Προφίλ
Απόψεις, ερωτήματα και σχόλια
Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας για τα σχόλια και τις παρατηρήσεις σας στην παρακάτω διεύθυνση. Επιπλέον αν επιθυμείτε να δημοσιεύσετε κάτι που σχετίζεται με το γεωπεριβάλλον και την φύση μην διστάσετε.
geodifhs@gmail.com
geodifhs@gmail.com
Τις αγορεύειν βούλεται;
Δεν έχω ιδιαίτερη σχέση με τα αρχαία Ελληνικά. Γι΄ αυτό το λόγο θαυμάζω συμπατριώτες και αλλοδαπούς, ζώντες και μη, που συνεχίζουν να ασχολούνται και να μας θυμίζουν τις ξεχασμένες ρίζες μας. Σε πανεπιστήμια και ιδρύματα των "κουτόφραγκων", αλλά και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση χωρών όπως η Ιταλία, τα αρχαία ελληνικά είναι αντικείμενο συστηματικής μελέτης και διδασκαλίας. Από τα μαθήματα στο Λύκειο θυμάμαι πως τα ελληνικά δεν ήταν ποτέ μιά γλώσσα με ενιαία μορφή. Όπως και σήμερα, ανάλογα με την περιοχή και την καταγωγή, οι Έλληνες μιλούσαν και έγραφαν σε διαφορετικές διαλέκτους (τοπικά ιδιώματα).
Η Αρχαία Αγορά στις ελληνικές πόλεις - κράτη
Υπάρχει όμως μία λέξη που νομίζω πως ήταν ίδια σε όλες τις περιοχές. Η λέξη ΑΓΟΡΑ που προέρχεται από το ρήμα αγείρω (=συγκεντρώνω). Σήμαινε το πιό ζωντανό κομμάτι της πόλης, με άπλετο υπαίθριο χώρο και δημόσια διοικητικά (και στρατιωτικά) κτίρια και στοές. Στις αρχαίες ελληνικές (και στη συνέχεια στις ρωμαϊκές) πόλεις ήταν το οικονομικό, διοικητικό, κοινωνικό και πνευματικό κέντρο. Εκεί γινόντουσαν εμπορικές συναλλαγές, εκεί συναθροίζονταν οι άρρενες κάτοικοι της πόλης, εκεί συζητούσαν τις πολιτικές εξελίξεις, τα κοινά, γνωριζόντουσαν και φιλοσοφούσαν. Στα ρωμαϊκά χρόνια, η Αγορά αποκαλείται με την λατινική της ονομασία "forum" (στον πληθυντικό "fora").
Η αγορά στον ελλαδικό χώρο παρήκμασε στα χρόνια του Βυζαντίου (με την αλλαγή του πολιτικο-θρησκευτικού συστήματος).
Διατηρήθηκε, η ίδια λέξη, μέχρι τις μέρες μας και με την ίδια σημασία, κυρίως των εμπορικών συναλλαγών και της συνάντησης των πολιτών. Και στη σημερινή Βουλή λέμε ο ειδικός αγορητής.
Η Εκκλησία του Δήμου (= η Συνέλευση των Πολιτών)
Η Εκκλησία του Δήμου στην αρχαία Αθήνα συνεδρίαζε στο λόφο της Πνύκας ή στην Αγορά και ήταν αρμόδια για τα θέματα της πόλης, για την κήρυξη του πολέμου, τις επιλογές στρατηγικής και την εκλογή ανώτερων πολιτικών αξιωματούχων και στρατηγών. Συνερχόταν σε 4 τακτές συνεδριάσεις στη διάρκεια κάθε πρυτανείας (οι επικεφαλής των βουλευτών), άρα 40 φορές το χρόνο. Ωστόσο, γίνονταν και έκτακτες συνεδριάσεις (σύγκλητοι). Στην αρχαία Σπάρτη η συνέλευση των πολιτών ονομαζόταν Απέλλα.
Στον θεσμό που υλοποιούσε την άμεση δημοκρατία (έπαιρναν μέρος όλοι οι ελεύθεροι πολίτες), ο κήρυκας αφού επέβαλλε την ησυχία με τα λόγια "άκουε, σίγα, μη τάραττε", ρωτούσε ΤΙΣ ΑΓΟΡΕΥΕΙΝ ΒΟΥΛΕΤΑΙ; (=ποιός θέλει να μιλήσει;) κι ο κάθε πολίτης είχε δικαίωμα να πάρει το λόγο και να πει ό,τι ήθελε. Κανείς δεν είχε δικαίωμα να του αφαιρέσει το λόγο ή να τον διακόψει. Οι εργασίες άρχιζαν νωρίς το πρωί και τελείωναν με
τη δύση του ηλίου. Πρόεδρος της συνεδρίασης ήταν ο επιστάτης των πρυτάνεων και τον βοηθούσαν ένας κήρυκας κι ο γραμματέας της Βουλής. Η Βουλή κατάρτιζε την ημερήσια διάταξη για την συζήτηση στην εκκλησία του δήμου. Οι ψηφοφορίες γινόντουσαν με ανάταση του χεριού.
Οι σύγχρονες "αγορές" του κόσμου και των Ελλήνων
Μετά από όσα -με συντομία- αναφέρθηκαν πιό πάνω, πράγματα δηλαδή για τα οποία η ανθρωπότητα στέκεται με σεβασμό απέναντι στους προγόνους μας, θεωρώ προσβλητικό να ακούω σήμερα τη λέξη "οι αγορές" από Έλληνες όταν αναφέρονται σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Τους σαράφηδες (ούτε το 1% του πληθυσμού της γής) που, χωρίς καμμιά παραγωγική δραστηριότητα, επιζητούν μόνο το κέρδος (από το "πλαστικό" τους κεφάλαιο). Τους διεθνείς θεσμικούς τοκογλύφους (με τους υπαλλήλους τους) που επιβάλλουν την κυριαρχία τους σε ολόκληρους λαούς, κατά προτίμηση σ΄αυτούς που διαθέτουν πετρέλαιο, ορυκτά, νερό κ.α. ή έχουν κομβική θέση σε δίκτυα μεταφορών και ενέργειας. Οι Έλληνες δημοσιογράφοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν τα αγοραία markets και stock markets όταν αναφέρονται σε υπόπτους, σεσημασμένους και ενόχους οικονομικών δολοφονιών.
Στάθης Οδυσσέα Σαββανής
Η Αρχαία Αγορά στις ελληνικές πόλεις - κράτη
Υπάρχει όμως μία λέξη που νομίζω πως ήταν ίδια σε όλες τις περιοχές. Η λέξη ΑΓΟΡΑ που προέρχεται από το ρήμα αγείρω (=συγκεντρώνω). Σήμαινε το πιό ζωντανό κομμάτι της πόλης, με άπλετο υπαίθριο χώρο και δημόσια διοικητικά (και στρατιωτικά) κτίρια και στοές. Στις αρχαίες ελληνικές (και στη συνέχεια στις ρωμαϊκές) πόλεις ήταν το οικονομικό, διοικητικό, κοινωνικό και πνευματικό κέντρο. Εκεί γινόντουσαν εμπορικές συναλλαγές, εκεί συναθροίζονταν οι άρρενες κάτοικοι της πόλης, εκεί συζητούσαν τις πολιτικές εξελίξεις, τα κοινά, γνωριζόντουσαν και φιλοσοφούσαν. Στα ρωμαϊκά χρόνια, η Αγορά αποκαλείται με την λατινική της ονομασία "forum" (στον πληθυντικό "fora").
Η αγορά στον ελλαδικό χώρο παρήκμασε στα χρόνια του Βυζαντίου (με την αλλαγή του πολιτικο-θρησκευτικού συστήματος).
Διατηρήθηκε, η ίδια λέξη, μέχρι τις μέρες μας και με την ίδια σημασία, κυρίως των εμπορικών συναλλαγών και της συνάντησης των πολιτών. Και στη σημερινή Βουλή λέμε ο ειδικός αγορητής.
Η Εκκλησία του Δήμου (= η Συνέλευση των Πολιτών)
Η Εκκλησία του Δήμου στην αρχαία Αθήνα συνεδρίαζε στο λόφο της Πνύκας ή στην Αγορά και ήταν αρμόδια για τα θέματα της πόλης, για την κήρυξη του πολέμου, τις επιλογές στρατηγικής και την εκλογή ανώτερων πολιτικών αξιωματούχων και στρατηγών. Συνερχόταν σε 4 τακτές συνεδριάσεις στη διάρκεια κάθε πρυτανείας (οι επικεφαλής των βουλευτών), άρα 40 φορές το χρόνο. Ωστόσο, γίνονταν και έκτακτες συνεδριάσεις (σύγκλητοι). Στην αρχαία Σπάρτη η συνέλευση των πολιτών ονομαζόταν Απέλλα.
Στον θεσμό που υλοποιούσε την άμεση δημοκρατία (έπαιρναν μέρος όλοι οι ελεύθεροι πολίτες), ο κήρυκας αφού επέβαλλε την ησυχία με τα λόγια "άκουε, σίγα, μη τάραττε", ρωτούσε ΤΙΣ ΑΓΟΡΕΥΕΙΝ ΒΟΥΛΕΤΑΙ; (=ποιός θέλει να μιλήσει;) κι ο κάθε πολίτης είχε δικαίωμα να πάρει το λόγο και να πει ό,τι ήθελε. Κανείς δεν είχε δικαίωμα να του αφαιρέσει το λόγο ή να τον διακόψει. Οι εργασίες άρχιζαν νωρίς το πρωί και τελείωναν με
τη δύση του ηλίου. Πρόεδρος της συνεδρίασης ήταν ο επιστάτης των πρυτάνεων και τον βοηθούσαν ένας κήρυκας κι ο γραμματέας της Βουλής. Η Βουλή κατάρτιζε την ημερήσια διάταξη για την συζήτηση στην εκκλησία του δήμου. Οι ψηφοφορίες γινόντουσαν με ανάταση του χεριού.
Οι σύγχρονες "αγορές" του κόσμου και των Ελλήνων
Μετά από όσα -με συντομία- αναφέρθηκαν πιό πάνω, πράγματα δηλαδή για τα οποία η ανθρωπότητα στέκεται με σεβασμό απέναντι στους προγόνους μας, θεωρώ προσβλητικό να ακούω σήμερα τη λέξη "οι αγορές" από Έλληνες όταν αναφέρονται σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Τους σαράφηδες (ούτε το 1% του πληθυσμού της γής) που, χωρίς καμμιά παραγωγική δραστηριότητα, επιζητούν μόνο το κέρδος (από το "πλαστικό" τους κεφάλαιο). Τους διεθνείς θεσμικούς τοκογλύφους (με τους υπαλλήλους τους) που επιβάλλουν την κυριαρχία τους σε ολόκληρους λαούς, κατά προτίμηση σ΄αυτούς που διαθέτουν πετρέλαιο, ορυκτά, νερό κ.α. ή έχουν κομβική θέση σε δίκτυα μεταφορών και ενέργειας. Οι Έλληνες δημοσιογράφοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν τα αγοραία markets και stock markets όταν αναφέρονται σε υπόπτους, σεσημασμένους και ενόχους οικονομικών δολοφονιών.
Στάθης Οδυσσέα Σαββανής
Η δημιουργία του Σύμπαντος χωρίς Δημιουργό
Μεγάλο θόρυβο και αναστάτωση έχει προκαλέσει διεθνώς η δημοσίευση του τελευταίου βιβλίου του Στίβεν Χόκινγκ με τίτλο «Το Μεγαλειώδες Σχέδιο» (The Grand Design), που σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά. Κάποιοι επιστημονικοί και θρησκευτικοί κύκλοι φαίνεται να έχουν ενοχληθεί έντονα από τις ιδέες που εκθέτει σε αυτό ο διασημότερος αστροφυσικός αλλά και ο πιο ακριβοπληρωμένος εκλαϊκευτής της επιστήμης.
Και ο λόγος όλης αυτής της αναστάτωσης είναι αρκετά απλός: σε αντίθεση με ό,τι υποστήριζε στο παρελθόν, ο μεγάλος Βρετανός επιστήμονας θεωρεί πως η επίκληση ενός παντοδύναμου και πάνσοφου Δημιουργού για να εξηγηθούν η γένεση και η εύρυθμη λειτουργία του Σύμπαντος όχι μόνο δεν είναι καθόλου απαραίτητη αλλά είναι και επιστημονικά εσφαλμένη.
Οταν ο μεγάλος Γάλλος μαθηματικός-φυσικός Πιερ Σιμόν ντε Λαπλάς παρουσίασε στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη το περίφημο βιβλίο του για την Ουράνια Μηχανική, ο αυτοκράτορας έκανε την ακόλουθη παρατήρηση: «Κύριε, λέγεται ότι σε αυτό το έργο σας για το Σύμπαν δεν αναφέρετε ούτε μία φορά τον Θεό». «Μεγαλειότατε, δεν είχα ανάγκη να κάνω αυτή την υπόθεση», ήταν η ειλικρινής και ετοιμόλογη απάντηση του επιστήμονα. «Πρόκειται για μια ωραία υπόθεση, που εξηγεί πολλά πράγματα», αντέτεινε πονηρά ο αυτοκράτορας, για να λάβει όμως την αποστομωτική απάντηση: «Αναμφίβολα, εξηγεί τα πάντα. Δυστυχώς όμως δεν μας επιτρέπει να προβλέπουμε τίποτα»!
Το μοντέλο του Σύμπαντος στο οποίο αναφέρεται ο Λαπλάς ήταν το μηχανιστικό πρότυπο εξήγησης: το Σύμπαν δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια γιγάντια, στατική και άχρονη μηχανή, «καταδικασμένη», από τη γέννησή της μέχρι σήμερα, να επαναλαμβάνει μονότονα τις ίδιες ακριβώς αιτιοκρατικές κινήσεις που της επιβάλλουν οι αιώνιοι και αμετάβλητοι φυσικοί νόμοι. Ενα εξαιρετικά παραγωγικό πρότυπο επιστημονικής εξήγησης που ενώ διαμορφώθηκε τον δέκατο έκτο και δέκατο έβδομο αιώνα, κυρίως από τους Γαλιλαίο, Καρτέσιο και Νεύτωνα, θα γνωρίσει το απόγειο της επιτυχίας του κατά τον δέκατο ένατο αιώνα.
Ωστόσο, ενώ ο ίδιος ο Λαπλάς αρνείται ρητά τη δυνατότητα ή τη σκοπιμότητα παρέμβασης ενός υπέρτατου και παντοδύναμου Δημιουργού, το ίδιο το μηχανιστικό μοντέλο που ανέπτυξε προϋπέθετε υπόρρητα τη λογική αναγκαιότητα μιας «πρώτης αιτίας» ή μιας «πρώτης ώθησης» που θα έθετε σε κίνηση και θα εξηγούσε τη δημιουργία αυτής της γιγάντιας κοσμικής μηχανής. Και δεν είναι βέβαια καθόλου τυχαίο ότι το Σύμπαν της μηχανιστικής φυσικής είναι «άπειρο» και «αιώνιο», ενέχει δηλαδή δύο από τις θεμελιώδεις ιδιότητες του Θεού των μονοθεϊστικών θρησκειών!
Παραδόξως, οι «σκληρές» μηχανιστικές εξηγήσεις, μολονότι καθιστούσαν κενή περιεχομένου και απέκλειαν οποιαδήποτε δυνατότητα θεϊκής επέμβασης στη νομοτελειακή λειτουργία της μηχανής της Φύσης, ταυτόχρονα, λόγω της εμφανούς αδυναμίας τους να εξηγήσουν δυναμικά και εξελικτικά τη δομή και την ιστορία των κοσμολογικών φαινομένων, υπέβαλλαν την ανάγκη επίκλησης ενός υπέρτατου Δημιουργού. Και θα ήταν λάθος να πιστέψει κανείς ότι, λόγω της εκρηκτικής ανάπτυξης των γνώσεών μας στη μικροφυσική και την κοσμολογία, τα πράγματα άλλαξαν ριζικά κατά τον εικοστό αιώνα.
Ποιος ή τι πυροδότησε τη «Μεγάλη Εκρηξη»;
Τη δεκαετία του 1930, ο μεγάλος αστρονόμος Εντγουιν Χαμπλ (Edwin Hubble) χάρη στις παρατηρήσεις του κατέληξε στο εντυπωσιακό συμπέρασμα ότι το Σύμπαν διαστέλλεται, δηλαδή επεκτείνεται διαρκώς σε κάθε ορατό σημείο του χωροχρόνου! Ολα τα κοσμικά σώματα -αστέρες, πλανήτες, γαλαξίες, σμήνη γαλαξιών- που υπάρχουν μέσα σε αυτό απομακρύνονται το ένα από το άλλο σαν να βρίσκονται πάνω σε ένα μπαλόνι που φουσκώνει ασταμάτητα.
Αντιστρέφοντας μάλιστα στον χρόνο αυτή την πορεία διαστολής, αν δηλαδή «βλέπαμε» αντίστροφα την εξέλιξη του Σύμπαντος, θα καταλήγαμε στο συμπέρασμα ότι: όσο πιο πίσω στον χρόνο πάμε τόσο μικρότερη θα είναι η διαστολή του Σύμπαντος, μέχρι που ολόκληρο το μελλοντικό Σύμπαν θα «βρίσκεται» συμπιεσμένο σ' ένα σημείο-μηδέν εκτός χώρου και χρόνου, αφού τόσο ο χώρος όσο και ο χρόνος δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν προτού αρχίσει η διαστολή του Σύμπαντος που τα δημιούργησε!
Σύμφωνα με την ευρύτερα αποδεκτή σήμερα ερμηνεία των αστροφυσικών δεδομένων, το Σύμπαν προέκυψε από ένα τέτοιο εξαιρετικά απίθανο γεγονός, από μια «ιδιομορφία», όπως λένε οι ειδικοί για να περιγράψουν την ασύλληπτη ιδέα ενός αφηρημένου «σημείου» το οποίο ωστόσο περιέκλειε τα πάντα σε άπειρη πυκνότητα και σε άπειρη θερμοκρασία, μέχρι τη «στιγμή» που, για κάποιον εντελώς ανεξήγητο λόγο, άρχισε να διαστέλλεται με εκρηκτικούς ρυθμούς. Πολύ σχηματικά, κάπως έτσι περιγράφει η κοσμολογία τη Μεγάλη Εκρηξη: την πρωταρχική γενεσιουργό πράξη που πριν από περίπου 14 δισεκατομμύρια χρόνια δημιούργησε τα Πάντα.
Και είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι η εισαγωγή και η ευρύτατη αποδοχή αυτού του εξηγητικού σχήματος όχι μόνο δεν ικανοποιούν κάποιες βασικές επιστημολογικές παραδοχές για τη διατύπωση των εξηγήσεων στην επιστήμη της Φυσικής, αλλά προσκρούει και σε ανυπέρβλητα λογικά παράδοξα. Για παράδειγμα, δεν απαντά στο πού, το πώς και το γιατί έλαβε χώρα η Μεγάλη Εκρηξη. Και επιπρόσθετα, η βασική παραδοχή ότι ο χρόνος και ο χώρος δεν υπήρχαν πριν από αυτή τη γενεσιουργό έκρηξη έχει ως «λογική συνέπεια» ότι αυτή έλαβε χώρα στο ποτέ και στο πουθενά.
Από τα όσα είπαμε δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει καθόλου το γεγονός ότι οι περισσότερες Εκκλησίες στη Δύση, με πρώτη και καλύτερη την Καθολική Εκκλησία, έσπευσαν να αποδεχτούν αυτή την κοσμολογική θεωρία ως προφανή και αυταπόδεικτη επιστημονική βεβαιότητα. Ετσι, το 1951 ο Πάπας Πίος ΙΒ', αναφερόμενος στη θεωρία της Μεγάλης Εκρηξης, θα υποστηρίξει επίσημα ότι η δημιουργία του Σύμπαντος από τον Θεό πρέπει να θεωρείται πλέον όχι απλώς εξ αποκαλύψεως αλήθεια αλλά και ως επιστημονική βεβαιότητα. Βέβαια, από την εποχή του Κοπέρνικου και του Γαλιλαίου οι κοσμολογικές έρευνες ήταν επιρρεπείς σε θεολογικές και μεταφυσικές παρανοήσεις, πόσω δε μάλλον όταν οι ίδιες οι επιστημονικές έρευνες αλλοιώνονται από τις θρησκευτικές προκαταλήψεις των ερευνητών, οι οποίοι συχνά συγχέουν την πρόσκαιρη και επισφαλή γνώση της επιστήμης τους, μια δεδομένη εποχή, με τις ανάγκες τους για απόλυτες βεβαιότητες που μόνο η θρησκευτική πίστη μπορεί να τους εξασφαλίσει.
Πριν από είκοσι δύο χρόνια, ο Σ. Χόκινγκ (Stephen Hawking) στο τέλος του πασίγνωστου βιβλίου του «Το χρονικό του χρόνου» (ελληνική μετάφραση εκδ. Κάτοπτρο), που τον έκανε παγκοσμίως γνωστό στο ευρύ κοινό, υποστήριζε ότι όταν οι φυσικοί ανακαλύψουν τη «θεωρία των πάντων» που θα είναι ικανή να ενοποιήσει σε ένα ενιαίο και χωρίς αντιφάσεις εξηγητικό σχήμα όλα όσα γνωρίζει η σύγχρονη Φυσική γύρω από τον μικρό -και τον μακρό- κόσμο, τότε θα είναι σε θέση να βρουν την τελική απάντηση στο ερώτημα γιατί υπάρχουν το Σύμπαν και εμείς. «Αν βρούμε την απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα έχει συντελεστεί ο τελικός θρίαμβος του ανθρώπινου νου, γιατί τότε θα έχουμε γνωρίσει τον νου του Θεού». Αργότερα μάλιστα, ο διάσημος Βρετανός αστροφυσικός διατύπωσε την πρόβλεψη ότι αυτό το τεράστιο επιστημονικό επίτευγμα ίσως να πραγματοποιηθεί μέχρι το 2000. Η πρόβλεψή του δυστυχώς δεν επαληθεύτηκε ούτε στο ελάχιστο. Βρισκόμαστε στο 2010 και οι επιστήμονες εξακολουθούν να μην έχουν την παραμικρή ιδέα για το πώς θα μπορούσαν να συγκροτήσουν αυτή τη μεγάλη ενοποιητική θεωρία η οποία θα τους οδηγούσε, υποτίθεται, πιο κοντά στην κατανόηση της σκέψης του Θεού.
Από τη νομοτέλεια στην αυθόρμητη δημιουργία
Σήμερα, ο πιο ακριβοπληρωμένος εν ζωή αστροφυσικός, επιχειρεί με το τελευταίο του βιβλίο να επανορθώσει το διττό σφάλμα που είχε διαπράξει τα προηγούμενα χρόνια. Πράγματι, στο «The Grand Design» ο Χόκινγκ υποστηρίζει ότι η δημιουργία του Σύμπαντος προκύπτει ως αναπόφευκτη συνέπεια της ύπαρξης των θεμελιωδών νόμων της Φυσικής, ως το προϊόν μιας τυφλής αλλά δημιουργικής φυσικής αναγκαιότητας και όχι μιας υπερφυσικής θεϊκής δημιουργίας. Σύμφωνα με τα λόγια του συγγραφέα: το Σύμπαν μπορεί κάλλιστα να δημιουργηθεί αφ' εαυτού· μπορεί να δημιουργηθεί εκ του μηδενός· συνεπώς, κανένας Θεός δεν το δημιούργησε.
