύ Γυαλιού, Στρογγυλής και ακρωτηρίου Χελώνας. Εκτιμώμενο ύψος των κυμάτων κάποιες δεκάδες μέτρα στην ακτή της Καρδάμαινας, στο ακρωτήριο Χελώνα, όρμο Κεφάλου κά.
Περισσότερα,http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/-rematieskos
2) Τσουνάμι Αίτνας πριν 8.000 χρόνια [Σικελία], μια τεράστια ηφαιστειακή κατολίσθηση στα ανοικτά του ηφαιστείου της Αίτνας, στην Σικελία προκάλεσε μεγατσουνάμι που κατέστρεψε την ανατολική ακτή της Μεσογείου και είναι πιθανόν να έγινε αισθητό στις δυτικές ακτές της Κω. Το συγκεκριμένο τσουνάμι κατέστρεψε πολλούς προϊστορικούς οικισμούς στην Μεσόγειο.
Περισσότερα, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/201
3) Μινωικό Τσουνάμι,1615 π.Χ [Σαντορίνη]- Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα που δέχτηκε η Μεσόγειος με ύψος μεγαλύτερο από 30 μέτρα το οποίο έγινε αισθητό σχεδόν σε ολόκληρη την μεσογειακή λεκάνη .Το συγκεκριμένο πρέπει να προκάλεσε τεράστιες καταστροφές και στις νοτιοδυτικές ακτές του νησιού. Ο Simon Haslett, Καθηγητής Φυσικής Γεωγραφίας, βρήκε αποδεικτικά στοιχεία στο Μαρμάρι και το Τιγκάκι. Περισσότερα,
[http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/319
http://www.geodifhs.com/nea/4422194
4) Τσουνάμι Πολυβώτη, ηφαιστειακής προέλευσης, [χερσόνησος Χελώνα,Κως;]
'Ο Ποσειδώνας δεν ήρθε από την κοντινή Ανατολή ούτε από την Αίγυπτο. Τα παραμύθια του είναι καθαρά ελληνικά κι' ο ίδιος καθαρός Έλληνας, αρίας καταγωγής. Σε τίποτα δεν μοιάζει, όπως όλοι οι συνάδελφοί του, με θεούς παράλληλους ...Τον Ποσειδώνα τον γέννησε η Ελλάδα.... Τώρα πάει, κάθεται στον βυθό της θάλασσας. Κανείς δεν του δίνει σημασία, μήτε τα ψάρια. Γιατί άμα ξεπέσης δεν σε λογαριάζουνε ούτε οι κοκοβιοί.'' Νίκος Τσιφόρος- Ελληνική Μυθολογία.
Περισσότερα http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/supervolcanoposeidon1
5)Τσουνάμι Ατσά, 13 αιώνα π.Χ; [Κως]- Σύμφωνα με τη γεωμυθολογία ο Ηρακλής περνώντας από την ακτή Ατσά, στα όρια Κεφάλου με Μαστιχάρι, αντιμετώπισε τρομερή τρικυμία με αποτέλεσμα από τα 6 πλοία του να χάσει τα 5 και να βρεθεί με τους εναπομείναντες συντρόφους του, ναυαγός στην ακτή του Ατσά. Ο γεωμύθος του Ατσά αλλά και γεωλογικές μακροσκοπικές παρατηρήσεις υποδηλώνουν την πιθανή ύπαρξη ιστορικού τσουνάμι. Η δράση του Γενάρχη των Κώων έχει προσδιοριστεί την τελευταία περίοδο της μυκηναϊκής εποχής, περί τον 13ο αιώνα π.Χ., πιθανόν 80 χρόνια πριν από τον Τρωικό Πόλεμο. Περισσότερα, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/330
6)Τσουνάμι Αντωνίου Πίου,139 μ.χ [Ρόδος]. Ενας σεισμός Μ7.2 που εκδηλώθηκε στη Ρόδο προξένησε μεγάλες ζημιές στο Ιερό του Απόλλωνα της Καρδάμαινας (αρχαία Αλάσαρνα). Η Αλάσαρνα, ήταν ένας από τους 6 αρχαίους δήμους του νησιού, υπήρξε σημαντικό θρησκευτικό κέντρο της εποχής. Η τοποθεσία βρίσκεται κοντά στην θάλασσα, σε χαμηλό υψόμετρο, απέχει περίπου 180 χλμ. από το σεισμικό επίκεντρο . Στην καταστροφή του ιερού του Απόλλωνα δεν είναι απίθανο, εκτός από την σεισμική δόνηση, να έχει συμβάλλει και τσουνάμι που χτύπησε την Ρόδο.
Περισσότερα, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/-139quake
7) Μεσογειακό τσουνάμι 365 μ.Χ στην Κρήτη, από τον μεγαλύτερο σεισμό της Μεσογείου το οποίο πρέπει να άφησε τα ίχνη του και στις νοτιοδυτικές ακτές του νησιού. Είχε περισσότερο από 30 μέτρα ύψος, χτύπησε όλη την Μεσόγειο και ιδιαίτερα την ακτή της Αλεξάνδρειας.
