Η Κανδελιούσα και η ναυτική τραγωδία του 1915

Η νήσος Madonna του Charles Newton,1862

Το πρωί της 13ης Αυγούστου 1915, το υπερωκεάνιο Royal Edward περνά το βρετανικό νοσοκομειακό πλοίο Σουδάν, με αντίθετη κατεύθυνση. Ενα γερμανικό υποβρύχιο UB-14 που ήταν κοντά στην Κανδελιούσα είδε τα δύο πλοία και έδωσε τη δυνατότητα στο Σουδάν να περάσει. Εστίασε την προσοχή του στο Royal Edward το οποίο βρισκόταν περίπου 11 χλμ. από τη βραχονησίδα. Μία από τις δύο τορπίλες του UB-14 βρίσκουν το πλοίο στην πρύμνη και βυθίζεται σε 6 μόλις λεπτά. Το τραγικό αποτέλεσμα ήταν να χάσουν την ζωή τους 1000 και να σωθούν 600 άνθρωποι. Οι ναυαγοί φθάνουν στην Αγ.Ειρήνη και περισυλλέγονται από τους Νισύριους. Η βύθιση του υπερωκεάνιου έγινε μόλις δύο μέρες πριν την Σύναξη της Παναγιάς Σπηλιανής. Το πλοίο είχε επιταχθεί από το Αγγλικό Ναυαρχείο και μετέφερε στρατιωτικούς από την Αλεξάνδρεια στην Καλλίπολη της Τουρκίας. Ήταν ένα από τα πιο θανατηφόρα ναυάγια όλων των εποχών στον κόσμο και από τα μεγαλύτερα που έχουν σημειωθεί στην χώρα μας. Σήμερα το ναυάγιο κείται σε βάθος 570μ δυτικά της Κανδελιούσας.
Το βραχώδες νησάκι περιτριγυρίζεται βόρεια από τις ηφαιστειακές νησίδες Πυργούσα και Παχιά, ανατολικά από τον Γάιδαρο μια μικρή νησίδα κοντά στις ανατολικές ακτές της Τήλου, και νότια από την Σύρνα. Έχει μέγιστο υψόμετρο 105μ., περίμετρο 5,5χλμ. και εμβαδόν 1,37χλμ. Από την απογραφή του 1991 και μετά παραμένει ακατοίκητο. Οι Τούρκοι λένε την νησίδα Çerte Ada.
Στην Εγκυκλοπαίδεια των Κλασσικών Τοποθεσιών του Princeton σημειώνεται ως Κορδυλούσα [λατινικά Cordylusa] και πιθανόν να έχει κατοικηθεί από το 30π.Χ. Κατά την Ρωμαϊκή περίοδο ίσως υπήρχαν φύλακες πύργων [φρυκτωροί] που επικοινωνούσαν -ανάβοντας συνθηματικές φωτιές με τους φύλακες της γειτονικής Παχιάς και της Πυργούσας.
Η Κανδελέουσα είναι γνωστή ως Φανάρι, εξαιτίας του 10μετρου σε ύψος πέτρινου φάρου που κατασκευάστηκε το 1890 από την Γαλλική εταιρεία Οθωμανικών φάρων. Σε χάρτη της Ελλάδας του G.Delishe φαίνεται ότι το νησάκι διέθετε φάρο το 1683. Ωστόσο τόσο σε χάρτη του Walter Faden του 1791 όσο και σε χάρτη που δημοσιεύθηκε το 1862 από τον αρχαιολόγο Charles Newton σημειώνεται η βραχονησίδα ως Madonna. Ίσως ο παλιός φάρος καταστράφηκε στις 22 Απριλίου 1856, από το πολύ καταστροφικό σεισμικό συμβάν με μέγεθος 7.5 [ενδιάμεσου εστιακού βάθους], που εκδηλώθηκε νότια της Τήλου. Απο τον σεισμό σκοτώθηκαν περισσότεροι από 300 από τους οποίους  οι 130 στο Μασάρι της Ρόδου. Ο σεισμός έγινε ιδιαίτερα αισθητός στην Κω, Σύμη, Χάλκη, Σάμο, Τουρκία, Αλεξάνδρεια, Κάιρο,κά. Εκτιμάται ότι προήλθε από ένα ρήγμα [αχαρτογράφητο;] που συναντάται νότια της Τήλου.
Αν και γειτονεύει με σημαντικά κέντρα του Ηφαιστειακού Τόξου του Νοτιοανατολικού Αιγαίου, η Κανδιελούσα δεν δημιουργήθηκε από ηφαιστειακές δυνάμεις. Αποτελείται από ιουρασικούς ασβεστόλιθους ηλικίας 163-145 εκ.ετών. Συνορεύει με δύο περιθωριακά υποθαλάσσια ρήγματα που τρέχουν ΑΒΑ-ΔΝΔ και τα οποία κατά τους ιστορικούς χρόνους έχουν δώσει σεισμούς με μεγέθη έως 5.6 της κλίμακας Ρίχτερ.
Μία πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε αρκετούς ηφαιστειακούς θόλους βορειοανατολικά της νησίδας και νοτιοδυτικά της Νισύρου. Το  THETIS του ΕΛΚΕΘΕ, το 2000, στη βόρεια πλευρά ενός από τους ηφαιστειακούς θόλους ανακάλυψε έναν υποβρύχιο κρατήρα διαμέτρου αρκετών μέτρων σε βάθος 430 μέτρων.

Γεωδίφης

Πηγές
1.Βικιπαίδεια
2.Νισυριακά Χρονικά, τόμος 16/Κων.Χαρτοφίλης
3.Geodynamics and Volcanism in the Kos-Yali-Nisyros Volcanic Field-
P.Nomikou, D.Papanikolaou and V.J.Dietrich
4.Σεισμοί της Ελλάδας- Β.Παπαζάχος
5.Ιστοσελίδα της Σοφίας Καραγιάννη με ένα ενδιαφέρον άρθρο για την Κανδελιούσα http://photographybysophiakaragianni.blogspot.gr/2016/10/blog-post_22.html