Αν, όπως είδαμε, στο «Χρονικό του Χρόνου» επιχείρησε να κάνει κάποιες ευλογοφανείς εικασίες για το τι θα έπρεπε να είχε συμβεί λίγο πριν από τη Μεγάλη Έκρηξη, δεν κατάφερε τελικά να προτείνει καμιά ευρύτερα αποδεκτή εξήγηση για τις φυσικές διεργασίες που την προκάλεσαν. Αφήνοντας όμως αναπάντητο αυτό το αποφασιστικής σημασίας ερώτημα άνοιγε, πιθανόν άθελά του, το δρόμο για κάθε λογής υπερφυσικές εξηγήσεις της δημιουργίας. Πράγματι, πολλοί διάβασαν την τελευταία πρόταση του βιβλίου «...τότε θα έχουμε γνωρίσει τον νου του Θεού» ως σαφή ένδειξη ότι δεν θεωρούσε την ιδέα του Θεού-Δημιουργού εντελώς ασυμβίβαστη με την επιστημονική κατανόηση του Σύμπαντος.
Σε αυτό το τελευταίο του βιβλίο, αντίθετα, φαίνεται πως βρήκε την απάντηση σε αυτό το βασανιστικό ερώτημα. Όπως αναφέρει σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο, που δημοσιεύτηκε στους Times του Λονδίνου: «Η δημιουργία του Σύμπαντος όχι μόνο δεν ήταν ένα στατιστικά απίθανο και μη προβλέψιμο φυσικό συμβάν, η πραγμάτωση του οποίου υποτίθεται ότι προϋποθέτει και χρειάζεται την ενεργητική επέμβαση ενός Θεού, αλλά αντίθετα ήταν το αναπόφευκτο και αναγκαίο αποτέλεσμα της ύπαρξης και της δράσης των φυσικών νόμων. Επειδή ακριβώς υπάρχει ένας νόμος όπως αυτός της βαρύτητας, το Σύμπαν ήταν δυνατόν να δημιουργηθεί -και πράγματι δημιουργήθηκε- από μόνο του, εκ του μηδενός. Η αυθόρμητη δημιουργία είναι ο λόγος που υπάρχει κάτι και όχι το μηδέν· ο λόγος που υπάρχει το Σύμπαν και που υπάρχουμε και εμείς».
«Οπως ακριβώς έκανε ο Δαρβίνος όταν διέψευσε την ανάγκη ύπαρξης ενός Θεού με τη θεωρία του για την εξέλιξη του είδους μας», υποστηρίζει με ενθουσιασμό ο διάσημός εξελικτικός βιολόγος και αθεϊστής Ρίτσαρντ Ντόκινς (R. Dawkins), «το ίδιο ακριβώς επιχειρεί να κάνει τώρα και ο Χόκινγκ στη Φυσική».
Οφείλουμε συνεπώς, αν θέλουμε να σκεφτόμαστε επιστημονικά, να εγκαταλείψουμε κάθε υπερβατική ή υπερφυσική εξήγηση; Να εξαλείψουμε οριστικά και αμετάκλητα από την επιστήμη την ιδέα ενός υπέρτατου και πάνσοφου Δημιουργού του φυσικού κόσμου, που ωστόσο θα μπορούσε να καλύπτει τα αναπόφευκτα γνωσιολογικά κενά και τις επιμέρους αδυναμίες των φυσικών επιστημών μας; Αυτό φαίνεται πως υποστηρίζει σήμερα ο Χόκινγκ με τρόπο κατηγορηματικό, χωρίς δηλαδή τις αντιφάσεις και τα πισωγυρίσματα του παρελθόντος.
Παραβλέποντας ή υποβαθμίζοντας, ωστόσο, τις υπερβατικές ανάγκες των περισσότερων ανθρώπων -μεταξύ των οποίων και πολλών επιστημόνων- οι οποίοι με μεγάλη προθυμία θα επέλεγαν τις πιο ευφάνταστες παρα- ή αντι-επιστημονικές εξηγήσεις όποτε οι θρησκευτικές πεποιθήσεις τους συγκρούονται με την «πεζή» επιστημονική πραγματικότητα. Επίσης, υποτιμά την εντυπωσιακή ικανότητα των πιστών και των Εκκλησιών τους να προσαρμόζουν αυθαίρετα και να αφομοιώνουν επιλεκτικά τις νέες επιστημονικές κατακτήσεις στις υπερβατικές ή τις θρησκευτικές τους ανάγκες (τυπικό παράδειγμα θρησκευτικής ευελιξίας αποτελεί η Καθολική Εκκλησία).
Εξάλλου, διαπράττει ένα εξόφθαλμα λογικό σφάλμα όποιος αναζητεί σε μαθηματικές εξισώσεις την επιβεβαίωση ή τη διάψευση της ύπαρξης του Θεού: ενός όντος εξ ορισμού υπερβατικού, δηλαδή έξω και πέρα από τους φυσικούς περιορισμούς, και το οποίο συνεπώς καμία απολύτως παρέμβαση δεν μπορεί να έχει στον φυσικό κόσμο εκτός από αυτήν που εμείς οι άνθρωποι του επιτρέπουμε να έχει. Από τη γέννησή της η επιστήμη διεκδικεί την πλήρη αυτονομία της Φύσης από κάθε υπερφυσικό αίτιο και από κάθε υπερβατική μεταφυσική εξήγηση: κάθε προσφυγή σε υπερφυσικές εξηγήσεις αποτέλεσε και αποτελεί τη χρεοκοπία της επιστημονικής μεθόδου και της ορθολογικής σκέψης. Η απόρριψη ωστόσο του Θεού-Δράστη και Δημιουργού δεν συνεπάγεται αυτομάτως και την απόρριψη της διανοητικής μας συνήθειας ή ανάγκης να πιστεύουμε σε υπερφυσικές «εξηγήσεις». Εξάλλου, το παιχνίδι της επιστημονικής γνώσης εναντίον της πίστης παιζόταν ανέκαθεν και θα παίζεται πάντα στο γήπεδο του ανθρώπινου νου.
Ελευθεροτυπία- ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗΣ
Και ο λόγος όλης αυτής της αναστάτωσης είναι αρκετά απλός: σε αντίθεση με ό,τι υποστήριζε στο παρελθόν, ο μεγάλος Βρετανός επιστήμονας θεωρεί πως η επίκληση ενός παντοδύναμου και πάνσοφου Δημιουργού για να εξηγηθούν η γένεση και η εύρυθμη λειτουργία του Σύμπαντος όχι μόνο δεν είναι καθόλου απαραίτητη αλλά είναι και επιστημονικά εσφαλμένη.
Οταν ο μεγάλος Γάλλος μαθηματικός-φυσικός Πιερ Σιμόν ντε Λαπλάς παρουσίασε στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη το περίφημο βιβλίο του για την Ουράνια Μηχανική, ο αυτοκράτορας έκανε την ακόλουθη παρατήρηση: «Κύριε, λέγεται ότι σε αυτό το έργο σας για το Σύμπαν δεν αναφέρετε ούτε μία φορά τον Θεό». «Μεγαλειότατε, δεν είχα ανάγκη να κάνω αυτή την υπόθεση», ήταν η ειλικρινής και ετοιμόλογη απάντηση του επιστήμονα. «Πρόκειται για μια ωραία υπόθεση, που εξηγεί πολλά πράγματα», αντέτεινε πονηρά ο αυτοκράτορας, για να λάβει όμως την αποστομωτική απάντηση: «Αναμφίβολα, εξηγεί τα πάντα. Δυστυχώς όμως δεν μας επιτρέπει να προβλέπουμε τίποτα»!
Το μοντέλο του Σύμπαντος στο οποίο αναφέρεται ο Λαπλάς ήταν το μηχανιστικό πρότυπο εξήγησης: το Σύμπαν δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια γιγάντια, στατική και άχρονη μηχανή, «καταδικασμένη», από τη γέννησή της μέχρι σήμερα, να επαναλαμβάνει μονότονα τις ίδιες ακριβώς αιτιοκρατικές κινήσεις που της επιβάλλουν οι αιώνιοι και αμετάβλητοι φυσικοί νόμοι. Ενα εξαιρετικά παραγωγικό πρότυπο επιστημονικής εξήγησης που ενώ διαμορφώθηκε τον δέκατο έκτο και δέκατο έβδομο αιώνα, κυρίως από τους Γαλιλαίο, Καρτέσιο και Νεύτωνα, θα γνωρίσει το απόγειο της επιτυχίας του κατά τον δέκατο ένατο αιώνα.
Ωστόσο, ενώ ο ίδιος ο Λαπλάς αρνείται ρητά τη δυνατότητα ή τη σκοπιμότητα παρέμβασης ενός υπέρτατου και παντοδύναμου Δημιουργού, το ίδιο το μηχανιστικό μοντέλο που ανέπτυξε προϋπέθετε υπόρρητα τη λογική αναγκαιότητα μιας «πρώτης αιτίας» ή μιας «πρώτης ώθησης» που θα έθετε σε κίνηση και θα εξηγούσε τη δημιουργία αυτής της γιγάντιας κοσμικής μηχανής. Και δεν είναι βέβαια καθόλου τυχαίο ότι το Σύμπαν της μηχανιστικής φυσικής είναι «άπειρο» και «αιώνιο», ενέχει δηλαδή δύο από τις θεμελιώδεις ιδιότητες του Θεού των μονοθεϊστικών θρησκειών!
Παραδόξως, οι «σκληρές» μηχανιστικές εξηγήσεις, μολονότι καθιστούσαν κενή περιεχομένου και απέκλειαν οποιαδήποτε δυνατότητα θεϊκής επέμβασης στη νομοτελειακή λειτουργία της μηχανής της Φύσης, ταυτόχρονα, λόγω της εμφανούς αδυναμίας τους να εξηγήσουν δυναμικά και εξελικτικά τη δομή και την ιστορία των κοσμολογικών φαινομένων, υπέβαλλαν την ανάγκη επίκλησης ενός υπέρτατου Δημιουργού. Και θα ήταν λάθος να πιστέψει κανείς ότι, λόγω της εκρηκτικής ανάπτυξης των γνώσεών μας στη μικροφυσική και την κοσμολογία, τα πράγματα άλλαξαν ριζικά κατά τον εικοστό αιώνα.
Ποιος ή τι πυροδότησε τη «Μεγάλη Εκρηξη»;
Τη δεκαετία του 1930, ο μεγάλος αστρονόμος Εντγουιν Χαμπλ (Edwin Hubble) χάρη στις παρατηρήσεις του κατέληξε στο εντυπωσιακό συμπέρασμα ότι το Σύμπαν διαστέλλεται, δηλαδή επεκτείνεται διαρκώς σε κάθε ορατό σημείο του χωροχρόνου! Ολα τα κοσμικά σώματα -αστέρες, πλανήτες, γαλαξίες, σμήνη γαλαξιών- που υπάρχουν μέσα σε αυτό απομακρύνονται το ένα από το άλλο σαν να βρίσκονται πάνω σε ένα μπαλόνι που φουσκώνει ασταμάτητα.
Αντιστρέφοντας μάλιστα στον χρόνο αυτή την πορεία διαστολής, αν δηλαδή «βλέπαμε» αντίστροφα την εξέλιξη του Σύμπαντος, θα καταλήγαμε στο συμπέρασμα ότι: όσο πιο πίσω στον χρόνο πάμε τόσο μικρότερη θα είναι η διαστολή του Σύμπαντος, μέχρι που ολόκληρο το μελλοντικό Σύμπαν θα «βρίσκεται» συμπιεσμένο σ' ένα σημείο-μηδέν εκτός χώρου και χρόνου, αφού τόσο ο χώρος όσο και ο χρόνος δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν προτού αρχίσει η διαστολή του Σύμπαντος που τα δημιούργησε!
Σύμφωνα με την ευρύτερα αποδεκτή σήμερα ερμηνεία των αστροφυσικών δεδομένων, το Σύμπαν προέκυψε από ένα τέτοιο εξαιρετικά απίθανο γεγονός, από μια «ιδιομορφία», όπως λένε οι ειδικοί για να περιγράψουν την ασύλληπτη ιδέα ενός αφηρημένου «σημείου» το οποίο ωστόσο περιέκλειε τα πάντα σε άπειρη πυκνότητα και σε άπειρη θερμοκρασία, μέχρι τη «στιγμή» που, για κάποιον εντελώς ανεξήγητο λόγο, άρχισε να διαστέλλεται με εκρηκτικούς ρυθμούς. Πολύ σχηματικά, κάπως έτσι περιγράφει η κοσμολογία τη Μεγάλη Εκρηξη: την πρωταρχική γενεσιουργό πράξη που πριν από περίπου 14 δισεκατομμύρια χρόνια δημιούργησε τα Πάντα.
Και είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι η εισαγωγή και η ευρύτατη αποδοχή αυτού του εξηγητικού σχήματος όχι μόνο δεν ικανοποιούν κάποιες βασικές επιστημολογικές παραδοχές για τη διατύπωση των εξηγήσεων στην επιστήμη της Φυσικής, αλλά προσκρούει και σε ανυπέρβλητα λογικά παράδοξα. Για παράδειγμα, δεν απαντά στο πού, το πώς και το γιατί έλαβε χώρα η Μεγάλη Εκρηξη. Και επιπρόσθετα, η βασική παραδοχή ότι ο χρόνος και ο χώρος δεν υπήρχαν πριν από αυτή τη γενεσιουργό έκρηξη έχει ως «λογική συνέπεια» ότι αυτή έλαβε χώρα στο ποτέ και στο πουθενά.
Από τα όσα είπαμε δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει καθόλου το γεγονός ότι οι περισσότερες Εκκλησίες στη Δύση, με πρώτη και καλύτερη την Καθολική Εκκλησία, έσπευσαν να αποδεχτούν αυτή την κοσμολογική θεωρία ως προφανή και αυταπόδεικτη επιστημονική βεβαιότητα. Ετσι, το 1951 ο Πάπας Πίος ΙΒ', αναφερόμενος στη θεωρία της Μεγάλης Εκρηξης, θα υποστηρίξει επίσημα ότι η δημιουργία του Σύμπαντος από τον Θεό πρέπει να θεωρείται πλέον όχι απλώς εξ αποκαλύψεως αλήθεια αλλά και ως επιστημονική βεβαιότητα. Βέβαια, από την εποχή του Κοπέρνικου και του Γαλιλαίου οι κοσμολογικές έρευνες ήταν επιρρεπείς σε θεολογικές και μεταφυσικές παρανοήσεις, πόσω δε μάλλον όταν οι ίδιες οι επιστημονικές έρευνες αλλοιώνονται από τις θρησκευτικές προκαταλήψεις των ερευνητών, οι οποίοι συχνά συγχέουν την πρόσκαιρη και επισφαλή γνώση της επιστήμης τους, μια δεδομένη εποχή, με τις ανάγκες τους για απόλυτες βεβαιότητες που μόνο η θρησκευτική πίστη μπορεί να τους εξασφαλίσει.
Πριν από είκοσι δύο χρόνια, ο Σ. Χόκινγκ (Stephen Hawking) στο τέλος του πασίγνωστου βιβλίου του «Το χρονικό του χρόνου» (ελληνική μετάφραση εκδ. Κάτοπτρο), που τον έκανε παγκοσμίως γνωστό στο ευρύ κοινό, υποστήριζε ότι όταν οι φυσικοί ανακαλύψουν τη «θεωρία των πάντων» που θα είναι ικανή να ενοποιήσει σε ένα ενιαίο και χωρίς αντιφάσεις εξηγητικό σχήμα όλα όσα γνωρίζει η σύγχρονη Φυσική γύρω από τον μικρό -και τον μακρό- κόσμο, τότε θα είναι σε θέση να βρουν την τελική απάντηση στο ερώτημα γιατί υπάρχουν το Σύμπαν και εμείς. «Αν βρούμε την απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα έχει συντελεστεί ο τελικός θρίαμβος του ανθρώπινου νου, γιατί τότε θα έχουμε γνωρίσει τον νου του Θεού». Αργότερα μάλιστα, ο διάσημος Βρετανός αστροφυσικός διατύπωσε την πρόβλεψη ότι αυτό το τεράστιο επιστημονικό επίτευγμα ίσως να πραγματοποιηθεί μέχρι το 2000. Η πρόβλεψή του δυστυχώς δεν επαληθεύτηκε ούτε στο ελάχιστο. Βρισκόμαστε στο 2010 και οι επιστήμονες εξακολουθούν να μην έχουν την παραμικρή ιδέα για το πώς θα μπορούσαν να συγκροτήσουν αυτή τη μεγάλη ενοποιητική θεωρία η οποία θα τους οδηγούσε, υποτίθεται, πιο κοντά στην κατανόηση της σκέψης του Θεού.
Από τη νομοτέλεια στην αυθόρμητη δημιουργία
Σήμερα, ο πιο ακριβοπληρωμένος εν ζωή αστροφυσικός, επιχειρεί με το τελευταίο του βιβλίο να επανορθώσει το διττό σφάλμα που είχε διαπράξει τα προηγούμενα χρόνια. Πράγματι, στο «The Grand Design» ο Χόκινγκ υποστηρίζει ότι η δημιουργία του Σύμπαντος προκύπτει ως αναπόφευκτη συνέπεια της ύπαρξης των θεμελιωδών νόμων της Φυσικής, ως το προϊόν μιας τυφλής αλλά δημιουργικής φυσικής αναγκαιότητας και όχι μιας υπερφυσικής θεϊκής δημιουργίας. Σύμφωνα με τα λόγια του συγγραφέα: το Σύμπαν μπορεί κάλλιστα να δημιουργηθεί αφ' εαυτού· μπορεί να δημιουργηθεί εκ του μηδενός· συνεπώς, κανένας Θεός δεν το δημιούργησε.
Αν, όπως είδαμε, στο «Χρονικό του Χρόνου» επιχείρησε να κάνει κάποιες ευλογοφανείς εικασίες για το τι θα έπρεπε να είχε συμβεί λίγο πριν από τη Μεγάλη Έκρηξη, δεν κατάφερε τελικά να προτείνει καμιά ευρύτερα αποδεκτή εξήγηση για τις φυσικές διεργασίες που την προκάλεσαν. Αφήνοντας όμως αναπάντητο αυτό το αποφασιστικής σημασίας ερώτημα άνοιγε, πιθανόν άθελά του, το δρόμο για κάθε λογής υπερφυσικές εξηγήσεις της δημιουργίας. Πράγματι, πολλοί διάβασαν την τελευταία πρόταση του βιβλίου «...τότε θα έχουμε γνωρίσει τον νου του Θεού» ως σαφή ένδειξη ότι δεν θεωρούσε την ιδέα του Θεού-Δημιουργού εντελώς ασυμβίβαστη με την επιστημονική κατανόηση του Σύμπαντος.
Σε αυτό το τελευταίο του βιβλίο, αντίθετα, φαίνεται πως βρήκε την απάντηση σε αυτό το βασανιστικό ερώτημα. Όπως αναφέρει σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο, που δημοσιεύτηκε στους Times του Λονδίνου: «Η δημιουργία του Σύμπαντος όχι μόνο δεν ήταν ένα στατιστικά απίθανο και μη προβλέψιμο φυσικό συμβάν, η πραγμάτωση του οποίου υποτίθεται ότι προϋποθέτει και χρειάζεται την ενεργητική επέμβαση ενός Θεού, αλλά αντίθετα ήταν το αναπόφευκτο και αναγκαίο αποτέλεσμα της ύπαρξης και της δράσης των φυσικών νόμων. Επειδή ακριβώς υπάρχει ένας νόμος όπως αυτός της βαρύτητας, το Σύμπαν ήταν δυνατόν να δημιουργηθεί -και πράγματι δημιουργήθηκε- από μόνο του, εκ του μηδενός. Η αυθόρμητη δημιουργία είναι ο λόγος που υπάρχει κάτι και όχι το μηδέν· ο λόγος που υπάρχει το Σύμπαν και που υπάρχουμε και εμείς».
«Οπως ακριβώς έκανε ο Δαρβίνος όταν διέψευσε την ανάγκη ύπαρξης ενός Θεού με τη θεωρία του για την εξέλιξη του είδους μας», υποστηρίζει με ενθουσιασμό ο διάσημός εξελικτικός βιολόγος και αθεϊστής Ρίτσαρντ Ντόκινς (R. Dawkins), «το ίδιο ακριβώς επιχειρεί να κάνει τώρα και ο Χόκινγκ στη Φυσική».
Οφείλουμε συνεπώς, αν θέλουμε να σκεφτόμαστε επιστημονικά, να εγκαταλείψουμε κάθε υπερβατική ή υπερφυσική εξήγηση; Να εξαλείψουμε οριστικά και αμετάκλητα από την επιστήμη την ιδέα ενός υπέρτατου και πάνσοφου Δημιουργού του φυσικού κόσμου, που ωστόσο θα μπορούσε να καλύπτει τα αναπόφευκτα γνωσιολογικά κενά και τις επιμέρους αδυναμίες των φυσικών επιστημών μας; Αυτό φαίνεται πως υποστηρίζει σήμερα ο Χόκινγκ με τρόπο κατηγορηματικό, χωρίς δηλαδή τις αντιφάσεις και τα πισωγυρίσματα του παρελθόντος.
Παραβλέποντας ή υποβαθμίζοντας, ωστόσο, τις υπερβατικές ανάγκες των περισσότερων ανθρώπων -μεταξύ των οποίων και πολλών επιστημόνων- οι οποίοι με μεγάλη προθυμία θα επέλεγαν τις πιο ευφάνταστες παρα- ή αντι-επιστημονικές εξηγήσεις όποτε οι θρησκευτικές πεποιθήσεις τους συγκρούονται με την «πεζή» επιστημονική πραγματικότητα. Επίσης, υποτιμά την εντυπωσιακή ικανότητα των πιστών και των Εκκλησιών τους να προσαρμόζουν αυθαίρετα και να αφομοιώνουν επιλεκτικά τις νέες επιστημονικές κατακτήσεις στις υπερβατικές ή τις θρησκευτικές τους ανάγκες (τυπικό παράδειγμα θρησκευτικής ευελιξίας αποτελεί η Καθολική Εκκλησία).