Περισσότερα,http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/156
8) Τσουνάμι Αγαθία, 554 ή 556 μ.Χ.[Κως] «Ελάχιστοι άνδρες εμφανίζονταν σποραδικά, πολύ σκυθρωποί και κατηφείς, απελπισμένοι στο έπακρο για τη ζωή τους. Διότι εκτός από τις άλλες συμφορές, όλα τα νερά του τόπου από καθαρά και πόσιμα έγιναν ξαφνικά και ανεπαίσθητα αλμυρά και ακατάλληλα προς πόση. Παντού επικρατούσε καταστροφή και ερήμωση, έτσι πού να μην απομένει κανένα στολίδι στην πόλη πέρα από το δοξασμένο όνομα των Ασκληπιαδών και η υπερηφάνεια για τον Ιπποκράτη». Με αυτό τον τρόπο ο Αγαθίας Σχολαστικός αφηγείται το τσουνάμι που συνόδευσε τον σεισμό Μ7 που έπληξε το νησί της Κω και τα γύρω παράλια. Το επίκεντρο του ισχυρότερου σεισμού που καταγράφηκε μέχρι σήμερα στην Κω ήταν ο συνήθης ύποπτος: ο υποθαλάσσιος χώρος Κω-Νισύρου. Το τσουνάμι εισχώρησε στην ξηρά περίπου 3/3,5 χλμ. και πρέπει να έφτασε σε ύψος τουλάχιστον τα 25 μέτρα.
Περισσότερα,http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/213
9) Τσουνάμι της Αλικαρνασσού,18 ή 8/10/1493[Κως]. Πρόκειται για τον τρομερό σεισμό που έγινε αφορμή να γκρεμιστούν τα φρούρια του νησιού. Τουλάχιστον 5.000 κάτοικοι του νησιού βρήκαν θάνατο. Ιστορικές πηγές δεν ανέφεραν την ύπαρξη τσουνάμι. Όμως αξιόπιστες τουρκικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι από τον σεισμό έπαθε τεράστιες ζημιές η Αλικαρνασσός με αποτέλεσμα να θεωρείται ο πιο καταστροφικός στην σύγχρονη ιστορία της. Επιπλέον το σεισμικό συμβάν του 1493 συνοδεύτηκε από τσουνάμι που χτύπησε τόσο την Κω όσο τις ακτές του Κεραμεικού Κόλπου. Το λιμάνι της Κω εν τω μεταξύ, για πάνω από 5 χρόνια το 1498 ήταν ακόμη μισό βυθισμένο και η καταστροφή ήταν πολύ μεγάλη στον οικισμό του νησιού.
Περισσότερα, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/-1493
10) Τσουνάμι Stanchio, το 1570 μ.Χ [Κως], ένας σεισμός λέγεται ότι έχει συμβεί στη Ρόδο, ενώ σε άλλες πηγές αναφέρεται ότι ο 1571 το νησί Stanchio (Κως) βυθίστηκε στη θάλασσα λόγω σεισμού. Οι Ambraseys και Finkel (1995), οι οποίοι ερεύνησαν τις σχετικές ιστορικές πηγές, υποπτεύονται ότι το σοκ του 1571 μπορεί να είναι το ίδιο με του 1570. Σε κάθε περίπτωση φαίνεται αρκετά αμφισβητήσιμο ότι το τσουνάμι συνέβη από εκείνο το σεισμικό γεγονός.
11)Τσουνάμι Κολούμπο, 29/9/1650 [Σαντορίνη]. Μετά από τρίμηνη σεισμική δραστηριότητα και θαλάσσια ηφαιστειακή έκρηξη 6,5 χιλιόμετρα ΒΑ της Σαντορίνης γεννιέται το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο .Το γεγονός προκάλεσε τεράστια τσουνάμι που έπληξαν τις ακτές πολλών νησιών του Αιγαίου. Στη Θήρα τα νερά εισχώρησαν σε βάθος 3,5χλμ. ενώ κατά την υποχώρηση της θάλασσας αποκαλύφθηκαν προσωρινά τα ερείπια δυο βυθισμένων αρχαίων οικισμών (Καμάρι και Περίσσα). Στην δυτική Πάτμο το κύμα έφτασε σε ύψος 30 μέτρα και στην ανατολική 27 μέτρα. Στην Ίο (37 χλμ μακριά) το κύμα έφτασε στα 18 μέτρα. Ο ήχος της έκρηξης ακούστηκε στη Χίο (224 χλμ μακριά) και προκλήθηκαν καταστροφές πλοίων στην Κρήτη και στην Κέα. Ηφαιστειακή τέφρα μεταφέρθηκε μέχρι τη Μ. Ασία όπου κάλυψε με ένα λεπτό στρώμα τα φύλλα των δέντρων. Κάθε τι που γίνεται στην Σαντορίνη γίνεται ιδιαίτερα αισθητό στις δυτικές ακτές της Κω και όχι μόνο. Εκτιμώμενο ύψος κύματος τουλάχιστον 3 μέτρα.
Περισσότερα, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/-1000
12) Τσουνάμι Τενέδου, το 1672 μ.Χ, ιστορικά δεδομένα αναφέρουν για δυνατό σεισμό, που είχε προκαλέσει καταστροφικές επιπτώσεις όχι μόνο στα νησιά Λέσβο,Τένεδο,ΒΑ Αιγαίο, αλλά και στο νησί της Κω, όπου λέγεται ότι σπίτια εξαφανίστηκαν στη θάλασσα πιθανώς από τσουνάμι που προήλθε από τον κυρίως σεισμό. Είναι πιθανό το τσουνάμι να συνέβη από κάποιο άλλο σεισμικό γεγονός.