Εξάλλου, διαπράττει ένα εξόφθαλμα λογικό σφάλμα όποιος αναζητεί σε μαθηματικές εξισώσεις την επιβεβαίωση ή τη διάψευση της ύπαρξης του Θεού: ενός όντος εξ ορισμού υπερβατικού, δηλαδή έξω και πέρα από τους φυσικούς περιορισμούς, και το οποίο συνεπώς καμία απολύτως παρέμβαση δεν μπορεί να έχει στον φυσικό κόσμο εκτός από αυτήν που εμείς οι άνθρωποι του επιτρέπουμε να έχει. Από τη γέννησή της η επιστήμη διεκδικεί την πλήρη αυτονομία της Φύσης από κάθε υπερφυσικό αίτιο και από κάθε υπερβατική μεταφυσική εξήγηση: κάθε προσφυγή σε υπερφυσικές εξηγήσεις αποτέλεσε και αποτελεί τη χρεοκοπία της επιστημονικής μεθόδου και της ορθολογικής σκέψης. Η απόρριψη ωστόσο του Θεού-Δράστη και Δημιουργού δεν συνεπάγεται αυτομάτως και την απόρριψη της διανοητικής μας συνήθειας ή ανάγκης να πιστεύουμε σε υπερφυσικές «εξηγήσεις». Εξάλλου, το παιχνίδι της επιστημονικής γνώσης εναντίον της πίστης παιζόταν ανέκαθεν και θα παίζεται πάντα στο γήπεδο του ανθρώπινου νου.
Ελευθεροτυπία- ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗΣ
7/8/10-It's all greek indded
Η ελληνική γλώσσα, μαζί με τη φιλοσοφία, τις τέχνες και την πολιτική σκέψη, ενέπνευσε το δυτικό πολιτισμό. Το γοητευτικό αυτό ταξίδι των λέξεων, και των εννοιών και αξιών που αυτές φέρουν, παρακολουθεί ο κ. Θεοδώρου στο έργο του.Με τον τίτλο-λογοπαίγνιο “It's ALL GREEK Indeed”, που τροποποιεί την αγγλική φράση "It’s all Greek to me" (η οποία αναφέρεται σε δύσκολες στην κατανόηση έννοιες), το βιβλίο ασχολείται με την πληθώρα των λέξεων που έχει δανειστεί η αγγλική γλώσσα από την ελληνική.
Ο δανεισμός αυτός ξεκίνησε από τα χρόνια της Αναγέννησης και κρατάει έως σήμερα, με ένα ειδικό χαρακτηριστικό: Η μεγάλη πλειονότητα των ελληνικών λέξεων που μεταφέρθηκαν στο αγγλικό λεξιλόγιο αντιπροσωπεύουν σημαντικές έννοιες, που δεν μπορούν να εκφραστούν με αγγλικά υποκατάστατα.Μερικοί συγγραφείς, πολύ γνωστοί για τις μελέτες τους γύρω από την κλασική Ελλάδα, πιστεύουν ότι, εάν ποτέ οι ελληνικές λέξεις αποσύρονταν από τις δυτικές γλώσσες, ο δυτικός πολιτισμός θα μπορούσε να υποστεί σοβαρό ρήγμα και θα προέκυπτε μια χαοτική κατάσταση.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι λέξεις grammar, arithmetics, history, economy, politics, diplomacy, dilemma, drama, tragedy, utopia, mystery, agony, που, αν διαγραφούν από την αγγλική γλώσσα, δεν μπορούν να υποκατασταθούν.
Κι όμως η έκδοση είναι καρπός της επίμονης έρευνας ενός παθιασμένου εραστή της ελληνικής γλώσσας, του Βασίλη Θεοδώρου, ο οποίος παράλληλα με τα επαγγελματικά καθήκοντά του ως ιατρός, συγκέντρωνε υπομονετικά ένα θησαυρό λέξεων και εκφράσεων. Η ενασχόλησή του με την ελληνική γλώσσα ξεκίνησε με τη συγγραφή βιβλίων με αντικείμενο την ιατρική ορολογία, την ετυμολογία της και τη μετάφρασή της στα αγγλικά.
Ο ίδιος σχολιάζει τη συνεισφορά της ελληνικής γλώσσας στον παγκόσμιο πολιτισμό: «Δεν ήμασταν προσεκτικοί όταν προσφέραμε αυτά τα γλωσσικά δάνεια, δεν συνυπογράψαμε κανένα μνημόνιο για να μας επιστρέψουν τα …δανεικά και βρισκόμαστε τώρα να χρωστάμε κι όχι να μας χρωστάνε. Κι όπως έχει πει ο διάσημος γάλλος σκηνοθέτης Ζαν Λυκ Γκοντάρ, η Ελλάδα δεν χρωστάει τίποτα στην Ευρώπη και τον κόσμο, μάλλον το αντίθετο συμβαίνει».
Το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε μέρη: Τα τρία πρώτα μέρη αφορούν τις λέξεις-δάνεια της ελληνικής στην αγγλική γλώσσα, σε διάφορους τομείς, από τις επιστήμες και τις τέχνες έως τις καθημερινές δραστηριότητες. Στο τέταρτο μέρος ο συγγραφέας ανατρέχει στην ελληνική μυθολογία, καθώς πολλές εκφράσεις που χρησιμοποιούνται καθημερινά, όπως «αχίλλειος πτέρνα», «λαβύρινθος», «αλκυονίδες μέρες» κτλ., προέρχονται από εκεί. Μια σύντομη περιγραφή του μύθου λειτουργεί κατατοπιστικά ως προς τη σχέση μύθου και έκφρασης.
Τέλος, στο πέμπτο μέρος ο κ. Θεοδώρου στρέφεται προς την ελληνική ιστορία και παρουσιάζει ανθρώπους, γεγονότα και τοπωνύμια που έχουν εμπλουτίσει την αγγλική γλώσσα με εκφράσεις και μεταφορές παγκόσμιας εμβέλειας.
Όπως αναφέρει ο ίδιος ο συγγραφέας: «Οι αγγλόφωνοι έχουν την έκφραση “It’s all Greek to me”, που είναι περίπου ισοδύναμη με το δικό μας «αυτά είναι κινέζικα για μένα»! Εδώ γίνεται μια εκδικητική αντιστροφή: Λέμε, πράγματι, ότι όλα αυτά τα “αγγλικά” που περιέχονται στο βιβλίο είναι ελληνικά! (It’s All Greek Indeed...)».
Συγγραφέας: Βασίλης Κ. Θεοδώρου,Πρώτη έκδοση: 2010,Σελ. 446
Ο δανεισμός αυτός ξεκίνησε από τα χρόνια της Αναγέννησης και κρατάει έως σήμερα, με ένα ειδικό χαρακτηριστικό: Η μεγάλη πλειονότητα των ελληνικών λέξεων που μεταφέρθηκαν στο αγγλικό λεξιλόγιο αντιπροσωπεύουν σημαντικές έννοιες, που δεν μπορούν να εκφραστούν με αγγλικά υποκατάστατα.Μερικοί συγγραφείς, πολύ γνωστοί για τις μελέτες τους γύρω από την κλασική Ελλάδα, πιστεύουν ότι, εάν ποτέ οι ελληνικές λέξεις αποσύρονταν από τις δυτικές γλώσσες, ο δυτικός πολιτισμός θα μπορούσε να υποστεί σοβαρό ρήγμα και θα προέκυπτε μια χαοτική κατάσταση.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι λέξεις grammar, arithmetics, history, economy, politics, diplomacy, dilemma, drama, tragedy, utopia, mystery, agony, που, αν διαγραφούν από την αγγλική γλώσσα, δεν μπορούν να υποκατασταθούν.
Κι όμως η έκδοση είναι καρπός της επίμονης έρευνας ενός παθιασμένου εραστή της ελληνικής γλώσσας, του Βασίλη Θεοδώρου, ο οποίος παράλληλα με τα επαγγελματικά καθήκοντά του ως ιατρός, συγκέντρωνε υπομονετικά ένα θησαυρό λέξεων και εκφράσεων. Η ενασχόλησή του με την ελληνική γλώσσα ξεκίνησε με τη συγγραφή βιβλίων με αντικείμενο την ιατρική ορολογία, την ετυμολογία της και τη μετάφρασή της στα αγγλικά.
Ο ίδιος σχολιάζει τη συνεισφορά της ελληνικής γλώσσας στον παγκόσμιο πολιτισμό: «Δεν ήμασταν προσεκτικοί όταν προσφέραμε αυτά τα γλωσσικά δάνεια, δεν συνυπογράψαμε κανένα μνημόνιο για να μας επιστρέψουν τα …δανεικά και βρισκόμαστε τώρα να χρωστάμε κι όχι να μας χρωστάνε. Κι όπως έχει πει ο διάσημος γάλλος σκηνοθέτης Ζαν Λυκ Γκοντάρ, η Ελλάδα δεν χρωστάει τίποτα στην Ευρώπη και τον κόσμο, μάλλον το αντίθετο συμβαίνει».
Το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε μέρη: Τα τρία πρώτα μέρη αφορούν τις λέξεις-δάνεια της ελληνικής στην αγγλική γλώσσα, σε διάφορους τομείς, από τις επιστήμες και τις τέχνες έως τις καθημερινές δραστηριότητες. Στο τέταρτο μέρος ο συγγραφέας ανατρέχει στην ελληνική μυθολογία, καθώς πολλές εκφράσεις που χρησιμοποιούνται καθημερινά, όπως «αχίλλειος πτέρνα», «λαβύρινθος», «αλκυονίδες μέρες» κτλ., προέρχονται από εκεί. Μια σύντομη περιγραφή του μύθου λειτουργεί κατατοπιστικά ως προς τη σχέση μύθου και έκφρασης.
Τέλος, στο πέμπτο μέρος ο κ. Θεοδώρου στρέφεται προς την ελληνική ιστορία και παρουσιάζει ανθρώπους, γεγονότα και τοπωνύμια που έχουν εμπλουτίσει την αγγλική γλώσσα με εκφράσεις και μεταφορές παγκόσμιας εμβέλειας.
Όπως αναφέρει ο ίδιος ο συγγραφέας: «Οι αγγλόφωνοι έχουν την έκφραση “It’s all Greek to me”, που είναι περίπου ισοδύναμη με το δικό μας «αυτά είναι κινέζικα για μένα»! Εδώ γίνεται μια εκδικητική αντιστροφή: Λέμε, πράγματι, ότι όλα αυτά τα “αγγλικά” που περιέχονται στο βιβλίο είναι ελληνικά! (It’s All Greek Indeed...)».
Συγγραφέας: Βασίλης Κ. Θεοδώρου,Πρώτη έκδοση: 2010,Σελ. 446
5/6/2010, Ο σκεπτικιστής
Ο καθηγητής Ιαν Πλάιμερ αντιμετωπίζει τη θεωρία για την υπερθέρμανση του πλανήτη με σκεπτικισμό. Ενώ άλλοι επιστήμονες μιλούν για επαπειλούμενη οικολογική καταστροφή, ο αυστραλός γεωλόγος επιμένει ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα δεν βλάπτει το περιβάλλον. Και δεν έχει πρόβλημα να τσακωθεί για αυτό.
Ο 64χρονος Αυστραλός Ιαν Πλάιμερ είναι επιστήμονας, με σημαντικά εύσημα στο γνωστικό του πεδίο. Είναι καθηγητής Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο της Αδελαΐδας και στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης. Είναι επίσης διευθυντής τριών μεταλλευτικών εταιρειών στην Αυστραλία. Μόλις πέρυσι, το 2009, κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Heaven and earth: Global warming – The missing science» (Ουρανός και Γη: Υπερθέρμανση – Η χαμένη επιστήμη, εκδ. Connor Court Publishing), στο οποίο υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα με την υπερθέρμανση του πλανήτη, δεδομένου ότι «η άνοδος της θερμοκρασίας σταμάτησε το 1998 και τα τελευταία δύο χρόνια παγκόσμιας μείωσης της θερμοκρασίας αντιστάθμισαν τα 30 χρόνια ανόδου». Επιπλέον, υποστήριξε με θέρμη – και επιστημονικά στοιχεία – ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα δεν είναι υπεύθυνη για την άνοδο της θερμοκρασίας του πλανήτη, δεδομένου ότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τους ωκεανούς, τον αέρα, το έδαφος, τα πετρώματα και από τα ηφαίστεια, κυρίως από τα υποβρύχια, είναι πολύ μεγαλύτερες. Το βιβλίο του προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Τόσο, που υπήρξε ένα φορτισμένο ντιμπέιτ με τον δημοσιογράφο της βρετανικής εφημερίδας «The Guardian» και ακτιβιστή Τζορτζ Μονμπιό: Ο τελευταίος τού ζήτησε να αποκαλύψει την επιστημονική πηγή πίσω από το διάγραμμά του που υποδείκνυε ότι η άνοδος της θερμοκρασίας σταμάτησε το 1998. Επειτα από μακροσκελέστατη επικοινωνία μέσω του blog του Μονμπιό (www.monbiot.com) και μια τηλεοπτική διαμάχη στο κανάλι ABC κάτι τέτοιο δεν επετεύχθη. Ο δρ Πλάιμερ δέχτηκε ωστόσο να απαντήσει στα νέα ερωτήματα του BHMagazino, σε μια προσπάθεια να αναζωπυρωθεί η δημόσια συζήτηση – ακόμη και με τη μορφή αντιπαράθεσης – για την κλιματική αλλαγή και τον ρόλο του ανθρώπου.
Δρ Πλάιμερ, ανήκετε στους λεγόμενους σκεπτικιστές ή, αν θέλετε, στους υπέρμαχους της άποψης ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα δεν είναι υπεύθυνη για την κλιματική αλλαγή. Πού βασίζετε αυτή την πεποίθησή σας; «Δεν είμαι ούτε σκεπτικιστής ούτε υπέρμαχος. Είμαι επιστήμονας! Η πεποίθηση είναι μια λέξη που έχει θέση στη θρησκεία και στην πολιτική και όχι στην επιστήμη. Ολοι οι επιστήμονες πρέπει να είναι δύσπιστοι. Στο παρελθόν έχουν υπάρξει μεγάλες και απότομες κλιματικές αλλαγές. Για παράδειγμα, έχουν υπάρξει έξι μεγάλες εποχές των παγετώνων και καθεμία από αυτές ξεκίνησε σε περιόδους όπου το ατμοσφαιρικό διοξείδιο του άνθρακα ήταν σε υψηλότερα επίπεδα απ’ ό,τι σήμερα. Σε δύο μάλιστα από αυτές τις εποχές βρισκόταν σε επίπεδα περισσότερο από χίλιες φορές υψηλότερα σε σχέση με σήμερα. Αυτό δείχνει ότι το διοξείδιο του άνθρακα δεν οδηγεί σε αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Στον πυρήνα των πάγων μια άνοδος της θερμοκρασίας ακολουθείται 800 χρόνια έπειτα από άνοδο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Αυτό δείχνει ότι το διοξείδιο του άνθρακα δεν οδηγεί σε αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Στην αρχαία Ελλάδα το κλίμα ήταν πιο ζεστό απ’ ό,τι σήμερα, μετά, κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, ήταν ψυχρότερο και στη συνέχεια πάλι πιο θερμό από το σημερινό. Αυτό δείχνει ότι η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα που οφείλεται σε ανθρώπινη δραστηριότητα είναι άσχετη με την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Εχει επίσης παρατηρηθεί μία περίοδος 300 χρόνων ανόδου της θερμοκρασίας από τότε που συνέβη το “Ελάχιστο του Μόντερ”, δηλαδή η μακρά ψυχρή περίοδος από το 1645 ως το 1715, η οποία χαρακτηριζόταν από έλλειψη ηλιακών κηλίδων. Τα τελευταία 150 χρόνια είχαμε: άνοδο της θερμοκρασίας από το 1860 ως το 1880, πτώση από το 1880 ως το 1910, άνοδο από το 1910 ως το 1940, πτώση από το 1940 ως το 1976, άνοδο από το 1976 ως το 2002 και τέλος πτώση από το 2002 ως σήμερα! Μολονότι τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα έχουν αυξηθεί, δεν υπάρχει συσχετισμός ανάμεσα σε αυτό και στην υπερθέρμανση και χωρίς συσχετισμό δεν υπάρχει αιτιότητα. Οπότε το διοξείδιο, από όπου και αν προέρχεται, δεν έχει προκαλέσει υπερθέρμανση. Περίπου το 3,5% των ετήσιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα προέρχεται από ανθρώπινες δραστηριότητες και δεν έχει ακόμη αποδειχτεί ότι αυτό το ποσοστό οδηγεί σε υπερθέρμανση του πλανήτη».
Ποιος είναι ο λόγος ή οι λόγοι, λοιπόν, που ωθούν τους επιστήμονες και τους περιβαλλοντολόγους να ενστερνίζονται μια τόσο δυσοίωνη για το μέλλον της Γης άποψη; «Η φήμη, το χρήμα, πολιτικές σκοπιμότητες και η εξουσία, τα φυσιολογικά δηλαδή ανθρώπινα χαρακτηριστικά». Και γιατί υιοθετούν τις απόψεις τους οι πολιτικοί; «Για να κερδίσουν ψήφους!». Δηλαδή είναι χάσιμο χρόνου η προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η κλιματική κρίση μέσω του περιορισμού της ανθρώπινης επέμβασης στη φύση; «Εμείς οι άνθρωποι μπορούμε να ζήσουμε σε βουνά, κοντά στη στάθμη της θάλασσας, σε υψηλό γεωγραφικό πλάτος, σε χαμηλό γεωγραφικό πλάτος, σε ερήμους, στους τροπικούς και σε στρώματα πάγου. Προσαρμοζόμαστε στο περιβάλλον μας. Στο παρελθόν έχει υπάρξει τεράστια μείωση του πληθυσμού λόγω ασθενειών, οι οποίες συνδέονταν με πτώση της θερμοκρασίας. Στον αντίποδα, η αύξηση της θερμοκρασίας έχει οδηγήσει σε αύξηση του πληθυσμού και σε ευημερία των οικονομιών. Οι προσπάθειές μας θα έπρεπε να προσανατολιστούν στην παροχή πόσιμου νερού και ηλεκτρισμού στον Τρίτο Κόσμο. Αυτό θα είχε αποτέλεσμα λιγότερη μόλυνση και περισσότερο πλούτο για να μπορέσει να αντιμετωπιστεί η μόλυνση».
Πώς θα είναι ο κόσμος μας σε 100 χρόνια αν δεν δραστηριοποιηθούμε προς την κατεύθυνση του κατευνασμού της κλιματικής αλλαγής; «Αυτή η ερώτηση στηρίζεται σε μια λάθος υπόθεση. Το πιο συνετό είναι να συγχωνεύσουμε όλη την επιστημονική γνώση και έπειτα να δούμε αν υπάρχει πρόβλημα το οποίο χρειάζεται αντιμετώπιση. Αν αυτό που υπάρχει δεν αποτελεί πρόβλημα, το πιο σοφό θα ήταν να μην κάνουμε τίποτε. Μόνο οι καταστροφολόγοι κάνουν αστήρικτες προβλέψεις, εγώ όχι». Εχετε πει ότι η οικολογο-ενοχή είναι μια «πολυτέλεια» του λεγόμενου Πρώτου Κόσμου. Δεν θα έπρεπε δηλαδή να αισθάνονται ενοχές οι ανεπτυγμένες χώρες μια και αυτές προκαλούν την περισσότερη μόλυνση; «Σε ποιες ενδείξεις βασίζετε αυτή την ερώτηση; Η μόλυνση σκοτώνει, το διοξείδιο του άνθρακα είναι η τροφή των φυτών. Το διοξείδιο του άνθρακα δεν είναι μόλυνση, είναι απαραίτητο για τη ζωή επάνω στη Γη. Οι πλούσιες χώρες έχουν τα μέσα να αντιμετωπίσουν τη μόλυνση, οι αναπτυσσόμενες οικονομίες (η Κίνα και η Ινδία) και ο Τρίτος Κόσμος (το μεγαλύτερο μέρος της Αφρικής) δεν έχουν τα μέσα να το κάνουν. Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπιστεί η μόλυνση είναι να υπάρχει πλούτος». Εχετε δεχτεί δριμύτατη κριτική για τις θέσεις σας. Θα αναφέρω ενδεικτικά τον δημοσιογράφο του «Guardian» και ακτιβιστή Τζορτζ Μονμπιό, ο οποίος σας κατηγόρησε για «επιστημονική απάτη» και δημιουργία μυθευμάτων, αλλά και τον Μπομπ Γουόρντ, διευθυντή δημοσίων σχέσεων και τακτικής του Ερευνητικού Ινστιτούτου Γκράνθαμ για την Κλιματική Αλλαγή και το Περιβάλλον του LondonSchoolofEconomics, ο οποίος είπε ότι το βιβλίο σας «Ουρανός και Γη» είναι γεμάτο ανακριβείς δηλώσεις και λανθασμένες χρήσεις επιστημονικών δεδομένων. «Είναι υπέρμαχοι πολιτικών σκοπιμοτήτων χωρίς γνώση της επιστήμης. Δεν έχουν τη γνώση για να με κρίνουν. Καταλάβατε;». Τον περασμένο Ιούλιο το κεντρικό άρθρο της βρετανικής επιθεώρησης «Spectator» είχε αντικείμενο το βιβλίο σας με τίτλο «Χαλαρώστε, η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι μύθος». Να χαλαρώσουμε λοιπόν; «Σας είπα, η τελευταία περίοδος ανόδου της θερμοκρασίας συμβαίνει εδώ και 300 χρόνια. Η υπερθέρμανση δεν είναι μύθος. Το ότι οφείλεται σε ανθρώπινη δραστηριότητα είναι. Πρέπει να διαχωρίσουμε τη μόλυνση από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και να έχουμε επίγνωση ότι η αποψίλωση, η αστικοποίηση και η βιομηχανοποίηση έχουν επηρεάσει την επιφάνεια της Γης. Με τον πλούτο αυτή η διαδικασία μπορεί να αντιστραφεί». Τι έχετε να πείτε σε αυτούς που ισχυρίζονται ότι όσοι αμφισβητούν την κλιματική αλλαγή χρηματοδοτούνται από τις πετρελαϊκές εταιρείες; «Αυτή είναι δημοσιογραφία χαμηλού επιπέδου, διότι δεν λαμβάνει υπόψη την τεράστια βιομηχανία που προσπαθεί να τρομάξει τον κόσμο σχετικά με την υπερθέρμανση του πλανήτη. Δείξτε μου τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι πετρελαϊκές εταιρείες χρηματοδοτούν εμάς, τους “ορθολογιστές” της κλιματικής αλλαγής. Μπορώ να αποδείξω ότι η καταστροφολογική βιομηχανία έχει δεχτεί 79 δισ. δολάρια σε επιχορηγήσεις. Αν αυτά τα χρήματα ξοδεύονταν για περιβαλλοντική μέριμνα, ο πλανήτης μας θα ήταν ένα καλύτερο μέρος. Μακάρι να με χρηματοδοτούσαν οι βιομηχανίες του πετρελαίου και του γαιάνθρακα... Η ζωή μου θα ήταν πολύ πιο άνετη».