13) Τσουνάμι Αμοργού 9/7/1956, έξω από την Αμοργό εκδηλώνεται ένας ισχυρότατος σεισμός μεγέθους 7,5R που συνοδεύεται και από υποθαλάσσια κατολίσθηση με αποτέλεσμα να εκδηλωθεί σε πολύ λίγο χρόνο ένα τσουνάμι. Απο το τρομερό γεγονός του 1956 εκτός από την Κάλυμνο,την Αστυπάλαια ,τη Σαντορίνη, την Ανάφη, την Ίο, την Πάρο, τη Νάξο, τη Λέρο, την Πάτμο,τους Λειψούς θα πληγεί και το νησί της Κω. Το τσουνάμι ήταν ιδιαίτερα καταστροφικό στις νοτιοδυτικές ακτές της Κεφάλου, καθώς ανέβηκε μέχρι την θέση που βρίσκεται σήμερα το πρώην Αστυνομικό Τμήμα και είχε ύψος τουλάχιστον 3 μέτρα. Την επόμενη ημέρα οι κάτοικοι είδαν έκπληκτοι ψάρια στην στεριά και αναποδογυρισμένα ψαράδικα εξαιτίας της επίδρασης των κυμάτων. Ευτυχώς η ώρα που συνέβη το γεγονός ήταν καθοριστική αφού τότε δεν υπήρχαν άτομα στην παραλία αλλά και ο ορεινός όγκος του Ζηνιού προστάτεψε τους κατοίκους και μετρίασε την επιθετική μανία του τσουνάμι.
Περισσότερα, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/5
14) Τσουνάμι Κυριακής του Θωμά, 23/3/1933 [Κως]- Κατά την διάρκεια του σεισμού μία λάμψη παρατηρείται στον ουρανό και ένα τεράστιο σύννεφο από σκόνη ανυψώνεται πίσω από τον Δίκαιο. Κάποια λεπτά αργότερα από το σεισμικό συμβάν ένα κύμα ύψους τουλάχιστον 2-3 μέτρα σηκώνεται από τη θάλασσα και εισβάλει στην ξηρά. Η λεωφόρος Βασιλέως Γεωργίου, η Λεωφόρος Γεωργίου Παπανδρέου καθώς και το Ψαλίδι, σύμφωνα με μαρτυρίες παρευρισκομένων, προσβάλλεται από τσουνάμι, ένα φαινόμενο, που συχνά συνοδεύει τις πολύ ισχυρές σεισμικές δονήσεις. Ευτυχώς δεν ήταν καλοκαίρι , δεν υπήρχε κόσμος στην παραλία, αλλιώς τα πράγματα θα μπορούσαν να εξελιχθούν πολύ χειρότερα. Το ρήγμα Κω έδωσε για άλλη μια φορά θαλάσσιο κύμα (τσουνάμι) μεγέθους 2 της εξαβάθμιας κλίμακας του Sieberg και όχι 4+, όπως είχε συμβεί το 556 μ.Χ. Το τσουνάμι έγινε ιδιαίτερα αισθητό στο Μαρμάρι καθώς το νερό κατέκλυσε την ακτή και προχώρησε 200 μέτρα στην ξηρά. Μάλιστα λέγεται ότι μετά την απόσυρση του άφησε πίσω ψάρια τα οποία μάζεψαν οι λιγοστοί κάτοικοι του οικισμού. Το μέγιστο ύψος του κύματος στην συγκεκριμένη ακτή πρέπει να ήταν το λιγότερο 2 μέτρα.
Περισσότερα,http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/23-1933, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/-1933
15) Τσουνάμι Νισύρου,5/11/1968- Ο σεισμός της 5ης Δεκεμβρίου 1968 έγινε το πρωί ( ώρα 7.52), είχε εστιακό βάθος 5 χλμ. και προήλθε από ένα ρήγμα του Δίαυλου Κω- Νισύρου, ίσως το υποθαλάσσιο ρήγμα που διασχίζει το Γυαλί μήκους τουλάχιστον 18χλμ ενώ ενδεχομένως να ενεργοποιήθηκαν και γειτονικά χερσαία ρήγματα της Νισύρου. Το σπάσιμο του φλοιού εκδηλώθηκε σε θαλάσσιο χώρο σε απόσταση μόλις 3χλμ από το Μανδράκι της Νισύρου. Το κύμα πρέπει να έφτασε σε ύψος περίπου 1-1.50 μέτρα στις ακτές της Κω. Περισσότερα, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/tsunami1968
16) Άγνωστο τσουνάμι, 3/4/1979. Σύμφωνα με την εφημερίδα Βήμα της Κω, ισχυρό παλιρροϊκό κύμα έπληξε το νησί από άγνωστη μέχρι σήμερα αιτία. Το κύμα έφτασε τα 2 μέτρα σύμφωνα με αναφορές του τοπικού λιμεναρχείου προς την Υδρογραφική Υπηρεσία. Το τσουνάμι παρατηρήθηκε και σε άλλα μέρη της χώρας όπως στα παράλια της Πελοποννήσου και στο λιμάνι του Πειραιά κατά 60 εκατοστά. Αναφέρθηκε στη Ρόδο και την Κάλυμνο όμως στην Κω υπήρξαν δεκάλεπτα διαστήματα που η θαλάσσια στάθμη ανέβηκε 1,5-2 μέτρα για να υποχωρήσει και πάλι.