Δημοσιεύθηκε στο BHMagazino, 30/05/2010
Ο 64χρονος Αυστραλός Ιαν Πλάιμερ είναι επιστήμονας, με σημαντικά εύσημα στο γνωστικό του πεδίο. Είναι καθηγητής Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο της Αδελαΐδας και στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης. Είναι επίσης διευθυντής τριών μεταλλευτικών εταιρειών στην Αυστραλία. Μόλις πέρυσι, το 2009, κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Heaven and earth: Global warming – The missing science» (Ουρανός και Γη: Υπερθέρμανση – Η χαμένη επιστήμη, εκδ. Connor Court Publishing), στο οποίο υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα με την υπερθέρμανση του πλανήτη, δεδομένου ότι «η άνοδος της θερμοκρασίας σταμάτησε το 1998 και τα τελευταία δύο χρόνια παγκόσμιας μείωσης της θερμοκρασίας αντιστάθμισαν τα 30 χρόνια ανόδου». Επιπλέον, υποστήριξε με θέρμη – και επιστημονικά στοιχεία – ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα δεν είναι υπεύθυνη για την άνοδο της θερμοκρασίας του πλανήτη, δεδομένου ότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τους ωκεανούς, τον αέρα, το έδαφος, τα πετρώματα και από τα ηφαίστεια, κυρίως από τα υποβρύχια, είναι πολύ μεγαλύτερες. Το βιβλίο του προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Τόσο, που υπήρξε ένα φορτισμένο ντιμπέιτ με τον δημοσιογράφο της βρετανικής εφημερίδας «The Guardian» και ακτιβιστή Τζορτζ Μονμπιό: Ο τελευταίος τού ζήτησε να αποκαλύψει την επιστημονική πηγή πίσω από το διάγραμμά του που υποδείκνυε ότι η άνοδος της θερμοκρασίας σταμάτησε το 1998. Επειτα από μακροσκελέστατη επικοινωνία μέσω του blog του Μονμπιό (www.monbiot.com) και μια τηλεοπτική διαμάχη στο κανάλι ABC κάτι τέτοιο δεν επετεύχθη. Ο δρ Πλάιμερ δέχτηκε ωστόσο να απαντήσει στα νέα ερωτήματα του BHMagazino, σε μια προσπάθεια να αναζωπυρωθεί η δημόσια συζήτηση – ακόμη και με τη μορφή αντιπαράθεσης – για την κλιματική αλλαγή και τον ρόλο του ανθρώπου.
Δρ Πλάιμερ, ανήκετε στους λεγόμενους σκεπτικιστές ή, αν θέλετε, στους υπέρμαχους της άποψης ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα δεν είναι υπεύθυνη για την κλιματική αλλαγή. Πού βασίζετε αυτή την πεποίθησή σας; «Δεν είμαι ούτε σκεπτικιστής ούτε υπέρμαχος. Είμαι επιστήμονας! Η πεποίθηση είναι μια λέξη που έχει θέση στη θρησκεία και στην πολιτική και όχι στην επιστήμη. Ολοι οι επιστήμονες πρέπει να είναι δύσπιστοι. Στο παρελθόν έχουν υπάρξει μεγάλες και απότομες κλιματικές αλλαγές. Για παράδειγμα, έχουν υπάρξει έξι μεγάλες εποχές των παγετώνων και καθεμία από αυτές ξεκίνησε σε περιόδους όπου το ατμοσφαιρικό διοξείδιο του άνθρακα ήταν σε υψηλότερα επίπεδα απ’ ό,τι σήμερα. Σε δύο μάλιστα από αυτές τις εποχές βρισκόταν σε επίπεδα περισσότερο από χίλιες φορές υψηλότερα σε σχέση με σήμερα. Αυτό δείχνει ότι το διοξείδιο του άνθρακα δεν οδηγεί σε αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Στον πυρήνα των πάγων μια άνοδος της θερμοκρασίας ακολουθείται 800 χρόνια έπειτα από άνοδο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Αυτό δείχνει ότι το διοξείδιο του άνθρακα δεν οδηγεί σε αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Στην αρχαία Ελλάδα το κλίμα ήταν πιο ζεστό απ’ ό,τι σήμερα, μετά, κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, ήταν ψυχρότερο και στη συνέχεια πάλι πιο θερμό από το σημερινό. Αυτό δείχνει ότι η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα που οφείλεται σε ανθρώπινη δραστηριότητα είναι άσχετη με την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Εχει επίσης παρατηρηθεί μία περίοδος 300 χρόνων ανόδου της θερμοκρασίας από τότε που συνέβη το “Ελάχιστο του Μόντερ”, δηλαδή η μακρά ψυχρή περίοδος από το 1645 ως το 1715, η οποία χαρακτηριζόταν από έλλειψη ηλιακών κηλίδων. Τα τελευταία 150 χρόνια είχαμε: άνοδο της θερμοκρασίας από το 1860 ως το 1880, πτώση από το 1880 ως το 1910, άνοδο από το 1910 ως το 1940, πτώση από το 1940 ως το 1976, άνοδο από το 1976 ως το 2002 και τέλος πτώση από το 2002 ως σήμερα! Μολονότι τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα έχουν αυξηθεί, δεν υπάρχει συσχετισμός ανάμεσα σε αυτό και στην υπερθέρμανση και χωρίς συσχετισμό δεν υπάρχει αιτιότητα. Οπότε το διοξείδιο, από όπου και αν προέρχεται, δεν έχει προκαλέσει υπερθέρμανση. Περίπου το 3,5% των ετήσιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα προέρχεται από ανθρώπινες δραστηριότητες και δεν έχει ακόμη αποδειχτεί ότι αυτό το ποσοστό οδηγεί σε υπερθέρμανση του πλανήτη».
Ποιος είναι ο λόγος ή οι λόγοι, λοιπόν, που ωθούν τους επιστήμονες και τους περιβαλλοντολόγους να ενστερνίζονται μια τόσο δυσοίωνη για το μέλλον της Γης άποψη; «Η φήμη, το χρήμα, πολιτικές σκοπιμότητες και η εξουσία, τα φυσιολογικά δηλαδή ανθρώπινα χαρακτηριστικά». Και γιατί υιοθετούν τις απόψεις τους οι πολιτικοί; «Για να κερδίσουν ψήφους!». Δηλαδή είναι χάσιμο χρόνου η προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η κλιματική κρίση μέσω του περιορισμού της ανθρώπινης επέμβασης στη φύση; «Εμείς οι άνθρωποι μπορούμε να ζήσουμε σε βουνά, κοντά στη στάθμη της θάλασσας, σε υψηλό γεωγραφικό πλάτος, σε χαμηλό γεωγραφικό πλάτος, σε ερήμους, στους τροπικούς και σε στρώματα πάγου. Προσαρμοζόμαστε στο περιβάλλον μας. Στο παρελθόν έχει υπάρξει τεράστια μείωση του πληθυσμού λόγω ασθενειών, οι οποίες συνδέονταν με πτώση της θερμοκρασίας. Στον αντίποδα, η αύξηση της θερμοκρασίας έχει οδηγήσει σε αύξηση του πληθυσμού και σε ευημερία των οικονομιών. Οι προσπάθειές μας θα έπρεπε να προσανατολιστούν στην παροχή πόσιμου νερού και ηλεκτρισμού στον Τρίτο Κόσμο. Αυτό θα είχε αποτέλεσμα λιγότερη μόλυνση και περισσότερο πλούτο για να μπορέσει να αντιμετωπιστεί η μόλυνση».
Πώς θα είναι ο κόσμος μας σε 100 χρόνια αν δεν δραστηριοποιηθούμε προς την κατεύθυνση του κατευνασμού της κλιματικής αλλαγής; «Αυτή η ερώτηση στηρίζεται σε μια λάθος υπόθεση. Το πιο συνετό είναι να συγχωνεύσουμε όλη την επιστημονική γνώση και έπειτα να δούμε αν υπάρχει πρόβλημα το οποίο χρειάζεται αντιμετώπιση. Αν αυτό που υπάρχει δεν αποτελεί πρόβλημα, το πιο σοφό θα ήταν να μην κάνουμε τίποτε. Μόνο οι καταστροφολόγοι κάνουν αστήρικτες προβλέψεις, εγώ όχι». Εχετε πει ότι η οικολογο-ενοχή είναι μια «πολυτέλεια» του λεγόμενου Πρώτου Κόσμου. Δεν θα έπρεπε δηλαδή να αισθάνονται ενοχές οι ανεπτυγμένες χώρες μια και αυτές προκαλούν την περισσότερη μόλυνση; «Σε ποιες ενδείξεις βασίζετε αυτή την ερώτηση; Η μόλυνση σκοτώνει, το διοξείδιο του άνθρακα είναι η τροφή των φυτών. Το διοξείδιο του άνθρακα δεν είναι μόλυνση, είναι απαραίτητο για τη ζωή επάνω στη Γη. Οι πλούσιες χώρες έχουν τα μέσα να αντιμετωπίσουν τη μόλυνση, οι αναπτυσσόμενες οικονομίες (η Κίνα και η Ινδία) και ο Τρίτος Κόσμος (το μεγαλύτερο μέρος της Αφρικής) δεν έχουν τα μέσα να το κάνουν. Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπιστεί η μόλυνση είναι να υπάρχει πλούτος». Εχετε δεχτεί δριμύτατη κριτική για τις θέσεις σας. Θα αναφέρω ενδεικτικά τον δημοσιογράφο του «Guardian» και ακτιβιστή Τζορτζ Μονμπιό, ο οποίος σας κατηγόρησε για «επιστημονική απάτη» και δημιουργία μυθευμάτων, αλλά και τον Μπομπ Γουόρντ, διευθυντή δημοσίων σχέσεων και τακτικής του Ερευνητικού Ινστιτούτου Γκράνθαμ για την Κλιματική Αλλαγή και το Περιβάλλον του LondonSchoolofEconomics, ο οποίος είπε ότι το βιβλίο σας «Ουρανός και Γη» είναι γεμάτο ανακριβείς δηλώσεις και λανθασμένες χρήσεις επιστημονικών δεδομένων. «Είναι υπέρμαχοι πολιτικών σκοπιμοτήτων χωρίς γνώση της επιστήμης. Δεν έχουν τη γνώση για να με κρίνουν. Καταλάβατε;». Τον περασμένο Ιούλιο το κεντρικό άρθρο της βρετανικής επιθεώρησης «Spectator» είχε αντικείμενο το βιβλίο σας με τίτλο «Χαλαρώστε, η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι μύθος». Να χαλαρώσουμε λοιπόν; «Σας είπα, η τελευταία περίοδος ανόδου της θερμοκρασίας συμβαίνει εδώ και 300 χρόνια. Η υπερθέρμανση δεν είναι μύθος. Το ότι οφείλεται σε ανθρώπινη δραστηριότητα είναι. Πρέπει να διαχωρίσουμε τη μόλυνση από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και να έχουμε επίγνωση ότι η αποψίλωση, η αστικοποίηση και η βιομηχανοποίηση έχουν επηρεάσει την επιφάνεια της Γης. Με τον πλούτο αυτή η διαδικασία μπορεί να αντιστραφεί». Τι έχετε να πείτε σε αυτούς που ισχυρίζονται ότι όσοι αμφισβητούν την κλιματική αλλαγή χρηματοδοτούνται από τις πετρελαϊκές εταιρείες; «Αυτή είναι δημοσιογραφία χαμηλού επιπέδου, διότι δεν λαμβάνει υπόψη την τεράστια βιομηχανία που προσπαθεί να τρομάξει τον κόσμο σχετικά με την υπερθέρμανση του πλανήτη. Δείξτε μου τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι πετρελαϊκές εταιρείες χρηματοδοτούν εμάς, τους “ορθολογιστές” της κλιματικής αλλαγής. Μπορώ να αποδείξω ότι η καταστροφολογική βιομηχανία έχει δεχτεί 79 δισ. δολάρια σε επιχορηγήσεις. Αν αυτά τα χρήματα ξοδεύονταν για περιβαλλοντική μέριμνα, ο πλανήτης μας θα ήταν ένα καλύτερο μέρος. Μακάρι να με χρηματοδοτούσαν οι βιομηχανίες του πετρελαίου και του γαιάνθρακα... Η ζωή μου θα ήταν πολύ πιο άνετη».
Δημοσιεύθηκε στο BHMagazino, 30/05/2010
21/5/2010 -Ας αναλογιστούμε τις αιτίες μείωσης της βιοποικιλότητας.
«Βιοποικιλότητα για την ανάπτυξη και τη μείωση της φτώχειας», είναι το φετινό θέμα της Διεθνούς Ημέρας Βιοποικιλότητας.
«Στο φετινό Διεθνές Έτος Βιοποικιλότητας, ας αναλογιστούμε τις αιτίες της μείωσης της βιοποικιλότητας και ας αναλάβουμε δράση για τον περιορισμό της», αναφέρει στο μήνυμά του, με αφορμή την αυριανή Διεθνή Ημέρα Βιοποικιλότητας ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν.
Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ σημειώνει επίσης τα εξής:«Τα είδη και οι κάτοικοι του πλανήτη, τα αγαθά και οι υπηρεσίες που προσφέρουν, αποτελούν τη βάση του πλούτου μας, της υγείας και της ευημερίας μας. Ωστόσο, παρά τις επανειλημμένες δεσμεύσεις για την προστασία αυτής της κληρονομιάς, η ποικιλομορφία της ζωής στη Γη συνεχίζει να μειώνεται με έναν πρωτοφανή ρυθμό. Η απώλεια της Βιοποικιλότητας φέρνει τα οικολογικά συστήματα σε σημείο πέρα από το οποίο δεν θα είναι πλέον δυνατό να εκπληρώνουν τις ζωτικές τους λειτουργίες.
Αν και όλος ο κόσμος θα πληγεί από τις αρνητικές συνέπειες, θα είναι οι πιο φτωχοί και οι περισσότερο ευάλωτες χώρες που θα πληγούν περισσότερο. 70% των πιο φτωχών στον κόσμο ζουν σε αγροτικές περιοχές και εξαρτώνται άμεσα από την βιοποικιλότητα για την επιβίωση και το εισόδημά τους. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που ο στόχος που τέθηκε από τους ηγέτες του κόσμου το 2002 - ουσιαστική μείωση της απώλειας της βιοποικιλότητας μέχρι το 2010 - ενσωματώθηκε στους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας.
Αν και η προθεσμία έχει φτάσει η απώλεια των φυσικών μας πόρων συνεχίζεται με γρήγορο ρυθμό. Για να ξαναστρέψουμε την προσοχή μας στην αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ανακήρυξε το 2010 Διεθνές Έτος Βιοποικιλότητας. Αργότερα φέτος, η Συνέλευση θα συγκαλέσει μια ειδική συνάντηση υψηλού επιπέδου, παράλληλα με τη Σύνοδο Κορυφής του Σεπτεμβρίου για τους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας προκειμένου να δοθεί η απαραίτητη ώθηση στη Σύνοδο για την Βιοποικιλότητα που θα πραγματοποιηθεί στη Ναγκάγια τον Οκτώβριο. Στόχος μας είναι ένα νέο όραμα για την βιοποικιλότητα.
Το νέο αυτό όραμα πρέπει να προωθεί την προστασία και την αειφόρο χρήση της βιοποικιλότητας όπως και τη δίκαιη μοιρασιά αυτών που μας προσφέρει. Το νέο όραμα πρέπει να αναγνωρίσει τις στενές σχέσεις ανάμεσα στο φυσικό κεφάλαιο και τους αναπτυξιακούς μας στόχους, μια σχέση που αντανακλάται στο φετινό θέμα της Διεθνούς Ημέρας Βιοποικιλότητας «Βιοποικιλότητα για την ανάπτυξη και τη μείωση της φτώχειας».
Στο φετινό Διεθνές Έτος Βιοποικιλότητας, ας αναλογιστούμε τις αιτίες της μείωσης της βιοποικιλότητας και ας αναλάβουμε δράση για τον περιορισμό της. Ας διαμορφώσουμε πολιτικές και λογικές που θα μας κάνουν να σκεφτούμε την πραγματική αξία των ειδών και των κατοίκων του πλανήτη. Ας αναγνωρίσουμε ότι η βιοποικιλότητα είναι ζωή. Η δική μας ζωή. Ας δράσουμε τώρα για την προστασία της, πριν είναι πολύ αργά».
Μπαν Κι Μουν -Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ
«Στο φετινό Διεθνές Έτος Βιοποικιλότητας, ας αναλογιστούμε τις αιτίες της μείωσης της βιοποικιλότητας και ας αναλάβουμε δράση για τον περιορισμό της», αναφέρει στο μήνυμά του, με αφορμή την αυριανή Διεθνή Ημέρα Βιοποικιλότητας ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν.
Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ σημειώνει επίσης τα εξής:«Τα είδη και οι κάτοικοι του πλανήτη, τα αγαθά και οι υπηρεσίες που προσφέρουν, αποτελούν τη βάση του πλούτου μας, της υγείας και της ευημερίας μας. Ωστόσο, παρά τις επανειλημμένες δεσμεύσεις για την προστασία αυτής της κληρονομιάς, η ποικιλομορφία της ζωής στη Γη συνεχίζει να μειώνεται με έναν πρωτοφανή ρυθμό. Η απώλεια της Βιοποικιλότητας φέρνει τα οικολογικά συστήματα σε σημείο πέρα από το οποίο δεν θα είναι πλέον δυνατό να εκπληρώνουν τις ζωτικές τους λειτουργίες.
Αν και όλος ο κόσμος θα πληγεί από τις αρνητικές συνέπειες, θα είναι οι πιο φτωχοί και οι περισσότερο ευάλωτες χώρες που θα πληγούν περισσότερο. 70% των πιο φτωχών στον κόσμο ζουν σε αγροτικές περιοχές και εξαρτώνται άμεσα από την βιοποικιλότητα για την επιβίωση και το εισόδημά τους. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που ο στόχος που τέθηκε από τους ηγέτες του κόσμου το 2002 - ουσιαστική μείωση της απώλειας της βιοποικιλότητας μέχρι το 2010 - ενσωματώθηκε στους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας.
Αν και η προθεσμία έχει φτάσει η απώλεια των φυσικών μας πόρων συνεχίζεται με γρήγορο ρυθμό. Για να ξαναστρέψουμε την προσοχή μας στην αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ανακήρυξε το 2010 Διεθνές Έτος Βιοποικιλότητας. Αργότερα φέτος, η Συνέλευση θα συγκαλέσει μια ειδική συνάντηση υψηλού επιπέδου, παράλληλα με τη Σύνοδο Κορυφής του Σεπτεμβρίου για τους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας προκειμένου να δοθεί η απαραίτητη ώθηση στη Σύνοδο για την Βιοποικιλότητα που θα πραγματοποιηθεί στη Ναγκάγια τον Οκτώβριο. Στόχος μας είναι ένα νέο όραμα για την βιοποικιλότητα.
Το νέο αυτό όραμα πρέπει να προωθεί την προστασία και την αειφόρο χρήση της βιοποικιλότητας όπως και τη δίκαιη μοιρασιά αυτών που μας προσφέρει. Το νέο όραμα πρέπει να αναγνωρίσει τις στενές σχέσεις ανάμεσα στο φυσικό κεφάλαιο και τους αναπτυξιακούς μας στόχους, μια σχέση που αντανακλάται στο φετινό θέμα της Διεθνούς Ημέρας Βιοποικιλότητας «Βιοποικιλότητα για την ανάπτυξη και τη μείωση της φτώχειας».
Στο φετινό Διεθνές Έτος Βιοποικιλότητας, ας αναλογιστούμε τις αιτίες της μείωσης της βιοποικιλότητας και ας αναλάβουμε δράση για τον περιορισμό της. Ας διαμορφώσουμε πολιτικές και λογικές που θα μας κάνουν να σκεφτούμε την πραγματική αξία των ειδών και των κατοίκων του πλανήτη. Ας αναγνωρίσουμε ότι η βιοποικιλότητα είναι ζωή. Η δική μας ζωή. Ας δράσουμε τώρα για την προστασία της, πριν είναι πολύ αργά».
Μπαν Κι Μουν -Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ
13/5/2010-Το ατελείωτο σύμπαν
Πριν από δεκαπέντε χρόνια, ήμουν ένας φυσικός που δούλευα σκληρά για να βρω μια θεωρία της φύσης, που θα ενοποιούσε το πολύ μεγάλο και το πολύ μικρό. Ακόμη και ο Αϊνστάιν, είχε αναγνωρίσει ότι ήταν ελλιπής η κατανόησή μας για την πραγματικότητα, και πέρασε τα τελευταία 20 χρόνια της ζωής του ψάχνοντας για μια ενοποιημένη θεωρία πεδίου η οποία θα περιγράφει τις δύο βασικές δυνάμεις που βλέπουμε γύρω μας – τη βαρύτητα και τον ηλεκτρομαγνητισμό – ως εκδηλώσεις μιας ενιαίας δύναμης. Γι’ αυτόν, μια τέτοια μαθηματική θεωρία εκπροσωπούσε την πιο καθαρή και πιο κομψή έκφραση της φύσης και το υψηλότερο επίτευγμα της ανθρώπινης διάνοιας. Πενήντα πέντε χρόνια μετά το θάνατο του Αϊνστάιν, το κυνήγι για αυτή την απροσδιόριστη και ενοποιημένη θεωρία πεδίου συνεχίζεται. Για τον φυσικό Stephen Hawking και πολλούς άλλους, η διαπίστωση της «θεωρίας των πάντων» θα ισοδυναμούσε με το να γνωρίσουμε το "μυαλό του Θεού". Η παρομοίωση δεν είναι τυχαία.
Οι σύγχρονοι επικριτές λένε ότι ο Αϊνστάιν και άλλοι γίγαντες της φυσικής του 20ου αιώνα (συμπεριλαμβανομένων και των Wolfgang Pauli, Erwin Schrödinger και Werner Heisenberg) απέτυχαν γιατί τα μοντέλα τους δεν περιλάμβαναν όλα τα σωματίδια της ύλης και τις θεμελιώδεις αλληλεπιδράσεις τους. Αναλύστε τις, ισχυρίζονται, και έχουμε μια πολύ καλύτερη πιθανότητα επιτυχίας. Τα Όνειρα για μια τελική θεωρία (ο τίτλος ενός βιβλίου για το θέμα αυτό του νομπελίστα Steven Weinberg) ζουν σήμερα πολύ πιο έντονα παρά ποτέ.
Είμαστε όμως πραγματικά τόσο κοντά σε αυτή την τελική θεωρία; Τολμάμε να αναρωτηθούμε αν η έρευνα είναι θεμελιωδώς λανθασμένη; Θα μπορούσαμε να πιστέψουμε σε μια φυσική θεωρία που να ενοποιεί τα μυστικά του υλικού κόσμου – ένα "κρυφό κωδικό" της φύσης – που να είναι το επιστημονικό ισοδύναμο της θρησκευτικής πίστης σε ένα Θεό από δισεκατομμύρια πιστούς που πηγαίνουν στις εκκλησίες, τζαμιά και συναγωγές κάθε μέρα;
Ακόμη και πριν από αυτό που εμείς λέμε τώρα φυσική, υπήρχαν οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι που μελέτησαν κατά πόσον αυτή η ανομοιότητα της φύσης θα μπορούσε να προέρχεται από μία μόνο πηγή, μια αρχέγονη ουσία. Ο Θαλής, που θεωρείται από τον Αριστοτέλη ως ο πρώτος φιλόσοφος στην ελληνική παράδοση, πρότεινε ότι όλα ήταν φτιαγμένα από νερό, μια ουσία που πίστευε ότι εκπροσωπούσε την δυναμική ουσία της φύσης. Αργότερα, ο Πυθαγόρας και οι οπαδοί του πιστεύουν ότι η φύση ήταν ένας μαθηματικός γρίφος, που κατασκευάστηκε μέσα από σχέσεις και μοτίβα που συνδυάζουν ακέραιους αριθμούς, και ότι η γεωμετρία ήταν το κλειδί για την αποκρυπτογράφηση.