17) Τσουνάμι Λέρου, το 1991 αναφέρθηκε ως ένα ισχυρό τοπικό τσουνάμι στο ανατολικό Αιγαίο κοντά στη Λέρο όμως από άγνωστη αιτία. Εκτιμώμενο ύψος λιγότερο από 0,50 μέτρα.
18) Τσουνάμι Καρά Αντα, 21/7/2017 [Τουρκία] .Το τσουνάμι που όλοι βιώσαμε ,έφτασε στο ξενοδοχείο Κόστα Παλλάς διασχίζοντας περίπου 30 μέτρα στην ξηρά. Προκλήθηκε από υποθαλάσσιο σεισμό Μ6.6 που εκδηλώθηκε κοντά στο νησί Καρά Αντα την 21/7/2017 και είχε μέγιστο ύψος 0,70 μέτρα[1,70 μέσα στο λιμάνι της πρωτεύουσας] στην ακτή της Κω ενώ στην απέναντι μικρασιατική ακτή έφτασε τα 1,20 μέτρα[σύμφωνα με τελευταία στοιχεία τουλάχιστον 1,8 μέτρα]. Το τσουνάμι μετά το σεισμό προκάλεσε υλικές ζημιές παρά το γεγονός ότι ήταν μικρής κλίμακας. Πρέπει να έγινε ολίσθηση άνω των 3,5 μέτρων σε ρήγμα 10 χλμ σύμφωνα με προσομοίωση του Πανεπιστημίου Sakarya (SAÜ) .Το τσουνάμι είναι το πρώτο που έχει αναφερθεί από τη δράση του συστήματος ρηγμάτων Gokova.
Περισσότερα, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/tsunamigokova
Γεωδίφης
Πηγές
1.Ιστορία της Νήσου Κω- Β.Χατζηβασιλείου
2.Κώια-Ι.Ζαρράφτη
3.ΝΟΑΑ
4.Σεισμοί της Ελλάδος- Β.Παπαζάχος
5.Οι σεισμοί και τα τσουνάμι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα- Γ.Παπαδόπουλος
6.Tsunamis Observed on the Coasts of Greece -G . Galanopoulos
7.Η ετοιμότητα σώζει ζωές, pdf- Γεωδίφης
8.Tsunamis in the Mediterranean Sea 2000 B.C-2000 A.D-S.Soloniev, O.Solonieva, C.Go, K.Kim,N.Shchetnikov.
9.Τμήμα Γεωλογικής Μηχανικής METU,Τουρκία
10.Βικιπαίδεια
11.Προφορικές μαρτυρίες Γ.Κασσιώτη, W.Grasso, Γ.Παπαντωνίου, Θ.Βαβλά, Β.Π, Β.Δρόσος
Το 426 π.Χ. ο Θουκυδίδης [Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου] ήταν ο πρώτος που υποστήριξε ότι οι σεισμοί των ωκεανών πρέπει να είναι η αιτία για το φυσικό φαινόμενο που η «θάλασσα οδηγείται προς τα πίσω και ξαφνικά αναδιπλώνεται με διπλασιασμένη δύναμη και προκαλεί την πλημμύρα».
Η Κως έχει δεχτεί την σφοδρότητα των τσουνάμι αρκετές φορές το παρελθόν σύμφωνα με γεωμυθολογικά, ιστορικά και επιστημονικά δεδομένα. Τον 20ο αιώνα τουλάχιστον 5 τσουνάμι χτύπησαν τις ακτές της Κω δηλαδή κατά μέσο όρο ένα κάθε 20 χρόνια.
Τα τρομερά κύματα μπορεί να μην εκδηλώνονται συχνά όμως αποτελούν σοβαρή απειλή για τις παράκτιες κοινότητες και για τις παράλιες τουριστικές μονάδες του νησιού.
Σύμφωνα με επιστημονικές στατιστικές στην χώρα μας, τσουνάμι με μέγεθος ΙΙΙ γίνονται κάθε 4 χρόνια, με μέγεθος IV κάθε 26 χρόνια, με V ή παραπάνω κάθε 170 χρόνια και VI κάθε 1100 χρόνια. Οι περιοχές που προσβάλλονται περισσότερο είναι τα Δωδεκάνησα, οι Κυκλάδες, η Χίος, ο Κορινθιακός, ο Μαλιακός και οι δυτικές ακτές της χώρας μας.
Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι τσουνάμι που μπορεί να κατακλύσουν τις ακτές της Κω. Τα «τοπικά» και τα «απομακρυσμένα», ανάλογα από την απόσταση της πηγής που τα έχει προκαλέσει.
Τα απομακρυσμένα μπορεί να δημιουργηθούν από σεισμούς, υποθαλάσσιες κατολισθήσεις, πτώση ουράνιου σώματος σε θαλάσσιο χώρο ή από ηφαιστειακές εκρήξεις στον αιγαιακό και μεσογειακό χώρο. Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι προέρχονται από την περιοχή Αμοργού-Σαντορίνης, νότιου τμήματος του Ελληνικού τόξου (Κρήτη, Κάρπαθος, Ρόδος) και από την Ιταλική χερσόνησο (Ηφαίστειο Αίτνα). Αυτές οι περιοχές μπορούν να δώσουν ισχυρά τσουνάμι που μπορεί να φτάσουν τις παράκτιες κοινότητες του νησιού μέσα σε λιγότερο από 10-40 λεπτά. Σε αυτή την περίπτωση η τοποθέτηση ενόργανων συστημάτων προειδοποίησης τσουνάμι με την εγκατάσταση δικτύων σεισμογράφων και παλιρροιογράφων, είναι ένα χρήσιμο εργαλείο στα χέρια των ειδικών και των αρχών του τόπου μόνο σε περίπτωση που υπάρχουν κατάλληλα σχέδια έκτακτης ανάγκης και σωστή και γρήγορη ενημέρωση του τοπικού πληθυσμού.
Το δεύτερο και πιο ύπουλο είδος απειλής είναι από «τοπικά» κύματα μετά από σεισμούς ή από ηφαιστειακές εκρήξεις που εκδηλώνονται κυρίως στην υποθαλάσσια λεκάνη της Κω ή τον κόλπο του Κεραμεικού.
Ένας ακόμη τοπικός κίνδυνος πηγάζει από κατολίσθηση από τα ασταθή πρανή του ηφαιστείου της Νισύρου [κυρίως από την νοτιοανατολική πλευρά, κοντά στα Νικιά].
Τα τοπικά τσουνάμι μέσα σε λιγότερο από 1-3 λεπτά μπορεί να φτάσουν σε κάθε ακτή της Κω και των γύρω νησιών. Οι μικρές αποστάσεις από τα σημεία γένεσης τοπικών τσουνάμι δεν αφήνουν σχεδόν κανένα περιθώριο για αποτελεσματική προστασία από ενόργανα συστήματα. Σε αυτή την περίπτωση δύναται να αντιμετωπιστούν μόνο με εκπαίδευση των ντόπιων και των φιλοξενουμένων.
Ο κατάλογος με αρχαία και πρόσφατα τσουνάμι που πιθανόν να έχουν πλήξει τις ακτές της Κω περλαμβάνει τα παρακάτω:
1) Τσουνάμι Αβύσσου, 161.000 χρόνια πριν [Κως]. Η δημιουργία του νησιού της Κω ''γιορτάστηκε'' από μία υποθαλάσσια ηφαιστειακή έκρηξη τρομακτικής έντασης, η οποία συνοδεύτηκε από αρκετούς σεισμούς και τσουνάμι. Το κέντρο της έκρηξης ήταν μεταξύ Γυαλιού, Στρογγυλής και ακρωτηρίου Χελώνας. Εκτιμώμενο ύψος των κυμάτων κάποιες δεκάδες μέτρα στην ακτή της Καρδάμαινας, στο ακρωτήριο Χελώνα, όρμο Κεφάλου κά.
Περισσότερα,http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/-rematieskos
2) Τσουνάμι Αίτνας πριν 8.000 χρόνια [Σικελία], μια τεράστια ηφαιστειακή κατολίσθηση στα ανοικτά του ηφαιστείου της Αίτνας, στην Σικελία προκάλεσε μεγατσουνάμι που κατέστρεψε την ανατολική ακτή της Μεσογείου και είναι πιθανόν να έγινε αισθητό στις δυτικές ακτές της Κω. Το συγκεκριμένο τσουνάμι κατέστρεψε πολλούς προϊστορικούς οικισμούς στην Μεσόγειο.
Περισσότερα, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/201
3) Μινωικό Τσουνάμι,1615 π.Χ [Σαντορίνη]- Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα που δέχτηκε η Μεσόγειος με ύψος μεγαλύτερο από 30 μέτρα το οποίο έγινε αισθητό σχεδόν σε ολόκληρη την μεσογειακή λεκάνη .Το συγκεκριμένο πρέπει να προκάλεσε τεράστιες καταστροφές και στις νοτιοδυτικές ακτές του νησιού. Ο Simon Haslett, Καθηγητής Φυσικής Γεωγραφίας, βρήκε αποδεικτικά στοιχεία στο Μαρμάρι και το Τιγκάκι. Περισσότερα,
[http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/319
http://www.geodifhs.com/nea/4422194
4) Τσουνάμι Πολυβώτη, ηφαιστειακής προέλευσης, [χερσόνησος Χελώνα,Κως;]
'Ο Ποσειδώνας δεν ήρθε από την κοντινή Ανατολή ούτε από την Αίγυπτο. Τα παραμύθια του είναι καθαρά ελληνικά κι' ο ίδιος καθαρός Έλληνας, αρίας καταγωγής. Σε τίποτα δεν μοιάζει, όπως όλοι οι συνάδελφοί του, με θεούς παράλληλους ...Τον Ποσειδώνα τον γέννησε η Ελλάδα.... Τώρα πάει, κάθεται στον βυθό της θάλασσας. Κανείς δεν του δίνει σημασία, μήτε τα ψάρια. Γιατί άμα ξεπέσης δεν σε λογαριάζουνε ούτε οι κοκοβιοί.'' Νίκος Τσιφόρος- Ελληνική Μυθολογία.