Η ιδέα των μαθηματικών ως θεμελιώδης πύλη για τα μυστικά της φύσης επανεμφανίστηκε κατά τα τέλη της Αναγέννησης. Οι Γαλιλαίος, Καρτέσιος, Κέπλερ και τον Νεύτωνας κατέστησαν σαφές ότι η μαθηματική περιγραφή της φύσης πετυχαίνει μόνο μέσα από την επίπονη εφαρμογή της επιστημονικής μεθόδου, όπου ελέγχονται υποθέσεις από πειράματα και παρατηρήσεις και τότε αυτές εγκρίνονται ή απορρίπτονται. Η φυσική έγινε η επιστήμη του «πώς», αφήνοντας το «γιατί» για τη φιλοσοφία και τη θρησκεία. Όταν ο Νεύτωνας υπέβαλε το ερώτημα γιατί η ύλη ελκύει την ύλη με μια δύναμη που εξασθενεί με το τετράγωνο της απόστασης, απάντησε πως αυτός «επινοούσε δεν έκανε υποθέσεις". Αυτό ήταν αρκετό για να δώσει μια ποσοτική περιγραφή του φαινομένου.
Αυτό, όμως, είναι μόνο το μισό της ιστορίας. Για το Νεύτωνα, ο Θεός ήταν ο υπέρτατος μαθηματικός και οι μαθηματικοί νόμοι της φύσης ήταν το προσχέδιο του Δημιουργού. Καθώς η επιστήμη προόδεψε, η ιδέα ότι ο Θεός παρενέβαινε ρητά με τα φυσικά φαινόμενα ξεχάστηκε, αλλά όχι η ιδέα ότι ο κρυμμένος κώδικας της φύσης έγκειται σε μια παγκόσμια μαθηματική θεωρία. Του Αϊνστάιν ο «Θεός» ήταν πολύ μακριά από του Νεύτωνα, όπως είπε ο ίδιος περίφημα: "Πιστεύω στον Θεό του Σπινόζα που αποκαλύπτεται με την αρμονία και την τάξη σε ό,τι υπάρχει." Η αναζήτηση του για μια ενοποιημένη θεωρία πεδίου ήταν στην πραγματικότητα μια αναζήτηση για την ουσία του φυσικού αυτού θεού.
Οι σύγχρονες ενσαρκώσεις των ενοποιημένων θεωριών πεδίου έρχονται σε δύο “γεύσεις”. Η πιο παραδοσιακή εκδοχή, η λεγόμενη Μεγάλη Ενοποιημένη Θεωρία (GUT), επιδιώκει να περιγράψει τον ηλεκτρομαγνητισμό, την ασθενή και την ισχυρή πυρηνική δύναμη ως μια ενιαία δύναμη. Η πρώτη από αυτές τις θεωρίες προτάθηκε το 1974 από τον Howard Georgi, του Πανεπιστημίου του Harvard, και τον Sheldon Glashow, που τώρα είναι στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης. Η πιο φιλόδοξη εκδοχή επιδιώκει να συμπεριλάβει την βαρύτητα στο πλαίσιο της ενοποίησης. Η θεωρία υπερχορδών προσπαθεί να κάνει αυτή την ενοποίηση εγκαταλείποντας την μακραίωνη παράδοση ότι η ύλη αποτελείται από μικρά αδιαίρετα τμήματα, και υποκαθιστώντας την με παλλόμενες χορδές που ζουν σε χώρους υψηλότερων διαστάσεων.
Όπως όλες οι καλές θεωρίες της φυσικής, τη GUT κάνει προβλέψεις. Η μία είναι ότι το πρωτόνιο είναι ασταθές. Για δεκαετίες, πειράματα με ολοένα αυξανόμενη ευαισθησία προσπάθησαν να βρουν πρωτόνια που είχαν διασπαστεί και δυστυχώς δεν τα βρήκαν. Κατά συνέπεια, τα μοντέλα έχουν αλλάξει λίγο έτσι ώστε τα πρωτόνια να διασπώνται πολύ σπάνια και να είναι έξω από τα τρέχοντα όρια ανίχνευσης. Μια άλλη πρόβλεψη της GUT δεν πήγε και καλύτερα: διασυνδεδεμένα πεδία που αλληλεπιδρούν, που ονομάζονται μαγνητικά μονόπολα, δεν έχουν ποτέ βρεθεί.
Για την θεωρία των υπερχορδών, η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη. Παρά τη μαθηματική κομψότητα της, η θεωρία είναι τόσο αποκομμένη από τη φυσική πραγματικότητα που είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσδιοριστεί τι μετρήσιμο αποτέλεσμα μπορεί να δώσει μια χορδή.
Τελευταία νομίζω ότι η ίδια η έννοια της τελικής θεωρίας είναι λάθος, είναι ελαττωματική. Ακόμη και αν επιτύχουμε την ενοποίηση των δυνάμεων που γνωρίζουμε, θα έχουμε πετύχει μόνο τη μερική ενοποίηση. Τα όργανα μας έχουν κάποια όρια. Δεδομένου ότι η γνώση της φυσικής πραγματικότητας εξαρτάται από το τι μπορούμε να μετρήσουμε, ποτέ δεν θα μάθουμε εμείς όλα όσα υπάρχουν. Ποιος μπορεί να πει ότι υπάρχουν μόνο τέσσερις θεμελιώδεις δυνάμεις; Η επιστήμη είναι γεμάτη εκπλήξεις. Είναι πολύ καλύτερα να δεχθούμε ότι η γνώση μας για την φυσική πραγματικότητα είναι αναγκαστικά ελλιπής. Με αυτόν τον τρόπο, η επιστήμη γίνεται αντιληπτή ως μια ανθρώπινη επιχείρηση και το "μυαλό του Θεού" είναι εξορκισμένο μια για πάντα.
Από τότε που έγινε η ανακάλυψη της παραβίασης της ισοτιμίας (parity violation) στο πλαίσιο του ασθενούς αλληλεπίδρασης εδώ και 50 χρόνια πριν, τα πειράματα στην σωματιδιακή φυσική μας έδειξαν ότι οι ελπίδες μας για την τελειότητα της φύσης είναι ακριβώς αυτό – μόνο ελπίδες. Οι συμμετρίες παραβιάζουν τα αριστερά και τα δεξιό. Στη φύση, σε αντίθεση με τον διάσημο ποίημά του Keats, το όμορφο δεν είναι πάντα αλήθεια.
Αλλά υπάρχουν κι άλλα. Προτείνω ότι οι θεμελιώδεις ασυμμετρίες αποτελούν απαραίτητο μέρος του σύμπαντος, που αυτές καθορίζουν την ύπαρξή μας. Ας εξετάσουμε το ακόλουθο παράδειγμα. Το σύμπαν έπρεπε να έχει ιδιαίτερες ιδιότητες για να διατηρήσει την επέκταση του εδώ και 14 δισεκατομμύρια χρόνια. Και τα σωματίδια της ύλης έπρεπε να κυριαρχήσουν πάνω σε εκείνα της αντιύλης λίγο μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, ή αλλιώς το σύμπαν θα αποτελείται κυρίως από ακτινοβολία.
Η ίδια η ζωή είναι ένα προϊόν των ατελειών, από την χωρική ασυμμετρία των αμινοξέων έως τις μεταλλάξεις κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής. Οι ασυμμετρίες σφυρηλάτησαν την μακρά, περίπλοκη και απρόβλεπτη πορεία από τα σωματίδια στα άτομα, στα κύτταρα, από τα απλά προκαρυωτικά κύτταρα χωρίς πυρήνες έως τα πιο εξελιγμένα ευκαρυωτικά κύτταρα, και έπειτα από τους μονοκύτταρους σε πολυκύτταρους οργανισμούς.
Η ιστορία της ζωής είναι βαθιά μπλεγμένη με τις μεταβολές του περιβάλλοντος της γης, από την αύξηση της διαθεσιμότητας του οξυγόνου στην ατμόσφαιρα, έως την έλευση των τεκτονικών πλακών που βοηθούν την ρύθμιση του διοξειδίου του άνθρακα. Η ζωή (για να μην αναφέρουμε την νόηση) με τις εξαιρετικά περίπλοκες μορφές που βλέπουμε, να ξέρετε ότι είναι ίσως αρκετά σπάνια, ένα προϊόν των ασυμμετριών, των ατελειών και των συμπτώσεων.
Και για το τέλος, αν σταματήσουμε να ψάχνουμε για μια τελική θεωρία αυτό δεν θα κάνει την φυσική – και την επιστήμη – να είναι λιγότερο συναρπαστική. Η φύση έχει πολλά μυστικά ώστε να μας κρατήσει απασχολημένους για πολύ καιρό.
Άρθρο του Marcelo Gleiser: βραζιλιάνος αστρονόμος
New Scientist-Physics4u
Οι σύγχρονοι επικριτές λένε ότι ο Αϊνστάιν και άλλοι γίγαντες της φυσικής του 20ου αιώνα (συμπεριλαμβανομένων και των Wolfgang Pauli, Erwin Schrödinger και Werner Heisenberg) απέτυχαν γιατί τα μοντέλα τους δεν περιλάμβαναν όλα τα σωματίδια της ύλης και τις θεμελιώδεις αλληλεπιδράσεις τους. Αναλύστε τις, ισχυρίζονται, και έχουμε μια πολύ καλύτερη πιθανότητα επιτυχίας. Τα Όνειρα για μια τελική θεωρία (ο τίτλος ενός βιβλίου για το θέμα αυτό του νομπελίστα Steven Weinberg) ζουν σήμερα πολύ πιο έντονα παρά ποτέ.
Είμαστε όμως πραγματικά τόσο κοντά σε αυτή την τελική θεωρία; Τολμάμε να αναρωτηθούμε αν η έρευνα είναι θεμελιωδώς λανθασμένη; Θα μπορούσαμε να πιστέψουμε σε μια φυσική θεωρία που να ενοποιεί τα μυστικά του υλικού κόσμου – ένα "κρυφό κωδικό" της φύσης – που να είναι το επιστημονικό ισοδύναμο της θρησκευτικής πίστης σε ένα Θεό από δισεκατομμύρια πιστούς που πηγαίνουν στις εκκλησίες, τζαμιά και συναγωγές κάθε μέρα;
Ακόμη και πριν από αυτό που εμείς λέμε τώρα φυσική, υπήρχαν οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι που μελέτησαν κατά πόσον αυτή η ανομοιότητα της φύσης θα μπορούσε να προέρχεται από μία μόνο πηγή, μια αρχέγονη ουσία. Ο Θαλής, που θεωρείται από τον Αριστοτέλη ως ο πρώτος φιλόσοφος στην ελληνική παράδοση, πρότεινε ότι όλα ήταν φτιαγμένα από νερό, μια ουσία που πίστευε ότι εκπροσωπούσε την δυναμική ουσία της φύσης. Αργότερα, ο Πυθαγόρας και οι οπαδοί του πιστεύουν ότι η φύση ήταν ένας μαθηματικός γρίφος, που κατασκευάστηκε μέσα από σχέσεις και μοτίβα που συνδυάζουν ακέραιους αριθμούς, και ότι η γεωμετρία ήταν το κλειδί για την αποκρυπτογράφηση.
Η ιδέα των μαθηματικών ως θεμελιώδης πύλη για τα μυστικά της φύσης επανεμφανίστηκε κατά τα τέλη της Αναγέννησης. Οι Γαλιλαίος, Καρτέσιος, Κέπλερ και τον Νεύτωνας κατέστησαν σαφές ότι η μαθηματική περιγραφή της φύσης πετυχαίνει μόνο μέσα από την επίπονη εφαρμογή της επιστημονικής μεθόδου, όπου ελέγχονται υποθέσεις από πειράματα και παρατηρήσεις και τότε αυτές εγκρίνονται ή απορρίπτονται. Η φυσική έγινε η επιστήμη του «πώς», αφήνοντας το «γιατί» για τη φιλοσοφία και τη θρησκεία. Όταν ο Νεύτωνας υπέβαλε το ερώτημα γιατί η ύλη ελκύει την ύλη με μια δύναμη που εξασθενεί με το τετράγωνο της απόστασης, απάντησε πως αυτός «επινοούσε δεν έκανε υποθέσεις". Αυτό ήταν αρκετό για να δώσει μια ποσοτική περιγραφή του φαινομένου.
Αυτό, όμως, είναι μόνο το μισό της ιστορίας. Για το Νεύτωνα, ο Θεός ήταν ο υπέρτατος μαθηματικός και οι μαθηματικοί νόμοι της φύσης ήταν το προσχέδιο του Δημιουργού. Καθώς η επιστήμη προόδεψε, η ιδέα ότι ο Θεός παρενέβαινε ρητά με τα φυσικά φαινόμενα ξεχάστηκε, αλλά όχι η ιδέα ότι ο κρυμμένος κώδικας της φύσης έγκειται σε μια παγκόσμια μαθηματική θεωρία. Του Αϊνστάιν ο «Θεός» ήταν πολύ μακριά από του Νεύτωνα, όπως είπε ο ίδιος περίφημα: "Πιστεύω στον Θεό του Σπινόζα που αποκαλύπτεται με την αρμονία και την τάξη σε ό,τι υπάρχει." Η αναζήτηση του για μια ενοποιημένη θεωρία πεδίου ήταν στην πραγματικότητα μια αναζήτηση για την ουσία του φυσικού αυτού θεού.
Οι σύγχρονες ενσαρκώσεις των ενοποιημένων θεωριών πεδίου έρχονται σε δύο “γεύσεις”. Η πιο παραδοσιακή εκδοχή, η λεγόμενη Μεγάλη Ενοποιημένη Θεωρία (GUT), επιδιώκει να περιγράψει τον ηλεκτρομαγνητισμό, την ασθενή και την ισχυρή πυρηνική δύναμη ως μια ενιαία δύναμη. Η πρώτη από αυτές τις θεωρίες προτάθηκε το 1974 από τον Howard Georgi, του Πανεπιστημίου του Harvard, και τον Sheldon Glashow, που τώρα είναι στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης. Η πιο φιλόδοξη εκδοχή επιδιώκει να συμπεριλάβει την βαρύτητα στο πλαίσιο της ενοποίησης. Η θεωρία υπερχορδών προσπαθεί να κάνει αυτή την ενοποίηση εγκαταλείποντας την μακραίωνη παράδοση ότι η ύλη αποτελείται από μικρά αδιαίρετα τμήματα, και υποκαθιστώντας την με παλλόμενες χορδές που ζουν σε χώρους υψηλότερων διαστάσεων.
Όπως όλες οι καλές θεωρίες της φυσικής, τη GUT κάνει προβλέψεις. Η μία είναι ότι το πρωτόνιο είναι ασταθές. Για δεκαετίες, πειράματα με ολοένα αυξανόμενη ευαισθησία προσπάθησαν να βρουν πρωτόνια που είχαν διασπαστεί και δυστυχώς δεν τα βρήκαν. Κατά συνέπεια, τα μοντέλα έχουν αλλάξει λίγο έτσι ώστε τα πρωτόνια να διασπώνται πολύ σπάνια και να είναι έξω από τα τρέχοντα όρια ανίχνευσης. Μια άλλη πρόβλεψη της GUT δεν πήγε και καλύτερα: διασυνδεδεμένα πεδία που αλληλεπιδρούν, που ονομάζονται μαγνητικά μονόπολα, δεν έχουν ποτέ βρεθεί.
Για την θεωρία των υπερχορδών, η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη. Παρά τη μαθηματική κομψότητα της, η θεωρία είναι τόσο αποκομμένη από τη φυσική πραγματικότητα που είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσδιοριστεί τι μετρήσιμο αποτέλεσμα μπορεί να δώσει μια χορδή.
Τελευταία νομίζω ότι η ίδια η έννοια της τελικής θεωρίας είναι λάθος, είναι ελαττωματική. Ακόμη και αν επιτύχουμε την ενοποίηση των δυνάμεων που γνωρίζουμε, θα έχουμε πετύχει μόνο τη μερική ενοποίηση. Τα όργανα μας έχουν κάποια όρια. Δεδομένου ότι η γνώση της φυσικής πραγματικότητας εξαρτάται από το τι μπορούμε να μετρήσουμε, ποτέ δεν θα μάθουμε εμείς όλα όσα υπάρχουν. Ποιος μπορεί να πει ότι υπάρχουν μόνο τέσσερις θεμελιώδεις δυνάμεις; Η επιστήμη είναι γεμάτη εκπλήξεις. Είναι πολύ καλύτερα να δεχθούμε ότι η γνώση μας για την φυσική πραγματικότητα είναι αναγκαστικά ελλιπής. Με αυτόν τον τρόπο, η επιστήμη γίνεται αντιληπτή ως μια ανθρώπινη επιχείρηση και το "μυαλό του Θεού" είναι εξορκισμένο μια για πάντα.
Από τότε που έγινε η ανακάλυψη της παραβίασης της ισοτιμίας (parity violation) στο πλαίσιο του ασθενούς αλληλεπίδρασης εδώ και 50 χρόνια πριν, τα πειράματα στην σωματιδιακή φυσική μας έδειξαν ότι οι ελπίδες μας για την τελειότητα της φύσης είναι ακριβώς αυτό – μόνο ελπίδες. Οι συμμετρίες παραβιάζουν τα αριστερά και τα δεξιό. Στη φύση, σε αντίθεση με τον διάσημο ποίημά του Keats, το όμορφο δεν είναι πάντα αλήθεια.
Αλλά υπάρχουν κι άλλα. Προτείνω ότι οι θεμελιώδεις ασυμμετρίες αποτελούν απαραίτητο μέρος του σύμπαντος, που αυτές καθορίζουν την ύπαρξή μας. Ας εξετάσουμε το ακόλουθο παράδειγμα. Το σύμπαν έπρεπε να έχει ιδιαίτερες ιδιότητες για να διατηρήσει την επέκταση του εδώ και 14 δισεκατομμύρια χρόνια. Και τα σωματίδια της ύλης έπρεπε να κυριαρχήσουν πάνω σε εκείνα της αντιύλης λίγο μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, ή αλλιώς το σύμπαν θα αποτελείται κυρίως από ακτινοβολία.
Η ίδια η ζωή είναι ένα προϊόν των ατελειών, από την χωρική ασυμμετρία των αμινοξέων έως τις μεταλλάξεις κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής. Οι ασυμμετρίες σφυρηλάτησαν την μακρά, περίπλοκη και απρόβλεπτη πορεία από τα σωματίδια στα άτομα, στα κύτταρα, από τα απλά προκαρυωτικά κύτταρα χωρίς πυρήνες έως τα πιο εξελιγμένα ευκαρυωτικά κύτταρα, και έπειτα από τους μονοκύτταρους σε πολυκύτταρους οργανισμούς.
Η ιστορία της ζωής είναι βαθιά μπλεγμένη με τις μεταβολές του περιβάλλοντος της γης, από την αύξηση της διαθεσιμότητας του οξυγόνου στην ατμόσφαιρα, έως την έλευση των τεκτονικών πλακών που βοηθούν την ρύθμιση του διοξειδίου του άνθρακα. Η ζωή (για να μην αναφέρουμε την νόηση) με τις εξαιρετικά περίπλοκες μορφές που βλέπουμε, να ξέρετε ότι είναι ίσως αρκετά σπάνια, ένα προϊόν των ασυμμετριών, των ατελειών και των συμπτώσεων.
Και για το τέλος, αν σταματήσουμε να ψάχνουμε για μια τελική θεωρία αυτό δεν θα κάνει την φυσική – και την επιστήμη – να είναι λιγότερο συναρπαστική. Η φύση έχει πολλά μυστικά ώστε να μας κρατήσει απασχολημένους για πολύ καιρό.
Άρθρο του Marcelo Gleiser: βραζιλιάνος αστρονόμος
New Scientist-Physics4u
26/4/2010-Ο ηφαιστειακός... πόλεμος των 6 ημερών
1η ημέρα
Πέμπτη, 15 Aπριλίου Mια συνηθισμένη μέρα
Στο ξημέρωμά της, έμοιαζε μια συνηθισμένη μέρα για τις χώρες και τις πόλεις της βόρειας και δυτικής Eυρώπης. H γνωστή κίνηση σε αεροδρόμια, σιδηροδρομικούς σταθμούς και δρόμους, με τους ανθρώπους να ξεκινούν για τις δουλειές τους - οι οποίες συχνά βρίσκονται σε εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά. Στις Bρυξέλλες, η αποστολή των Eλλήνων, δημοσιογράφων και μη, που είχαν προσκληθεί από τον ευρωβουλευτή Σταύρο Λαμπρινίδη, έκανε «τσεκ-άουτ» από το ξενοδοχείο της και ετοιμαζόταν για τις τελευταίες επαφές, προτού πάρει τον δρόμο της επιστροφής. Λίγο βορειότερα, όμως, η στάχτη του ισλανδικού ηφαιστείου είχε άλλα σχέδια και απλωνόταν ταχύτατα στους αιθέρες της Eυρώπης, αναγκάζοντας τα αεροδρόμια να κλείνουν το ένα μετά το άλλο -για την πρωτεύουσα του Bελγίου και της E.E., η στιγμή αυτή ήρθε στις 4.30 το απόγευμα, ώρα Eλλάδας, τρεις μόλις ώρες πριν την προγραμματισμένη πτήση.
2η ημέρα
Παρασκευή, 16 Aπριλίου Tο ξάφνιασμα γίνεται σοκ
H αλλαγή ξενοδοχείου και η έκτακτη διανυκτέρευση αντιμετωπίστηκε από τους περισσότερους ως μια προσωρινή -και ευχάριστη- αναβολή. Aλλωστε, κανείς μας δεν είχε ζήσει παρόμοια εμπειρία, οπότε δεν μπορούσαμε να υπολογίσουμε τις συνέπειες της ηφαιστειακής δραστηριότητας. Mαθαίναμε ότι οι ακυρώσεις πτήσεων στην Eυρώπη μπορούσαν να συγκριθούν μόνο με τα όσα ακολούθησαν την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 στις HΠA, όταν χιλιάδες αεροπλάνα είχαν καθηλωθεί σε κάθε γωνιά του πλανήτη, εξαιτίας του φόβου για την εκδήλωση νέων τρομοκρατικών επιθέσεων. Oμως, θεωρούσαμε ότι ένα ηφαίστειο δεν θα μπορούσε να επιφέρει τέτοια ζημιά. Σιγά-σιγά, όμως, τα δεδομένα άρχισαν να μας προβληματίζουν σοβαρά. Tο πρωινό ραντεβού των 9, με στόχο την αναχώρηση για το αεροδρόμιο, αποδείχθηκε άχρηστο. Πλέον, οι πληροφορίες και η περιήγηση στο Διαδίκτυο μας έδειχναν, με αδιαμφισβήτητο τρόπο, ότι άρχιζε μια περιπέτεια, ενδεχομένως μακρά.