Περισσότερα http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/supervolcanoposeidon1
5)Τσουνάμι Ατσά, 13 αιώνα π.Χ; [Κως]- Σύμφωνα με τη γεωμυθολογία ο Ηρακλής περνώντας από την ακτή Ατσά, στα όρια Κεφάλου με Μαστιχάρι, αντιμετώπισε τρομερή τρικυμία με αποτέλεσμα από τα 6 πλοία του να χάσει τα 5 και να βρεθεί με τους εναπομείναντες συντρόφους του, ναυαγός στην ακτή του Ατσά. Ο γεωμύθος του Ατσά αλλά και γεωλογικές μακροσκοπικές παρατηρήσεις υποδηλώνουν την πιθανή ύπαρξη ιστορικού τσουνάμι. Η δράση του Γενάρχη των Κώων έχει προσδιοριστεί την τελευταία περίοδο της μυκηναϊκής εποχής, περί τον 13ο αιώνα π.Χ., πιθανόν 80 χρόνια πριν από τον Τρωικό Πόλεμο. Περισσότερα, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/330
6)Τσουνάμι Αντωνίου Πίου,139 μ.χ [Ρόδος]. Ενας σεισμός Μ7.2 που εκδηλώθηκε στη Ρόδο προξένησε μεγάλες ζημιές στο Ιερό του Απόλλωνα της Καρδάμαινας (αρχαία Αλάσαρνα). Η Αλάσαρνα, ήταν ένας από τους 6 αρχαίους δήμους του νησιού, υπήρξε σημαντικό θρησκευτικό κέντρο της εποχής. Η τοποθεσία βρίσκεται κοντά στην θάλασσα, σε χαμηλό υψόμετρο, απέχει περίπου 180 χλμ. από το σεισμικό επίκεντρο . Στην καταστροφή του ιερού του Απόλλωνα δεν είναι απίθανο, εκτός από την σεισμική δόνηση, να έχει συμβάλλει και τσουνάμι που χτύπησε την Ρόδο.
Περισσότερα, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/-139quake
7) Μεσογειακό τσουνάμι 365 μ.Χ στην Κρήτη, από τον μεγαλύτερο σεισμό της Μεσογείου το οποίο πρέπει να άφησε τα ίχνη του και στις νοτιοδυτικές ακτές του νησιού. Είχε περισσότερο από 30 μέτρα ύψος, χτύπησε όλη την Μεσόγειο και ιδιαίτερα την ακτή της Αλεξάνδρειας.
Περισσότερα,http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/156
8) Τσουνάμι Αγαθία, 554 ή 556 μ.Χ.[Κως] «Ελάχιστοι άνδρες εμφανίζονταν σποραδικά, πολύ σκυθρωποί και κατηφείς, απελπισμένοι στο έπακρο για τη ζωή τους. Διότι εκτός από τις άλλες συμφορές, όλα τα νερά του τόπου από καθαρά και πόσιμα έγιναν ξαφνικά και ανεπαίσθητα αλμυρά και ακατάλληλα προς πόση. Παντού επικρατούσε καταστροφή και ερήμωση, έτσι πού να μην απομένει κανένα στολίδι στην πόλη πέρα από το δοξασμένο όνομα των Ασκληπιαδών και η υπερηφάνεια για τον Ιπποκράτη». Με αυτό τον τρόπο ο Αγαθίας Σχολαστικός αφηγείται το τσουνάμι που συνόδευσε τον σεισμό Μ7 που έπληξε το νησί της Κω και τα γύρω παράλια. Το επίκεντρο του ισχυρότερου σεισμού που καταγράφηκε μέχρι σήμερα στην Κω ήταν ο συνήθης ύποπτος: ο υποθαλάσσιος χώρος Κω-Νισύρου. Το τσουνάμι εισχώρησε στην ξηρά περίπου 3/3,5 χλμ. και πρέπει να έφτασε σε ύψος τουλάχιστον τα 25 μέτρα.
Περισσότερα,http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/213
9) Τσουνάμι της Αλικαρνασσού,18 ή 8/10/1493[Κως]. Πρόκειται για τον τρομερό σεισμό που έγινε αφορμή να γκρεμιστούν τα φρούρια του νησιού. Τουλάχιστον 5.000 κάτοικοι του νησιού βρήκαν θάνατο. Ιστορικές πηγές δεν ανέφεραν την ύπαρξη τσουνάμι. Όμως αξιόπιστες τουρκικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι από τον σεισμό έπαθε τεράστιες ζημιές η Αλικαρνασσός με αποτέλεσμα να θεωρείται ο πιο καταστροφικός στην σύγχρονη ιστορία της. Επιπλέον το σεισμικό συμβάν του 1493 συνοδεύτηκε από τσουνάμι που χτύπησε τόσο την Κω όσο τις ακτές του Κεραμεικού Κόλπου. Το λιμάνι της Κω εν τω μεταξύ, για πάνω από 5 χρόνια το 1498 ήταν ακόμη μισό βυθισμένο και η καταστροφή ήταν πολύ μεγάλη στον οικισμό του νησιού.
Περισσότερα, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/-1493
10) Τσουνάμι Stanchio, το 1570 μ.Χ [Κως], ένας σεισμός λέγεται ότι έχει συμβεί στη Ρόδο, ενώ σε άλλες πηγές αναφέρεται ότι ο 1571 το νησί Stanchio (Κως) βυθίστηκε στη θάλασσα λόγω σεισμού. Οι Ambraseys και Finkel (1995), οι οποίοι ερεύνησαν τις σχετικές ιστορικές πηγές, υποπτεύονται ότι το σοκ του 1571 μπορεί να είναι το ίδιο με του 1570. Σε κάθε περίπτωση φαίνεται αρκετά αμφισβητήσιμο ότι το τσουνάμι συνέβη από εκείνο το σεισμικό γεγονός.
11)Τσουνάμι Κολούμπο, 29/9/1650 [Σαντορίνη]. Μετά από τρίμηνη σεισμική δραστηριότητα και θαλάσσια ηφαιστειακή έκρηξη 6,5 χιλιόμετρα ΒΑ της Σαντορίνης γεννιέται το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο .Το γεγονός προκάλεσε τεράστια τσουνάμι που έπληξαν τις ακτές πολλών νησιών του Αιγαίου. Στη Θήρα τα νερά εισχώρησαν σε βάθος 3,5χλμ. ενώ κατά την υποχώρηση της θάλασσας αποκαλύφθηκαν προσωρινά τα ερείπια δυο βυθισμένων αρχαίων οικισμών (Καμάρι και Περίσσα). Στην δυτική Πάτμο το κύμα έφτασε σε ύψος 30 μέτρα και στην ανατολική 27 μέτρα. Στην Ίο (37 χλμ μακριά) το κύμα έφτασε στα 18 μέτρα. Ο ήχος της έκρηξης ακούστηκε στη Χίο (224 χλμ μακριά) και προκλήθηκαν καταστροφές πλοίων στην Κρήτη και στην Κέα. Ηφαιστειακή τέφρα μεταφέρθηκε μέχρι τη Μ. Ασία όπου κάλυψε με ένα λεπτό στρώμα τα φύλλα των δέντρων. Κάθε τι που γίνεται στην Σαντορίνη γίνεται ιδιαίτερα αισθητό στις δυτικές ακτές της Κω και όχι μόνο. Εκτιμώμενο ύψος κύματος τουλάχιστον 3 μέτρα.
Περισσότερα, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/-1000
12) Τσουνάμι Τενέδου, το 1672 μ.Χ, ιστορικά δεδομένα αναφέρουν για δυνατό σεισμό, που είχε προκαλέσει καταστροφικές επιπτώσεις όχι μόνο στα νησιά Λέσβο,Τένεδο,ΒΑ Αιγαίο, αλλά και στο νησί της Κω, όπου λέγεται ότι σπίτια εξαφανίστηκαν στη θάλασσα πιθανώς από τσουνάμι που προήλθε από τον κυρίως σεισμό. Είναι πιθανό το τσουνάμι να συνέβη από κάποιο άλλο σεισμικό γεγονός.
13) Τσουνάμι Αμοργού 9/7/1956, έξω από την Αμοργό εκδηλώνεται ένας ισχυρότατος σεισμός μεγέθους 7,5R που συνοδεύεται και από υποθαλάσσια κατολίσθηση με αποτέλεσμα να εκδηλωθεί σε πολύ λίγο χρόνο ένα τσουνάμι. Απο το τρομερό γεγονός του 1956 εκτός από την Κάλυμνο,την Αστυπάλαια ,τη Σαντορίνη, την Ανάφη, την Ίο, την Πάρο, τη Νάξο, τη Λέρο, την Πάτμο,τους Λειψούς θα πληγεί και το νησί της Κω. Το τσουνάμι ήταν ιδιαίτερα καταστροφικό στις νοτιοδυτικές ακτές της Κεφάλου, καθώς ανέβηκε μέχρι την θέση που βρίσκεται σήμερα το πρώην Αστυνομικό Τμήμα και είχε ύψος τουλάχιστον 3 μέτρα. Την επόμενη ημέρα οι κάτοικοι είδαν έκπληκτοι ψάρια στην στεριά και αναποδογυρισμένα ψαράδικα εξαιτίας της επίδρασης των κυμάτων. Ευτυχώς η ώρα που συνέβη το γεγονός ήταν καθοριστική αφού τότε δεν υπήρχαν άτομα στην παραλία αλλά και ο ορεινός όγκος του Ζηνιού προστάτεψε τους κατοίκους και μετρίασε την επιθετική μανία του τσουνάμι.
Περισσότερα, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/5
14) Τσουνάμι Κυριακής του Θωμά, 23/3/1933 [Κως]- Κατά την διάρκεια του σεισμού μία λάμψη παρατηρείται στον ουρανό και ένα τεράστιο σύννεφο από σκόνη ανυψώνεται πίσω από τον Δίκαιο. Κάποια λεπτά αργότερα από το σεισμικό συμβάν ένα κύμα ύψους τουλάχιστον 2-3 μέτρα σηκώνεται από τη θάλασσα και εισβάλει στην ξηρά. Η λεωφόρος Βασιλέως Γεωργίου, η Λεωφόρος Γεωργίου Παπανδρέου καθώς και το Ψαλίδι, σύμφωνα με μαρτυρίες παρευρισκομένων, προσβάλλεται από τσουνάμι, ένα φαινόμενο, που συχνά συνοδεύει τις πολύ ισχυρές σεισμικές δονήσεις. Ευτυχώς δεν ήταν καλοκαίρι , δεν υπήρχε κόσμος στην παραλία, αλλιώς τα πράγματα θα μπορούσαν να εξελιχθούν πολύ χειρότερα. Το ρήγμα Κω έδωσε για άλλη μια φορά θαλάσσιο κύμα (τσουνάμι) μεγέθους 2 της εξαβάθμιας κλίμακας του Sieberg και όχι 4+, όπως είχε συμβεί το 556 μ.Χ. Το τσουνάμι έγινε ιδιαίτερα αισθητό στο Μαρμάρι καθώς το νερό κατέκλυσε την ακτή και προχώρησε 200 μέτρα στην ξηρά. Μάλιστα λέγεται ότι μετά την απόσυρση του άφησε πίσω ψάρια τα οποία μάζεψαν οι λιγοστοί κάτοικοι του οικισμού. Το μέγιστο ύψος του κύματος στην συγκεκριμένη ακτή πρέπει να ήταν το λιγότερο 2 μέτρα.