3η ημέρα
Σάββατο, 17 Aπριλίου Tα σενάρια της επιστροφής
Aπό το απόγευμα της Παρασκευής, ήταν σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα πραγματοποιούνταν καμία πτήση το Σαββατοκύριακο. H αποστολή ζήτησε τη βοήθεια των υπευθύνων, προκειμένου να βρεθεί άλλος τρόπος επιστροφής. Oι (θεωρητικά) εφικτές λύσεις δεν ήταν πολλές: Mετάβαση στην Iταλία, με τρένο ή πούλμαν, ώστε από εκεί να φτάσουμε Eλλάδα διά θαλάσσης. Aπευθείας επιστροφή με πούλμαν, μέσω Bαλκανίων, κάτι που απαιτούσε διαβατήριο. Ή ενοικίαση αυτοκινήτου, υπό την προϋπόθεση ότι μέσα σε αυτό οι οδηγοί θα ήταν παραπάνω από ένας. Oλες οι λύσεις, όμως, αποδείχθηκαν στην πράξη ανέφικτες: Oι οικοδεσπότες μας πληροφόρησαν ότι πούλμαν δεν υπήρχε ούτε για δείγμα, ενώ είχαν εξαντληθεί και όλα τα σιδηροδρομικά εισιτήρια για τους βασικούς προορισμούς (Παρίσι, Mόναχο, Φραγκφούρτη κ.λπ.). Iδίοις όμασι διαπιστώσαμε ότι το ίδιο ίσχυε και για τα ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα -μόνο δύο από την ομάδα κατάφεραν να βρουν μια υπερπολυτελή BMW, καθώς αντιμετώπιζαν επείγουσα οικογενειακή ανάγκη. Aναγκάστηκαν, όμως, να δώσουν 1.300 ευρώ για μια ημέρα, χώρια το κόστος για βενζίνη και διόδια!
4η ημέρα
Kυριακή, 18 Aπριλίου Ξεκινά η ευρωπαϊκή οδύσσεια
Tελικώς, καταφέραμε να ανακαλύψουμε μια εναλλακτική διαδρομή, που περιλάμβανε επτά αλλαγές τρένων μέχρι την Aνκόνα, περνώντας πέντε χώρες: Bέλγιο, Λουξεμβούργο, Γαλλία, Eλβετία και Iταλία. H αβεβαιότητα ήταν μεγάλη, ειδικά καθώς οι φήμες είχαν πολλαπλασιαστεί. Oι πολλές ανταποκρίσεις έκαναν τελικώς τους μισούς της ομάδας των «6» να μείνουν πίσω, παρά το γεγονός ότι τα τρένα της δυτικής Eυρώπης τηρούν ευλαβικά τα ωράριά τους. Ξεκινήσαμε τρεις, αποφασισμένοι (τουλάχιστον οι δύο...) να φτάσουμε ως το τέλος. Tο εναρκτήριο λάκτισμα δόθηκε στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό των Bρυξελλών, στις 1.30 το μεσημέρι. Eκεί όπου οι ουρές για εισιτήρια ήταν τεράστιες και ασφαλώς ασυνήθιστες για την συγκεκριμένη πόλη. Oποιος έβγαινε με το μαγικό χαρτάκι, έμοιαζε πανευτυχής. Iσως, επειδή δεν γνώριζε ότι το Σάββατο, ένας άλλος συνάδελφός μας ξεκίνησε σιδηροδρομικώς για τη διαδρομή Φραγκφούρτη, Bιέννη, Bελιγράδι και Θεσσαλονίκη, για να κάνει το τελευταίο κομμάτι σε 17 ώρες, σε βαγόνι του OΣE χωρίς τουαλέτα και κυλικείο!
5η ημέρα
Δευτέρα, 19 Aπριλίου Mια... φοιτητική περιπέτεια
Tο ξημέρωμα της Δευτέρας μας βρήκε στον πρώτο σταθμό επί ιταλικού εδάφους, μετά την Eλβετία. H Nτομοντόσολα έμελλε να μας προσγειώσει απότομα. Oι σοβάδες έπεφταν, καρέκλες δεν υπήρχαν για να ξαποστάσουμε, οι τρεις τελωνειακοί και αστυνομικοί βάρδιας ήταν... γκροτέσκες φυσιογνωμίες, ενώ ακόμη και τα τερματικά ανήκαν σε μια εταιρεία με ελληνικό όνομα («Eλπίς») και ήταν φανερό ότι είχαν αγοραστεί πριν από δύο τουλάχιστον δεκαετίες. Eυτυχώς που υπήρχε μια ομάδα Eλλήνων μαθητών από τη Θεσσαλονίκη που με τις πλάκες και τις παντομίμες τους, μας έκαναν να περάσουμε πιο εύκολα το ατέλειωτο αυτό «γερμανικό νούμερο».Tο σοκ ολοκληρώθηκε στις 5 τα ξημερώματα, όταν ήρθε το πρώτο τρένο της γραμμής για το Mιλάνο. Bρωμούσε, έτριζε και ήταν καταπαγωμένο. «Zήτω η βόρεια Iταλία της Λίγκας!», φωνάξαμε -για να ξεχάσουμε όμως γρήγορα αυτήν την πόλη, καθώς το μεσημέρι είχαμε πλέον πατήσει στην Aνκόνα και επιβιβαζόμασταν στο πλοίο της ANEK.
6η ημέρα
Tρίτη, 20 Aπριλίου Ω, πατρίδα μας γλυκιά
Oι καμπίνες είχαν εξαντληθεί, αλλά και οι αεροπορικές θέσεις, ακόμη και οι πλαστικές καρέκλες στο κατάστρωμα, έκαναν τη δουλειά τους. Bλέπετε, η κούραση ήταν τρομερή και η άβολη στάση του σώματος δεν απέτρεψε τα μάτια να κλείσουν. Kάτι λιγότερο από 24 ώρες αργότερα, η Πάτρα βρισκόταν μπροστά μας και τα λεωφορεία περίμεναν για το τελευταίο κομμάτι του ταξιδιού. Δεν γνωρίζουμε, αν και την φανταζόμαστε, την τύχη του Aφγανού μετανάστη, ο οποίος πιάστηκε από τους Iταλούς αστυνομικούς να κρύβεται κάτω από μία νταλίκα και βρέθηκε κλειδωμένος σε μια σάλα του καραβιού -από όπου χτυπούσε την πόρτα, ζητώντας φαγητό, νερό και βοήθεια. Oμως, τώρα έχουμε να ασχοληθούμε με σοβαρότερα πράγματα: Mε τις ζημιές των 2 δισ. ευρώ τωναεροπορικών εταιρειών, την κόντρα με την Kομισιόν και τους επιβάτες για τις αποζημιώσεις, την ασφάλεια των αιθέρων στην Eυρώπη -και φυσικά με το φάσμα της χρεοκοπίας. Kαλημέρα καθημερινότητα, οι αποκλεισμένοι των Bρυξελλών σε χαιρετούν.
24 ευρωπαϊκές χώρες έκλεισαν τον εναέριο χώρο τους στη διάρκεια του περασμένου Σαββατοκύριακου
2 δισ. ευρώ οι άμεσες ζημίες των αεροπορικών εταιρειών λόγω της απαγόρευσης των πτήσεων
102 χιλιάδες περίπου ο αριθμός των πτήσεων που ακυρώθηκαν στη διάρκεια της προηγούμενης εβδομάδας
1,2 εκατ. επιβάτες ταλαιπωρήθηκαν ημερησίως λόγω της κρίσης
3 οι ζώνες απαγόρευσης των πτήσεων στις οποίες κατέληξαν οι υπουργοί Mεταφορών της E.E. μετά από τηλεδιάσκεψη για εξομάλυνση της κρίσης
Πηγή-ΗΜΕΡΗΣΙΑ
Πέμπτη, 15 Aπριλίου Mια συνηθισμένη μέρα
Στο ξημέρωμά της, έμοιαζε μια συνηθισμένη μέρα για τις χώρες και τις πόλεις της βόρειας και δυτικής Eυρώπης. H γνωστή κίνηση σε αεροδρόμια, σιδηροδρομικούς σταθμούς και δρόμους, με τους ανθρώπους να ξεκινούν για τις δουλειές τους - οι οποίες συχνά βρίσκονται σε εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά. Στις Bρυξέλλες, η αποστολή των Eλλήνων, δημοσιογράφων και μη, που είχαν προσκληθεί από τον ευρωβουλευτή Σταύρο Λαμπρινίδη, έκανε «τσεκ-άουτ» από το ξενοδοχείο της και ετοιμαζόταν για τις τελευταίες επαφές, προτού πάρει τον δρόμο της επιστροφής. Λίγο βορειότερα, όμως, η στάχτη του ισλανδικού ηφαιστείου είχε άλλα σχέδια και απλωνόταν ταχύτατα στους αιθέρες της Eυρώπης, αναγκάζοντας τα αεροδρόμια να κλείνουν το ένα μετά το άλλο -για την πρωτεύουσα του Bελγίου και της E.E., η στιγμή αυτή ήρθε στις 4.30 το απόγευμα, ώρα Eλλάδας, τρεις μόλις ώρες πριν την προγραμματισμένη πτήση.
2η ημέρα
Παρασκευή, 16 Aπριλίου Tο ξάφνιασμα γίνεται σοκ
H αλλαγή ξενοδοχείου και η έκτακτη διανυκτέρευση αντιμετωπίστηκε από τους περισσότερους ως μια προσωρινή -και ευχάριστη- αναβολή. Aλλωστε, κανείς μας δεν είχε ζήσει παρόμοια εμπειρία, οπότε δεν μπορούσαμε να υπολογίσουμε τις συνέπειες της ηφαιστειακής δραστηριότητας. Mαθαίναμε ότι οι ακυρώσεις πτήσεων στην Eυρώπη μπορούσαν να συγκριθούν μόνο με τα όσα ακολούθησαν την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 στις HΠA, όταν χιλιάδες αεροπλάνα είχαν καθηλωθεί σε κάθε γωνιά του πλανήτη, εξαιτίας του φόβου για την εκδήλωση νέων τρομοκρατικών επιθέσεων. Oμως, θεωρούσαμε ότι ένα ηφαίστειο δεν θα μπορούσε να επιφέρει τέτοια ζημιά. Σιγά-σιγά, όμως, τα δεδομένα άρχισαν να μας προβληματίζουν σοβαρά. Tο πρωινό ραντεβού των 9, με στόχο την αναχώρηση για το αεροδρόμιο, αποδείχθηκε άχρηστο. Πλέον, οι πληροφορίες και η περιήγηση στο Διαδίκτυο μας έδειχναν, με αδιαμφισβήτητο τρόπο, ότι άρχιζε μια περιπέτεια, ενδεχομένως μακρά.
3η ημέρα
Σάββατο, 17 Aπριλίου Tα σενάρια της επιστροφής
Aπό το απόγευμα της Παρασκευής, ήταν σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα πραγματοποιούνταν καμία πτήση το Σαββατοκύριακο. H αποστολή ζήτησε τη βοήθεια των υπευθύνων, προκειμένου να βρεθεί άλλος τρόπος επιστροφής. Oι (θεωρητικά) εφικτές λύσεις δεν ήταν πολλές: Mετάβαση στην Iταλία, με τρένο ή πούλμαν, ώστε από εκεί να φτάσουμε Eλλάδα διά θαλάσσης. Aπευθείας επιστροφή με πούλμαν, μέσω Bαλκανίων, κάτι που απαιτούσε διαβατήριο. Ή ενοικίαση αυτοκινήτου, υπό την προϋπόθεση ότι μέσα σε αυτό οι οδηγοί θα ήταν παραπάνω από ένας. Oλες οι λύσεις, όμως, αποδείχθηκαν στην πράξη ανέφικτες: Oι οικοδεσπότες μας πληροφόρησαν ότι πούλμαν δεν υπήρχε ούτε για δείγμα, ενώ είχαν εξαντληθεί και όλα τα σιδηροδρομικά εισιτήρια για τους βασικούς προορισμούς (Παρίσι, Mόναχο, Φραγκφούρτη κ.λπ.). Iδίοις όμασι διαπιστώσαμε ότι το ίδιο ίσχυε και για τα ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα -μόνο δύο από την ομάδα κατάφεραν να βρουν μια υπερπολυτελή BMW, καθώς αντιμετώπιζαν επείγουσα οικογενειακή ανάγκη. Aναγκάστηκαν, όμως, να δώσουν 1.300 ευρώ για μια ημέρα, χώρια το κόστος για βενζίνη και διόδια!
4η ημέρα
Kυριακή, 18 Aπριλίου Ξεκινά η ευρωπαϊκή οδύσσεια
Tελικώς, καταφέραμε να ανακαλύψουμε μια εναλλακτική διαδρομή, που περιλάμβανε επτά αλλαγές τρένων μέχρι την Aνκόνα, περνώντας πέντε χώρες: Bέλγιο, Λουξεμβούργο, Γαλλία, Eλβετία και Iταλία. H αβεβαιότητα ήταν μεγάλη, ειδικά καθώς οι φήμες είχαν πολλαπλασιαστεί. Oι πολλές ανταποκρίσεις έκαναν τελικώς τους μισούς της ομάδας των «6» να μείνουν πίσω, παρά το γεγονός ότι τα τρένα της δυτικής Eυρώπης τηρούν ευλαβικά τα ωράριά τους. Ξεκινήσαμε τρεις, αποφασισμένοι (τουλάχιστον οι δύο...) να φτάσουμε ως το τέλος. Tο εναρκτήριο λάκτισμα δόθηκε στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό των Bρυξελλών, στις 1.30 το μεσημέρι. Eκεί όπου οι ουρές για εισιτήρια ήταν τεράστιες και ασφαλώς ασυνήθιστες για την συγκεκριμένη πόλη. Oποιος έβγαινε με το μαγικό χαρτάκι, έμοιαζε πανευτυχής. Iσως, επειδή δεν γνώριζε ότι το Σάββατο, ένας άλλος συνάδελφός μας ξεκίνησε σιδηροδρομικώς για τη διαδρομή Φραγκφούρτη, Bιέννη, Bελιγράδι και Θεσσαλονίκη, για να κάνει το τελευταίο κομμάτι σε 17 ώρες, σε βαγόνι του OΣE χωρίς τουαλέτα και κυλικείο!
5η ημέρα
Δευτέρα, 19 Aπριλίου Mια... φοιτητική περιπέτεια
Tο ξημέρωμα της Δευτέρας μας βρήκε στον πρώτο σταθμό επί ιταλικού εδάφους, μετά την Eλβετία. H Nτομοντόσολα έμελλε να μας προσγειώσει απότομα. Oι σοβάδες έπεφταν, καρέκλες δεν υπήρχαν για να ξαποστάσουμε, οι τρεις τελωνειακοί και αστυνομικοί βάρδιας ήταν... γκροτέσκες φυσιογνωμίες, ενώ ακόμη και τα τερματικά ανήκαν σε μια εταιρεία με ελληνικό όνομα («Eλπίς») και ήταν φανερό ότι είχαν αγοραστεί πριν από δύο τουλάχιστον δεκαετίες. Eυτυχώς που υπήρχε μια ομάδα Eλλήνων μαθητών από τη Θεσσαλονίκη που με τις πλάκες και τις παντομίμες τους, μας έκαναν να περάσουμε πιο εύκολα το ατέλειωτο αυτό «γερμανικό νούμερο».Tο σοκ ολοκληρώθηκε στις 5 τα ξημερώματα, όταν ήρθε το πρώτο τρένο της γραμμής για το Mιλάνο. Bρωμούσε, έτριζε και ήταν καταπαγωμένο. «Zήτω η βόρεια Iταλία της Λίγκας!», φωνάξαμε -για να ξεχάσουμε όμως γρήγορα αυτήν την πόλη, καθώς το μεσημέρι είχαμε πλέον πατήσει στην Aνκόνα και επιβιβαζόμασταν στο πλοίο της ANEK.
6η ημέρα
Tρίτη, 20 Aπριλίου Ω, πατρίδα μας γλυκιά
Oι καμπίνες είχαν εξαντληθεί, αλλά και οι αεροπορικές θέσεις, ακόμη και οι πλαστικές καρέκλες στο κατάστρωμα, έκαναν τη δουλειά τους. Bλέπετε, η κούραση ήταν τρομερή και η άβολη στάση του σώματος δεν απέτρεψε τα μάτια να κλείσουν. Kάτι λιγότερο από 24 ώρες αργότερα, η Πάτρα βρισκόταν μπροστά μας και τα λεωφορεία περίμεναν για το τελευταίο κομμάτι του ταξιδιού. Δεν γνωρίζουμε, αν και την φανταζόμαστε, την τύχη του Aφγανού μετανάστη, ο οποίος πιάστηκε από τους Iταλούς αστυνομικούς να κρύβεται κάτω από μία νταλίκα και βρέθηκε κλειδωμένος σε μια σάλα του καραβιού -από όπου χτυπούσε την πόρτα, ζητώντας φαγητό, νερό και βοήθεια. Oμως, τώρα έχουμε να ασχοληθούμε με σοβαρότερα πράγματα: Mε τις ζημιές των 2 δισ. ευρώ τωναεροπορικών εταιρειών, την κόντρα με την Kομισιόν και τους επιβάτες για τις αποζημιώσεις, την ασφάλεια των αιθέρων στην Eυρώπη -και φυσικά με το φάσμα της χρεοκοπίας. Kαλημέρα καθημερινότητα, οι αποκλεισμένοι των Bρυξελλών σε χαιρετούν.
24 ευρωπαϊκές χώρες έκλεισαν τον εναέριο χώρο τους στη διάρκεια του περασμένου Σαββατοκύριακου
2 δισ. ευρώ οι άμεσες ζημίες των αεροπορικών εταιρειών λόγω της απαγόρευσης των πτήσεων
102 χιλιάδες περίπου ο αριθμός των πτήσεων που ακυρώθηκαν στη διάρκεια της προηγούμενης εβδομάδας
1,2 εκατ. επιβάτες ταλαιπωρήθηκαν ημερησίως λόγω της κρίσης
3 οι ζώνες απαγόρευσης των πτήσεων στις οποίες κατέληξαν οι υπουργοί Mεταφορών της E.E. μετά από τηλεδιάσκεψη για εξομάλυνση της κρίσης
Πηγή-ΗΜΕΡΗΣΙΑ
Επιστροφή σε έναν πιο τρόπο ζωής με μικρότερο κόστος τόσο για εμάς όσο και για το περιβάλλον
Προβλέπει για το 2020 η ιστοσελίδα του Forbes. H μετακίνηση στη δουλειά θα είναι γρήγορη και φθηνή, οι υπολογιστές θα είναι παντού αλλά «αόρατοι» και «έξυπνα» ψυγεία θα μας βοηθούν να τρώμε πιο υγιεινά.
Ωστόσο το μέλλον που προβλέπει το Forbes.com μπορεί επίσης να φέρει μεγαλύτερη ανεργία, καθώς θέσεις εργασίας θα χάνονται προς όφελος χωρών με χαμηλότερο εργατικό κόστος και λόγω της ανάπτυξης της τεχνολογίας. Επίσης, προβλέπεται ότι το 75% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε πόλεις. Αντί να οδηγούν υπερμεγέθη αυτοκίνητα, οι Αμερικανοί θα χρησιμοποιούν ηλεκτρικά οχήματα για μικρές αποστάσεις και ντιζελοκίνητα για μεγαλύτερα ταξίδια. «Θα περπατάμε πιο συχνά για να φτάσουμε στη δουλειά μας και θα χρησιμοποιούμε τα ποδήλατά μας και θα περπατάμε στο σχολείο, κάποιες φορές στην ανηφόρα, στο χιόνι, όπως έκαναν οι γονείς μας», λέει στο Reuters η Νικόλ Πέρλροθ, μία από τις αρχισυντάκτριες στο Forbes.«Πολλά από αυτά αποτελούν μία επαναφορά στο πώς ζούσαμε πριν από 50 χρόνια», προσθέτει.
Οι δημοσιογράφοι του Forbes, που είχαν κάνει μία παρόμοια έρευνα πριν από 10 χρόνια, επικοινώνησαν με επαγγελματίες μελλοντολόγους προκειμένου να ακούσουν τη γνώμη τους για το πώς φαντάζονται το μέλλον. Σε αυτό που φαίνεται ότι συμφωνούν είναι ότι βλέπουν μία επιστροφή σε έναν τρόπο ζωής που δίνει μεγαλύτερη σημασία στο κόστος. Η τεχνολογία και οι υπολογιστές θα συνεχίσουν να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας, αλλά θα εξαφανιστούν στη «συλλογική μας συνείδηση», σύμφωνα με το Forbes. Πιο υγιεινά τρόφιμα θα είναι διαθέσιμα με τη βοήθεια «έξυπνων» συσκευών και ενός διεθνούς συστήματος κατηγοριοποίησης που θα ενημερώνει τους καταναλωτές για τη διατροφική τους αξία. «Θα φροντίζουμε περισσότερο τον εαυτό μας και τον πλανήτη», είπε η Πέρλροθ, καθώς αντιλαμβανόμαστε πόσο πραγματικά κοστίζει, τόσο σε εμάς όσο και στον πλανήτη, το να ζούμε σε μεγάλα σπίτια, να οδηγούμε μεγάλα αυτοκίνητα και να τρώμε ό,τι θέλουμε.
Πηγή: Reuters
Ωστόσο το μέλλον που προβλέπει το Forbes.com μπορεί επίσης να φέρει μεγαλύτερη ανεργία, καθώς θέσεις εργασίας θα χάνονται προς όφελος χωρών με χαμηλότερο εργατικό κόστος και λόγω της ανάπτυξης της τεχνολογίας. Επίσης, προβλέπεται ότι το 75% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε πόλεις. Αντί να οδηγούν υπερμεγέθη αυτοκίνητα, οι Αμερικανοί θα χρησιμοποιούν ηλεκτρικά οχήματα για μικρές αποστάσεις και ντιζελοκίνητα για μεγαλύτερα ταξίδια. «Θα περπατάμε πιο συχνά για να φτάσουμε στη δουλειά μας και θα χρησιμοποιούμε τα ποδήλατά μας και θα περπατάμε στο σχολείο, κάποιες φορές στην ανηφόρα, στο χιόνι, όπως έκαναν οι γονείς μας», λέει στο Reuters η Νικόλ Πέρλροθ, μία από τις αρχισυντάκτριες στο Forbes.«Πολλά από αυτά αποτελούν μία επαναφορά στο πώς ζούσαμε πριν από 50 χρόνια», προσθέτει.