Περισσότερα,http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/23-1933, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/-1933
15) Τσουνάμι Νισύρου,5/11/1968- Ο σεισμός της 5ης Δεκεμβρίου 1968 έγινε το πρωί ( ώρα 7.52), είχε εστιακό βάθος 5 χλμ. και προήλθε από ένα ρήγμα του Δίαυλου Κω- Νισύρου, ίσως το υποθαλάσσιο ρήγμα που διασχίζει το Γυαλί μήκους τουλάχιστον 18χλμ ενώ ενδεχομένως να ενεργοποιήθηκαν και γειτονικά χερσαία ρήγματα της Νισύρου. Το σπάσιμο του φλοιού εκδηλώθηκε σε θαλάσσιο χώρο σε απόσταση μόλις 3χλμ από το Μανδράκι της Νισύρου. Το κύμα πρέπει να έφτασε σε ύψος περίπου 1-1.50 μέτρα στις ακτές της Κω. Περισσότερα, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/tsunami1968
16) Άγνωστο τσουνάμι, 3/4/1979. Σύμφωνα με την εφημερίδα Βήμα της Κω, ισχυρό παλιρροϊκό κύμα έπληξε το νησί από άγνωστη μέχρι σήμερα αιτία. Το κύμα έφτασε τα 2 μέτρα σύμφωνα με αναφορές του τοπικού λιμεναρχείου προς την Υδρογραφική Υπηρεσία. Το τσουνάμι παρατηρήθηκε και σε άλλα μέρη της χώρας όπως στα παράλια της Πελοποννήσου και στο λιμάνι του Πειραιά κατά 60 εκατοστά. Αναφέρθηκε στη Ρόδο και την Κάλυμνο όμως στην Κω υπήρξαν δεκάλεπτα διαστήματα που η θαλάσσια στάθμη ανέβηκε 1,5-2 μέτρα για να υποχωρήσει και πάλι.
17) Τσουνάμι Λέρου, το 1991 αναφέρθηκε ως ένα ισχυρό τοπικό τσουνάμι στο ανατολικό Αιγαίο κοντά στη Λέρο όμως από άγνωστη αιτία. Εκτιμώμενο ύψος λιγότερο από 0,50 μέτρα.
18) Τσουνάμι Καρά Αντα, 21/7/2017 [Τουρκία] .Το τσουνάμι που όλοι βιώσαμε ,έφτασε στο ξενοδοχείο Κόστα Παλλάς διασχίζοντας περίπου 30 μέτρα στην ξηρά. Προκλήθηκε από υποθαλάσσιο σεισμό Μ6.6 που εκδηλώθηκε κοντά στο νησί Καρά Αντα την 21/7/2017 και είχε μέγιστο ύψος 0,70 μέτρα[1,70 μέσα στο λιμάνι της πρωτεύουσας] στην ακτή της Κω ενώ στην απέναντι μικρασιατική ακτή έφτασε τα 1,20 μέτρα[σύμφωνα με τελευταία στοιχεία τουλάχιστον 1,8 μέτρα]. Το τσουνάμι μετά το σεισμό προκάλεσε υλικές ζημιές παρά το γεγονός ότι ήταν μικρής κλίμακας. Πρέπει να έγινε ολίσθηση άνω των 3,5 μέτρων σε ρήγμα 10 χλμ σύμφωνα με προσομοίωση του Πανεπιστημίου Sakarya (SAÜ) .Το τσουνάμι είναι το πρώτο που έχει αναφερθεί από τη δράση του συστήματος ρηγμάτων Gokova.
Περισσότερα, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/tsunamigokova
Γεωδίφης
Πηγές
1.Ιστορία της Νήσου Κω- Β.Χατζηβασιλείου
2.Κώια-Ι.Ζαρράφτη
3.ΝΟΑΑ
4.Σεισμοί της Ελλάδος- Β.Παπαζάχος
5.Οι σεισμοί και τα τσουνάμι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα- Γ.Παπαδόπουλος
6.Tsunamis Observed on the Coasts of Greece -G . Galanopoulos
7.Η ετοιμότητα σώζει ζωές, pdf- Γεωδίφης
8.Tsunamis in the Mediterranean Sea 2000 B.C-2000 A.D-S.Soloniev, O.Solonieva, C.Go, K.Kim,N.Shchetnikov.
9.Τμήμα Γεωλογικής Μηχανικής METU,Τουρκία
10.Βικιπαίδεια
11.Προφορικές μαρτυρίες Γ.Κασσιώτη, W.Grasso, Γ.Παπαντωνίου, Θ.Βαβλά, Β.Π, Β.Δρόσος
RSS Feed