Οι δημοσιογράφοι του Forbes, που είχαν κάνει μία παρόμοια έρευνα πριν από 10 χρόνια, επικοινώνησαν με επαγγελματίες μελλοντολόγους προκειμένου να ακούσουν τη γνώμη τους για το πώς φαντάζονται το μέλλον. Σε αυτό που φαίνεται ότι συμφωνούν είναι ότι βλέπουν μία επιστροφή σε έναν τρόπο ζωής που δίνει μεγαλύτερη σημασία στο κόστος. Η τεχνολογία και οι υπολογιστές θα συνεχίσουν να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας, αλλά θα εξαφανιστούν στη «συλλογική μας συνείδηση», σύμφωνα με το Forbes. Πιο υγιεινά τρόφιμα θα είναι διαθέσιμα με τη βοήθεια «έξυπνων» συσκευών και ενός διεθνούς συστήματος κατηγοριοποίησης που θα ενημερώνει τους καταναλωτές για τη διατροφική τους αξία. «Θα φροντίζουμε περισσότερο τον εαυτό μας και τον πλανήτη», είπε η Πέρλροθ, καθώς αντιλαμβανόμαστε πόσο πραγματικά κοστίζει, τόσο σε εμάς όσο και στον πλανήτη, το να ζούμε σε μεγάλα σπίτια, να οδηγούμε μεγάλα αυτοκίνητα και να τρώμε ό,τι θέλουμε.
Πηγή: Reuters
11/4/2010-Άλλαξε τις συνήθειες σου!
Πώς εξαρτάται από Εσένα η αλλαγή του κλίματος; Η αλλαγή του κλίματος είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα, και όμως, ο καθένας από μας έχει τη δύναμη να κάνει τη διαφορά. Ακόμα και μικρές αλλαγές στις καθημερινές μας συνήθειες μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου χωρίς να επηρεαστεί η ποιότητα της ζωής μας. Στην ουσία, μπορούν να συμβάλλουν στην εξοικονόμηση χρημάτων.Μια πρωτοβουλία της Ευρωπαικής Επιτροπής για το περιβάλλον. Ενημερωθείτε σχετικά.
3/4/2010-Διδάξτε στα παιδιά σας ότι όλοι είμαστε παιδιά της Γης.
«Είμαστε μέρος της Γης και η Γη είναι μέρος της ζωής μας. Τα ευωδιαστά λουλούδια είναι αδέλφια μας. Το ελάφι, το άλογο, ο μεγάλος αετός είναι και αυτά αδέλφια μας. Τα βουνά, τα λιβάδια, η θερμότητα του σώματος του αλόγου, όλα ανήκουν στην ίδια οικογένεια. Γνωρίζουμε ότι ο λευκός άνθρωπος δεν κατανοεί τους τρόπους μας. Ένα κομμάτι γης είναι το ίδιο σε αυτόν όπως το επόμενο, γιατί είναι σαν ένας ξένος που έρχεται τη νύχτα και παίρνει από τη Γη ότι χρειάζεται. Ο πλανήτης Γη δεν είναι αδελφός του, αλλά εχθρός του, και όταν έχει κατακτήσει κάτι απλώς μετακινείται και φεύγει. Αυτός αφήνει πίσω του, τον τάφο του πατέρα του και δεν ενδιαφέρεται. Κλέβει τη γη από τα παιδιά του, και δεν ενδιαφέρεται. Ξεχνά τον τάφο του πατέρα του, και τα παιδιά που γέννησε. Αντιμετωπίζει την μητέρα του Γη, και τον αδελφό του, ουρανό όπως όλα τα πράγματα που πρέπει να αγοραστούν, να λεηλατηθούν και να πουληθούν σαν πρόβατα. Η όρεξη του θα καταβροχθίσει τη Γη και θα αφήσει πίσω του μόνο μια ατελείωτη έρημο. Διδάξτε στα παιδιά σας ότι όλοι είμαστε παιδιά της Γης και ότι αυτή είναι η μητέρα μας. Οτιδήποτε συμβαίνει στη Γη συμβαίνει στους γιους της Γης. Αν οι άνθρωποι φτύνουν το έδαφος είναι σαν να φτύνουν τον εαυτό τους. Αυτό μονάχα ξέρουμε: η Γη δεν ανήκει σε κανένα άνθρωπο. Ο άνθρωπος ανήκει στη Γη. Αυτό το γνωρίζουμε. Όλα τα πράγματα συνδέονται σαν το αίμα, που ενώνει μια οικογένεια. Όλα τα πράγματα είναι συνδεδεμένα. Ο άνθρωπος δεν υφαίνει τον ιστό της ζωής, είναι απλώς ένα μέρος αυτού. Ότι και να κάνει στον ιστό, το κάνει στον εαυτό του».
Ο φύλαρχος Σιφ Σηάτλ, έζησε (1786-1866 μ.Χ) κοντά στην Ουάσιγκτον. Κέρδισε τη φήμη του, ως ηγέτης νικώντας ομάδες επιδρομέων. Εκτός όμως από δεινός πολεμιστής ήταν πολύ γνωστός ως ρήτορας. Μέσα του έκρυβε ένα πλούσιο κόσμο που συχνά τον εξωτερίκευε με μοναδικούς λόγους.
Απόσπασμα από το βιβλίο ΓΕΩΣΤΟΧΑΣΜΟΙ (σελ.390)
Ο φύλαρχος Σιφ Σηάτλ, έζησε (1786-1866 μ.Χ) κοντά στην Ουάσιγκτον. Κέρδισε τη φήμη του, ως ηγέτης νικώντας ομάδες επιδρομέων. Εκτός όμως από δεινός πολεμιστής ήταν πολύ γνωστός ως ρήτορας. Μέσα του έκρυβε ένα πλούσιο κόσμο που συχνά τον εξωτερίκευε με μοναδικούς λόγους.
Απόσπασμα από το βιβλίο ΓΕΩΣΤΟΧΑΣΜΟΙ (σελ.390)
26/3/2010-Ο εφιάλτης του βούρου
Aφιερωμένο στις καλές στιγμές της τότε κοινοτικής αρχής του Ασφενδιού και στις κακές των βουλευομένων Δωδεκανησίων και τεχνοκρατών
Η τοποθέτησή μου προκύπτει από τη συνείδησή μου, τις αρχικές γνώσεις που μου έδωσε δωρεάν η ελληνική πολιτεία σε θέματα χωροταξίας-πολεοδομίας και την εργασιακή εμπειρία μου στην Κω αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Την δημοσιοποίηση αισθανόμουν ότι την χρωστούσα σε όσους έθιξαν τα προσωρινά μέτρα προστασίας της αλυκής, σε κανέναν άλλο. Ο πρόεδρος της Κοινότητας είχε έγκαιρη και από πριν λεπτομερή ενημέρωση για οποιαδήποτε ενέργεια έγινε, μετά από απόφαση του τότε Κοινοτικού Συμβουλίου Ασφενδιού.
Δεν είμαι υπεύθυνος για την οριστική απόφαση, μετείχα όμως στο σχεδιασμό της προσωρινής προστασίας του βιοτόπου με τρείς ριζικά διαφορετικές εναλλακτικές προτάσεις ως υπάλληλος. Οι αποφάσεις ανήκαν στα υπουργεία ΥΠΕΧΩΔΕ, Βιομηχανίας και Γεωργίας. Επανέρχομαι στο θέμα, 15 και περισσότερα χρόνια μετά, για να πω τη θέση μου ως πολίτης και κάτοικος του Δικαίου.
Η σύγχρονη πολιτεία σπαταλά την λίγη εύφορη γή, αδιαφορεί για τους μικρούς αγρότες και το περιβάλλον, δεν αποζημιώνει τους θιγόμενους, διστάζει να οριοθετήσει έγκαιρα αλληλοσυγκρουόμενες χρήσεις γής. Σοβαρή ευθύνη ανήκει σε όσους πίστευαν πως μπορούν να εξαφανίσουν κάθε μέτρο προστασίας. Πρέπει να απολογηθούν για τα χαμένα χρόνια και για το ότι αγνόησαν την λύση του αναδασμού.
Βρήκα από τον παππού μου τον κλήρο, θα τον κάνω ότι θέλω, δεν είναι σωστή στάση για κανέναν μας. Εκτός αν μας αρέσουν δίπλα-δίπλα ξενοδοχεία, βουστάσια, χοιροτροφεία και σπίτια. Η συγκεκριμένη γή πρέπει να μείνει γεωργική. Κατά τη γνώμη μου λεπτομέρειες και ιστορικό έχουν λιγότερη σημασία. Εδώ τελειώνει το χρέος μου. Συζητώ κατά πρόσωπο με συμπολίτες μου, αλλά κατά κανόνα αποφεύγω τη δημοσιότητα και δεν θα απαντήσω σε άλλα σχόλια, απόψεις και ερωτήματα. Εργασιακή και κοινωνική εμπειρία με μπόλιασαν με σχετική ανοσία στην αβασάνιστη γνώμη, στην πίεση, στην απειλή και στον χλευασμό.
Ο ΒΟΥΡΟΣ, ΝΑ ΣΑΣ ΠΩ;
εγώ την έκανα από την αλυκή. Όχι πως τρόμαξα από τους φίλους του Κώστα, του Φίλιππου, της Εύας, του Βαγγέλη, τα μεγάλα πουλιά και όσους με πιάνανε με τα χέρια τους. Να γιατί έφυγα:
στην αρχή βρήκα στο νερό DDT. Ύστερα μου χαλάσατε τα κανάλια που μου φέρνανε το γλυκό νερό της βροχής. Μετά, μου ρίχνανε αλεσμένη πυρήνα και το νερό γινότανε κόκκινο και ανυπόφορο. Ακόμα είδα μηχανήματα που θέλανε να κλείσουνε την έξοδό μου προς τη θάλασσα. Κάποιοι, ευτυχώς λίγοι, μου φέρανε και βυτία στη γειτονιά μου, ξέρετε με τί.
Τώρα που περνάω απ΄ έξω που και που, πάλι εντομοκτόνα μου μυρίζουν, ειδικά το καλοκαίρι. Βλέπω και πολλά σκουπίδια. Η παληά μου πόρτα έπιασε τόσα βόλκα, που ούτε εγώ δεν μπορώ να πλησιάσω. Κρίμα, θα μπορούσαμε να ζούμε πάλι όλοι μαζί εκεί. Μέχρι να περιποιηθείτε την πόρτα μου και την έξοδό μου δεν θέλω να ξανάρθω. Θυμάμαι ακόμη και έναν εφιάλτη που είχα δεί. Έγινε, λέει, η αλυκή πισίνα ξενοδοχείου. Το ξενοδοχείο το είχε χτίσει ένας "άκληρος αγρότης".
Εγώ λυπάμαι που κάνετε σκοποβολή ακόμη και στα πουλιά που δεν τρώτε. Αλλά πιό πολύ στεναχωριέμαι με αυτούς που η δουλειά τους είναι να φροντίζουν για τους αγρότες και δεν ξέρουν τη λέξη αναδασμός. Ελάτε στην Απολακκιά της Ρόδου, να σας δείξω, αν ξεχάσατε τα Ελληνικά.
Απάντηση σε σχόλια για το "ο βούρος, να σας πω;"
ΠΡΩΤΟΝ, δεν τραβήχτηκε 1 αλλά 3 γραμμές, για όσους κάνουν πως ξέρουν λεπτομέρειες, αλλά χρησιμοποιούν μόνον όσες τους συμφέρουν...
ΔΕΥΤΕΡΟΝ, αποκρύπτεται η ταυτόχρονη -από τότε- δημόσια και γραπτή πρόταση ότι αποτελεσματική προστασία γίνεται μόνον με εγκατάσταση οικονομικής δραστηριότητας ακόμη και εντός της Αλυκής, αλλά χωρίς κτίρια...
ΤΡΙΤΟΝ, καμμία απάντηση στην από χρόνια δημόσια πρότασή μου για αναδασμό προς αποκλειστικό όφελος των θιγομένων. Στην Απολακκιά τελείωσαν και τα έργα και ο αναδασμός. Είχαν αρχίσει πολύ μετά την προσωρινή προστασία της Αλυκής.
ΤΕΤΑΡΤΟΝ, οι αρμόδιοι για τα αγροτικά, αλλά και οι αιρετοί μας εδώ στάθηκαν άτολμοι. Θυμηθείτε πως προχώρησε το Βατοπαίδι στην Βιστωνίδα και αλλού από τα 2 μεγάλα κόμματα, αλλά και τοπικές υποθέσεις που αφορούσαν "μεγαλοεπενδυτές".
ΠΕΜΠΤΟΝ, όλοι οι ιθύνοντες έχουν γραμμένους τους αγρότες με μικρό κλήρο. Διότι δεν είναι οι μεγαλόσχημοι, μεγαλοκεφαλαιούχοι χορηγοί τους.
ΕΚΤΟΝ, έχω πολλά κουσούρια. Όμως δεν είμαι τσιράκι κανενός. Γελάνε όσοι το ακούνε, αν με ξέρουν έστω και λίγο. Φαντάζομαι πιό πολύ θα γελάει ο Κώστας ΚαΪσερλης.
Στάθης Σαββανής,
αρχιτέκτονας μηχανικός,
διπλωματούχος Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου
ΥΓ αποκλειστικά προς τους επικριτές μου, επειδή στα λόγια όλοι είμαστε καλοί, έχετε ποτέ παραιτηθεί από μία δημόσια ή ιδιωτική δραστηριότητα επειδή διαφωνήσατε με τον τρόπο άσκησής της; Ακόμη κι ήταν το μοναδικό εισόδημά σας;
* ΒΟΥΡΟΣ, το ψάρι κέφαλος στο τοπικό ιδίωμα.
Τα μεγάλα πουλιά, κυρίως φοινικόπτερα (flamingos) και άλλα είδη σε μικρότερο αριθμό.
DDT, σήμερα απαγορευμένο, παληότερα σε ευρεία χρήση παρασιτοκτόνο και εντομοκτόνο, αποδεδειγμένα καρκινογόνο και αίτιο τερατογενέσεων.
Η πυρήνα (κουκούτσι), το παχύρρευστο απόβλητο των ελαιοτριβείων, τοξικό για πολλές μορφές ζωής.
Η γειτονιά μου, η περιμετρική τάφρος της αλυκής, κατάληξη του αποστραγγιστικού έργου της Ιταλικής αποικιοκρατίας, για 4500 εύφορα στρέμματα.
Η πόρτα, ο ανατολικός δίαυλος της αλυκής με ρυθμιζόμενη ροή, για την είσοδο του θαλασσινού νερού στα αλοπήγια, η παραγωγή αλατιού σταμάτησε το 1986.
Η έξοδός μου, το δυτικό αυλάκι υπερχειλιστής για την περίοδο των βροχών.
Εφιάλτης, πραγματικό περιστατικό διαπλοκής, ευτυχώς δεν έγινε πραγματικότητα στο σύνολό του.
Απολακκιά, χωριό με σύγχρονο ταμιευτήρα νερού. Για να κατασκευαστεί έγινε αναδασμός γης και αντί χρηματικής αποζημίωσης δόθηκαν άλλες εκτάσεις στους θιγόμενους από το έργο ιδιοκτήτες.
Η τοποθέτησή μου προκύπτει από τη συνείδησή μου, τις αρχικές γνώσεις που μου έδωσε δωρεάν η ελληνική πολιτεία σε θέματα χωροταξίας-πολεοδομίας και την εργασιακή εμπειρία μου στην Κω αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Την δημοσιοποίηση αισθανόμουν ότι την χρωστούσα σε όσους έθιξαν τα προσωρινά μέτρα προστασίας της αλυκής, σε κανέναν άλλο. Ο πρόεδρος της Κοινότητας είχε έγκαιρη και από πριν λεπτομερή ενημέρωση για οποιαδήποτε ενέργεια έγινε, μετά από απόφαση του τότε Κοινοτικού Συμβουλίου Ασφενδιού.
Δεν είμαι υπεύθυνος για την οριστική απόφαση, μετείχα όμως στο σχεδιασμό της προσωρινής προστασίας του βιοτόπου με τρείς ριζικά διαφορετικές εναλλακτικές προτάσεις ως υπάλληλος. Οι αποφάσεις ανήκαν στα υπουργεία ΥΠΕΧΩΔΕ, Βιομηχανίας και Γεωργίας. Επανέρχομαι στο θέμα, 15 και περισσότερα χρόνια μετά, για να πω τη θέση μου ως πολίτης και κάτοικος του Δικαίου.
Η σύγχρονη πολιτεία σπαταλά την λίγη εύφορη γή, αδιαφορεί για τους μικρούς αγρότες και το περιβάλλον, δεν αποζημιώνει τους θιγόμενους, διστάζει να οριοθετήσει έγκαιρα αλληλοσυγκρουόμενες χρήσεις γής. Σοβαρή ευθύνη ανήκει σε όσους πίστευαν πως μπορούν να εξαφανίσουν κάθε μέτρο προστασίας. Πρέπει να απολογηθούν για τα χαμένα χρόνια και για το ότι αγνόησαν την λύση του αναδασμού.
Βρήκα από τον παππού μου τον κλήρο, θα τον κάνω ότι θέλω, δεν είναι σωστή στάση για κανέναν μας. Εκτός αν μας αρέσουν δίπλα-δίπλα ξενοδοχεία, βουστάσια, χοιροτροφεία και σπίτια. Η συγκεκριμένη γή πρέπει να μείνει γεωργική. Κατά τη γνώμη μου λεπτομέρειες και ιστορικό έχουν λιγότερη σημασία. Εδώ τελειώνει το χρέος μου. Συζητώ κατά πρόσωπο με συμπολίτες μου, αλλά κατά κανόνα αποφεύγω τη δημοσιότητα και δεν θα απαντήσω σε άλλα σχόλια, απόψεις και ερωτήματα. Εργασιακή και κοινωνική εμπειρία με μπόλιασαν με σχετική ανοσία στην αβασάνιστη γνώμη, στην πίεση, στην απειλή και στον χλευασμό.
Ο ΒΟΥΡΟΣ, ΝΑ ΣΑΣ ΠΩ;
εγώ την έκανα από την αλυκή. Όχι πως τρόμαξα από τους φίλους του Κώστα, του Φίλιππου, της Εύας, του Βαγγέλη, τα μεγάλα πουλιά και όσους με πιάνανε με τα χέρια τους. Να γιατί έφυγα:
στην αρχή βρήκα στο νερό DDT. Ύστερα μου χαλάσατε τα κανάλια που μου φέρνανε το γλυκό νερό της βροχής. Μετά, μου ρίχνανε αλεσμένη πυρήνα και το νερό γινότανε κόκκινο και ανυπόφορο. Ακόμα είδα μηχανήματα που θέλανε να κλείσουνε την έξοδό μου προς τη θάλασσα. Κάποιοι, ευτυχώς λίγοι, μου φέρανε και βυτία στη γειτονιά μου, ξέρετε με τί.
Τώρα που περνάω απ΄ έξω που και που, πάλι εντομοκτόνα μου μυρίζουν, ειδικά το καλοκαίρι. Βλέπω και πολλά σκουπίδια. Η παληά μου πόρτα έπιασε τόσα βόλκα, που ούτε εγώ δεν μπορώ να πλησιάσω. Κρίμα, θα μπορούσαμε να ζούμε πάλι όλοι μαζί εκεί. Μέχρι να περιποιηθείτε την πόρτα μου και την έξοδό μου δεν θέλω να ξανάρθω. Θυμάμαι ακόμη και έναν εφιάλτη που είχα δεί. Έγινε, λέει, η αλυκή πισίνα ξενοδοχείου. Το ξενοδοχείο το είχε χτίσει ένας "άκληρος αγρότης".
Εγώ λυπάμαι που κάνετε σκοποβολή ακόμη και στα πουλιά που δεν τρώτε. Αλλά πιό πολύ στεναχωριέμαι με αυτούς που η δουλειά τους είναι να φροντίζουν για τους αγρότες και δεν ξέρουν τη λέξη αναδασμός. Ελάτε στην Απολακκιά της Ρόδου, να σας δείξω, αν ξεχάσατε τα Ελληνικά.
Απάντηση σε σχόλια για το "ο βούρος, να σας πω;"
ΠΡΩΤΟΝ, δεν τραβήχτηκε 1 αλλά 3 γραμμές, για όσους κάνουν πως ξέρουν λεπτομέρειες, αλλά χρησιμοποιούν μόνον όσες τους συμφέρουν...
ΔΕΥΤΕΡΟΝ, αποκρύπτεται η ταυτόχρονη -από τότε- δημόσια και γραπτή πρόταση ότι αποτελεσματική προστασία γίνεται μόνον με εγκατάσταση οικονομικής δραστηριότητας ακόμη και εντός της Αλυκής, αλλά χωρίς κτίρια...
ΤΡΙΤΟΝ, καμμία απάντηση στην από χρόνια δημόσια πρότασή μου για αναδασμό προς αποκλειστικό όφελος των θιγομένων. Στην Απολακκιά τελείωσαν και τα έργα και ο αναδασμός. Είχαν αρχίσει πολύ μετά την προσωρινή προστασία της Αλυκής.
ΤΕΤΑΡΤΟΝ, οι αρμόδιοι για τα αγροτικά, αλλά και οι αιρετοί μας εδώ στάθηκαν άτολμοι. Θυμηθείτε πως προχώρησε το Βατοπαίδι στην Βιστωνίδα και αλλού από τα 2 μεγάλα κόμματα, αλλά και τοπικές υποθέσεις που αφορούσαν "μεγαλοεπενδυτές".
ΠΕΜΠΤΟΝ, όλοι οι ιθύνοντες έχουν γραμμένους τους αγρότες με μικρό κλήρο. Διότι δεν είναι οι μεγαλόσχημοι, μεγαλοκεφαλαιούχοι χορηγοί τους.
ΕΚΤΟΝ, έχω πολλά κουσούρια. Όμως δεν είμαι τσιράκι κανενός. Γελάνε όσοι το ακούνε, αν με ξέρουν έστω και λίγο. Φαντάζομαι πιό πολύ θα γελάει ο Κώστας ΚαΪσερλης.
Στάθης Σαββανής,
αρχιτέκτονας μηχανικός,
διπλωματούχος Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου
ΥΓ αποκλειστικά προς τους επικριτές μου, επειδή στα λόγια όλοι είμαστε καλοί, έχετε ποτέ παραιτηθεί από μία δημόσια ή ιδιωτική δραστηριότητα επειδή διαφωνήσατε με τον τρόπο άσκησής της; Ακόμη κι ήταν το μοναδικό εισόδημά σας;
* ΒΟΥΡΟΣ, το ψάρι κέφαλος στο τοπικό ιδίωμα.
Τα μεγάλα πουλιά, κυρίως φοινικόπτερα (flamingos) και άλλα είδη σε μικρότερο αριθμό.
DDT, σήμερα απαγορευμένο, παληότερα σε ευρεία χρήση παρασιτοκτόνο και εντομοκτόνο, αποδεδειγμένα καρκινογόνο και αίτιο τερατογενέσεων.
Η πυρήνα (κουκούτσι), το παχύρρευστο απόβλητο των ελαιοτριβείων, τοξικό για πολλές μορφές ζωής.
Η γειτονιά μου, η περιμετρική τάφρος της αλυκής, κατάληξη του αποστραγγιστικού έργου της Ιταλικής αποικιοκρατίας, για 4500 εύφορα στρέμματα.
Η πόρτα, ο ανατολικός δίαυλος της αλυκής με ρυθμιζόμενη ροή, για την είσοδο του θαλασσινού νερού στα αλοπήγια, η παραγωγή αλατιού σταμάτησε το 1986.
Η έξοδός μου, το δυτικό αυλάκι υπερχειλιστής για την περίοδο των βροχών.
Εφιάλτης, πραγματικό περιστατικό διαπλοκής, ευτυχώς δεν έγινε πραγματικότητα στο σύνολό του.
Απολακκιά, χωριό με σύγχρονο ταμιευτήρα νερού. Για να κατασκευαστεί έγινε αναδασμός γης και αντί χρηματικής αποζημίωσης δόθηκαν άλλες εκτάσεις στους θιγόμενους από το έργο ιδιοκτήτες.
22/3/2010-Η αυταπάτη του Ντόκινς
Οξφόρδη, ένα απόγευμα του Φεβρουαρίου. Μια φιλοσοφική συζήτηση με έναν άθεο. Τον διασημότερο άθεο. Τον βρετανό επιστήμονα και συγγραφέα Ρίτσαρντ Ντόκινς, τον υπ’ αριθμόν ένα εχθρό της Αγγλικανικής Εκκλησίας, τον άνθρωπο που δεν θα διστάσει να σηκωθεί και να φύγει από μια συνέντευξη, όπως θα μας προειδοποιήσει διακριτικά ο γραμματέας του. Ο δρ Ντόκινς δεν το έκανε.
Συνάντησα τον Ρίτσαρντ Ντόκινς πριν από 15 ημέρες στην οικία του στην Οξφόρδη. Ένα τυπικό βρετανικό διώροφο σπίτι που είναι και το γραφείο του. Απάντησε σε όλες τις ερωτήσεις μου, για τις οποίες, σημειωτέον, δεν είχε ιδέα από πριν. Τον είδα όμως σε μερικές να αιφνιδιάζεται, σε άλλες να δυσανασχετεί και σε άλλες να σκέφτεται προτού απαντήσει, με την ορθότητα που απαιτεί η καλή δημόσια εικόνα του. Διότι, εκτός όλων των άλλων, ο Ρίτσαρντ Ντόκινς είναι και ο γκουρού της δημόσιας εικόνας του. Διότι ο Ρίτσαρντ Ντόκινς είναι αυτή τη στιγμή σίγουρα ο πιο αμφιλεγόμενος και, ως εκ τούτου, πιθανόν ο πιο διάσημος βιολόγος στον πλανήτη. Η αδιάλειπτη υποστήριξή του στη θεωρία της εξέλιξης των ειδών του Δαρβίνου και παράλληλα η διεύρυνσή της τον έχουν κάνει τον διασημότερο άθεο επιστήμονα. Και βεβαίως τον υπ’ αριθμόν ένα εχθρό της Εκκλησίας.
Και τα δέκα βιβλία που έχει γράψει – επτά από αυτά έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά: το «Εγωιστικό γονίδιο», «Ο τυφλός ωρολογοποιός», «Ο εφημέριος του Διαβόλου», «Υφαίνοντας το ουράνιο τόξο», «Ο ποταμός της ζωής», καθώς και το πιο διάσημό του, «Η περί Θεού αυταπάτη», και το τελευταίο, «Το μεγαλύτερο θέαμα στη Γη» – είναι κάτι παραπάνω από bestsellers. Είναι πλέον megasellers: «Η περί Θεού αυταπάτη», που κυκλοφόρησε το 2006, έχει μεταφραστεί σε 31 γλώσσες και μόνο η αγγλόφωνη έκδοση έχει πουλήσει περισσότερα από 2 εκατ. αντίτυπα.
Ο 69χρονος καθηγητής της Οξφόρδης στέλνει ανοιχτές επιστολές στον πρωθυπουργό της Βρετανίας Γκόρντον Μπράουν και στον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, Μπαράκ Ομπάμα, οι οποίοι τις διαβάζουν και απαντούν. Αμέσως. Λαμβάνει καθημερινά εκατοντάδες μηνύματα στο e-mail του. Με απειλές και κατάρες. Με ένα νεύμα του πέρυσι γέμισαν τα λεωφορεία του Λονδίνου με το σύνθημα: «There’s probably no God. Now stop worrying and enjoy your life» (ο Θεός μάλλον δεν υπάρχει, επομένως σταμάτα να ανησυχείς και απόλαυσε τη ζωή σου). Kάποιοι οδηγοί αρνούνταν να οδηγήσουν αυτά τα λεωφορεία, κάποιοι άλλοι πάλι αρνούνταν να οδηγήσουν λεωφορεία χωρίς αυτή την επιγραφή. Έχει παντρευτεί τρεις φορές.
Στο σπίτι του με υποδέχτηκε ο Ραντ, ο οποίος είναι ο γραμματέας και υπεύθυνος για τις δημόσιες σχέσεις του. Ευγενέστατος, άρχισε να με ξεναγεί στον κάτω όροφο, όπου βρίσκεται και ο χώρος δουλειάς του Ντόκινς: ένα τεράστιο σαλόνι με ένα μεγάλο, στρογγυλό, ξύλινο τραπέζι στη μια άκρη, το οποίο χρησιμοποιεί για να διαβάζει, και ένα γραφείο με επτά υπολογιστές, όλους σε λειτουργία, για να δέχονται τα ηλεκτρονικά μηνύματα από όλον τον κόσμο. Eναν μόνο χρησιμοποιεί για να γράφει τα βιβλία του.
Το ραντεβού μας ήταν στις 3.00 μ.μ. Τρεις και ένα λεπτό ο Ρίτσαρντ Ντόκινς εμφανίστηκε στη πόρτα του γραφείου. Πολύ ευγενικός, μετά τις συστάσεις, με ένα πλατύ χαμόγελο ζήτησε να πάμε στο τραπέζι όπου κάθεται και διαβάζει. Του δείχνω τα αντίτυπα στα ελληνικά του τελευταίου βιβλίου του «Το μεγαλύτερο θέαμα στη Γη: Η απόδειξη για την εξέλιξη» (εκδόσεις Αβγό). Αρχίζει να διαβάζει τον τίτλο σε σπαστά ελληνικά. «Μιλάτε ελληνικά;». «Οχι, αλλά ως βιολόγος μπορώ να αναγνωρίσω πολλές λέξεις».
Κύριε Ντόκινς, σε αυτό το βιβλίο σας τονίζετε ότι περιλαμβάνετε όλα τα στοιχεία, τις αποδείξεις, για την εξέλιξη της ζωής. Στα προηγούμενα βιβλία σας τι συνέβη; Δεν είχατε μαζέψει όλες τις αποδείξεις;
«Δεν είναι ακριβώς στοιχεία. Κοιτάξτε, το προηγούμενο βιβλίο μου, το “Αncestor’s Tale”, αφορά την πραγματική ιστορία της ζωής στον πλανήτη. Είναι η ιστορία τού πώς έχει υπάρξει η ζωή για εκατομμύρια χρόνια, λέω απλώς την ιστορία χωρίς ακριβώς να απαριθμώ στοιχεία. Το πρώτο μου βιβλίο, το “Εγωιστικό γονίδιο”, είναι επίσης μια διαφορετική ματιά στη φυσική επιλογή, παρά μια απαρίθμηση των στοιχείων. Ο “Τυφλός ωρολογοποιός” και το “Climbing Mount Improbable” αποτελούν ένα είδος απάντησης στις διάφορες δυσκολίες που έχουν οι άνθρωποι να καταλάβουν τη λειτουργία της φυσικής επιλογής. Ετσι, κανένα από τα προηγούμενα βιβλία μου δεν παρουσίαζε τα στοιχεία και τις αποδείξεις για την εξέλιξη όπως τις παρουσιάζει το τελευταίο, “Το μεγαλύτερο θέαμα στη Γη”. Ανακάλυψη, άλλωστε, είναι το να δεις κάτι που όλοι βλέπουν και να σκεφτείς κάτι που κανένας δεν είχε σκεφτεί».
Η εξέλιξη, ως θεωρία, είναι φανερή. Νομίζετε ότι ο κόσμος δεν τη βλέπει ή δεν θέλει να τη δει;«Νομίζω ότι συμβαίνουν και τα δύο. Αλλοι δεν μπορούν να τη δουν και άλλοι δεν θέλουν να τη δουν».
Ο Δαρβίνος ήταν λοιπόν ιδιοφυΐα ή ο «Κύριος Κοινή Λογική»; «Ηταν ιδιοφυΐα! Αν ήταν απλώς θέμα κοινής λογικής, κάποιος θα είχε δει πολύ νωρίτερα αυτά που είδε εκείνος. Μιλάμε για τα μέσα του 19ου αιώνα, είχε ευφυείς ιδέες, όχι μόνο για τη φυσική επιλογή, ήταν ένας συνθέτης. Μπορούσε να συγκεντρώσει όλες του τις γνώσεις και να μιλήσει για πάρα πολλά πράγματα. Σκεφτείτε τη συνεισφορά του στη γεωλογία, η οποία έδειξε και πολλά άλλα στοιχεία της ιδιοφυΐας του».
Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι είναι κατά μία έννοια ο «Θεός» σας; «Δεν μου έχουν κάνει ξανά αυτή την ερώτηση. Οχι, δεν μπορώ να το πω αυτό».
Σας αποκαλούν πάντως «ροντβάιλερ του Δαρβίνου»... «Υποθέτω ότι το λένε εννοώντας ότι το ροντβάιλερ είναι επιθετικό σκυλί. Κατ’ αρχάς εγώ δεν είμαι καθόλου επιθετικός, αλλά μπορώ επίσης να πω ότι το ροντβάιλερ είναι ένα γλυκό ζώο αν το γνωρίσεις καλά. Ετσι κι αλλιώς, πάντως, με κολακεύει οποιοσδήποτε χαρακτηρισμός έχει να κάνει με τον Δαρβίνο».
Το ότι γεννηθήκατε στην Κένυα, όπου ζήσατε ως τα εννέα σας χρόνια, πόσο ρόλο έπαιξε τελικά στις μετέπειτα αντιλήψεις σας;«Το ότι γεννήθηκα στην Κένυα δεν έπαιξε μεγάλο ρόλο. Αργότερα, όταν ξαναπήγα ως ενήλικος κάποιες φορές, πραγματικά επηρεάστηκα. Νομίζω ότι, επειδή όλοι προερχόμαστε αρχικά από την Αφρική, επηρεαζόμαστε κάπως από αυτό. Έπαιξε ρόλο το γεγονός ότι ο πατέρας μου, που ήταν στρατιωτικός στην Κένυα, ήταν και εξαιρετικός βοτανολόγος. Ήξερε τα πάντα γύρω από τα φυτά και τα λουλούδια και έτσι άρχισε να μας μαθαίνει, εμένα και την αδελφή μου. Έμαθα πολλά για τα φυτά και τη βιολογία. Νομίζω ότι από τον πατέρα μου άρχισα να κατανοώ τη δαρβινική εξέλιξη».
Ο Σωκράτης, 2.500 χρόνια πριν, είπε: «Ένα γνωρίζω, ότι τίποτε δεν γνωρίζω». Σήμερα, 2.500 χρόνια μετά, ξέρουμε περισσότερα από όσα ήξερε ο Σωκράτης;
«Ασφαλώς ναι. Πιστεύω ότι ξέρουμε περισσότερα από όσα ο Σωκράτης. Δείτε το ως εξής: Κάθε στοιχειωδώς μορφωμένο άτομο σήμερα, κάθε μαθητής, θα μπορούσε να πει στον Σωκράτη εκατοντάδες πράγματα τα οποία θα τον ενθουσίαζαν. Για το μέγεθος του σύμπαντος, τον αριθμό των άστρων, την ηλικία της Γης, για την εξέλιξη. Θα λάτρευε να τα μάθει. Νομίζω ότι όσο ευφυείς και αν ήταν ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας ή ο Αριστοτέλης, συγκρινόμενοι με τον μέσο άνθρωπο του σήμερα, δεν ήξεραν τίποτε».
Άρα, σε ποιο σημείο γνώσης βρισκόμαστε σήμερα σε σχέση με το τότε;«Ο Σωκράτης ήταν γνώστης τού ότι δεν ήξερε τίποτε. Σήμερα όμως, παρ’ ότι έχουμε πολλά ακόμη να μάθουμε, ξέρουμε σίγουρα πολύ περισσότερα απ’ όσα ήξεραν στην Αρχαία Ελλάδα».
Πιστεύετε ότι προτού το ανθρώπινο είδος εξαφανιστεί από τη Γη θα έχουμε μάθει τα πάντα; «Είναι πολύ ενδιαφέρουσα αυτή η ερώτηση. Θα έδινα πιθανότητες 50-50. Δεν θα ξέρουμε ποτέ κάθε λεπτομέρεια, αλλά είναι πιθανόν η θεωρητική φυσική να φτάσει σε ένα τελικό σημείο, να έχει μία θεωρία των πάντων, να φτάσουμε στο σημείο να πούμε ότι καταλαβαίνουμε τα πάντα, παρ’ ότι δεν ξέρουμε ακριβώς όλες τις λεπτομέρειες».
Πιστεύετε ότι μπορεί να υπάρχει κάποιο άλλο είδος στο ζωικό βασίλειο που να έχει αναπτύξει μέσα από τη θεωρία της εξέλιξης επιστήμες και φιλοσοφία και να μην το γνωρίζουμε; «Οχι, δεν υπάρχει. Μπορεί στο μέλλον να εμφανιστεί κάποιο, αλλά αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει».
Ο Ηράκλειτος έχει πει ότι «τα πάντα ρει». Θεωρείτε, λοιπόν, πιθανόν αύριο το πρωί να έρθετε στο γραφείο σας και να έχει εμφανιστεί ένα νέο στοιχείο, το οποίο ανατρέπει όλα όσα ξέρετε σήμερα;«Ναι, μπορεί να γίνει αυτό. Υπάρχουν όμως μερικά πράγματα που ξέρουμε ότι δεν θα αλλάξουν ποτέ. Νομίζω ότι κάποιος προσφέρει ελλιπή υπηρεσία λέγοντας ότι όλες οι επιστημονικές υποθέσεις περιμένουν για να ανατραπούν. Δεν είναι έτσι και κανένας δεν το παίρνει στα σοβαρά αυτό. Για παράδειγμα, το ηλιοκεντρικό μοντέλο του συστήματός μας και η τροχιά των πλανητών είναι απλά δεδομένα και δεν πρόκειται να αλλάξουν. Επίσης, η θεωρία της εξέλιξης ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Ισως όχι όλες οι λεπτομέρειές της αλλά αυτή καθεαυτή η θεωρία της εξέλιξης είναι ένα οριστικό δεδομένο».
Θα ψηφίσετε κάποιον στις επικείμενες γενικές εκλογές; «Ναι, φυσικά».
Εσείς δηλώνετε άθεος. Πώς είναι δυνατόν να ψηφίζετε κάποιον που είτε πιστεύει στον Θεό είτε ισχυρίζεται ότι πιστεύει για να μαζέψει ψήφους; «Κοιτάξτε, το μέλος της Βουλής που ψηφίζω είναι άθεος. Ο δρ Εβαν Χάρις, των Φιλελεύθερων Δημοκρατών, είναι άθεος. Αυτόν ψηφίζω. Θα δουλέψω μάλιστα για την προεκλογική εκστρατεία του και θα δώσω και χρήματα για αυτή».
Ναι, αλλά συμμετέχει σε ένα κόμμα το οποίο δεν αποκηρύσσει την ύπαρξη του Θεού για να μη χάσει ψήφους. «...».
Ας το θέσουμε αλλιώς. Ενα έξυπνο και μορφωμένο άτομο πιστεύετε ότι δεν μπορεί να είναι και θρησκευόμενο; «Πιθανόν να μπορεί. Βέβαια, οφείλω να ομολογήσω ότι έχεις δίκιο. Ιδίως στην Αμερική δεν μπορείς να εκλεγείς αν δηλώσεις άθεος. Ετσι, πρέπει να υποκριθείς ότι είσαι θρησκευόμενος. Είναι στατιστικά αδιανόητο τα 500 και βάλε μέλη του αμερικανικού Κογκρέσου να είναι όλοι θρησκευόμενοι. Στατιστικά είναι αδύνατον, επομένως κάποιοι από αυτούς πρέπει να λένε ψέματα».
Ο Πάπας και ο Πατριάρχης πραγματικά πιστεύουν στην ύπαρξη του Θεού; «Νομίζω ότι πιστεύουν στην ύπαρξη του Θεού. Αμφιβάλλω όμως αν πιστεύει στην ύπαρξη του Θεού ο Μπιλ Κλίντον ή ο Μπαράκ Ομπάμα».
Ο Μπους; «Ο Τζορτζ Μπους νομίζω ότι πιστεύει».
Πιστεύει στον Θεό; «Και ο Μπους και ο Τόνι Μπλερ πιστεύουν».
Λέτε ότι αυτοί πιστεύουν με την έννοια ότι διαθέτουν χαμηλό ΙQ; «Χα! Οχι, όχι, δεν νομίζω».
Μισό λεπτό, ο Πάπας, ο Πατριάρχης, ο Μπους και ο Μπλερ πιστεύουν στον Θεό. Σύμφωνα με τη λογική σας, είναι είτε θέμα άγνοιας είτε θέμα υποκρισίας. Εδώ ο Μπους είπε ότι του μίλησε ο Θεός. «Νομίζω ότι όλοι αυτοί πιστεύουν ότι ο Θεός υπάρχει».
Έχετε παντρευτεί τρεις φορές. Έχετε ερωτευτεί ποτέ γυναίκα που πίστευε στον Θεό; «Χμμ... Ε, λοιπόν, όχι, δεν έχω ερωτευτεί ποτέ γυναίκα που πίστευε στον Θεό».
Έπρεπε να το σκεφθείτε προτού απαντήσετε;«Ναι, έπρεπε να γυρίσω λίγο πίσω στη μνήμη μου, αλλά η απάντηση είναι όχι».
Είναι συμπτωματικό αυτό; «Δεν νομίζω ότι ήταν εντελώς συμπτωματικό. Αλλά δεν έχω πει ποτέ συνειδητά ότι δεν θα ερωτευτώ μια γυναίκα που πιστεύει στον Θεό».
Ναι, αλλά όταν ήσασταν παιδί και ερωτευτήκατε μια 15χρονη, αυτή αναγκαστικά θα πίστευε ό,τι και οι γονείς της.«Δεν έχω ερωτευτεί ποτέ 15χρονη. Χωρίς να αποκλείσω ότι δεν θα ερωτευόμουν ποτέ μια γυναίκα που είναι θρησκευόμενη, οι πιθανότητες να συμβεί κάτι τέτοιο είναι σαφώς λιγότερες. Δεν θα έβαζα τέτοιον φραγμό, αλλά πραγματικά υπάρχουν πολύ λίγες πιθανότητες».
Να σας κάνω μια ερώτηση που σκέφτηκα μόλις τώρα: Αν κατά τη διάρκεια του σεξ η γυναίκα σας πει «Θεέ μου», θα διακόψετε και θα αρχίσετε να το κουβεντιάζετε; «Όχι, αυτό είναι απλώς μια γλωσσική έκφραση και δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με αυτό».
Είναι σαν να σας λέει «Godblessyou» όταν φταρνίζεστε; «Ακριβώς έτσι!».
Υπάρχει κάποιο πρόσωπο το οποίο πιστεύει στον Θεό και πραγματικά το έχετε σε εκτίμηση και σας εμπνέει σεβασμό; «Όχι, δεν μπορώ να θυμηθώ κάποιον, βέβαια δεν θα έπαιζε αυτό από μόνο του ρόλο. Για την ακρίβεια, έχω φίλους που είναι πιστοί».
Έχετε πει ότι τα ζώα είναι «μηχανισμοί επιβίωσης». Ο άνθρωπος τι είναι, ένας «μηχανισμός καταστροφής» τελικά;
«Όχι, είμαστε μηχανισμοί για την επιβίωση του εαυτού μας. Γι’ αυτό είμαστε εδώ τώρα, έπειτα από τόσα χρόνια. Δεν σημαίνει ότι δουλεύουμε για αυτό, αλλά είμαστε “μηχανισμός επιβίωσης”». Εκτιμάτε ότι ένας άνθρωπος που πιστεύει στον Θεό είναι πιθανότερο να έχει οικολογική συνείδηση σε σχέση με έναν άθεο; Με την έννοια ότι ο θρησκευόμενος προσπαθεί να διατηρήσει ό,τι έχει φτιάξει ο Δημιουργός...
«Οχι. Δεν το νομίζω. Ισα ίσα, πιστεύω ακριβώς το αντίθετο. Στην Αμερική, για παράδειγμα, υπάρχουν θρησκευόμενοι οι οποίοι έχουν κατηγορηθεί επειδή υποστηρίζουν ότι το τέλος του κόσμου έρχεται και ο Χριστός θα έρθει εν δόξα και τιμή, οπότε δεν υπάρχει λόγος διατήρησης του περιβάλλοντος. Γιατί να απασχολούνται με οικολογικές ανησυχίες;».
Η οικονομική κρίση πιστεύετε ότι είναι αποτέλεσμα της εξέλιξης του ανθρώπου; «Οχι. Δεν έχει να κάνει με την εξέλιξη».
Για την Ελλάδα έχετε ακούσει να λένε ότι πρόκειται να χρεοκοπήσει; «Ναι, το διάβασα, αλλά δεν ξέρω και πολλά για αυτό».
Φοβάστε τον θάνατο; «Δεν προσβλέπω στη διαδικασία του θανάτου, διότι είναι μια οδυνηρή διαδικασία. Τελικά, το να είσαι νεκρός είναι σαν να είσαι ακυρωμένος. Είναι σαν να μην έχεις γεννηθεί ποτέ».
Τι θα γράφατε πάνω στον τάφο σας; «“Προσπάθησε να καταλάβει”». Και η μουσική που θα θέλατε να σας συνοδεύσει στον τάφο σας;
«Το “Elephant march” από την Αΐντα του Βέρντι».Γιατί επιλέγετε αυτόν τον σκοπό;«Επειδή είναι θριαμβευτικός!».
Μήπως επειδή ο ελέφαντας έχει καλή μνήμη; «Οχι για αυτό. Αλλωστε, στην πραγματικότητα το κομμάτι δεν λέγεται “Elephant march” αλλά “Trumpet march” από την Αΐντα».
Εχετε πολύ καλή σχέση με το Ιnternet και προβάλλετε πολύ τη δουλειά σας μέσα από αυτό. Πώς φαντάζεστε ότι θα προβάλλατε τη δουλειά σας πριν από το Ιnternet; «Δεν το έχω φανταστεί. Σκεφτείτε όμως το εξής: Αν αυτή τη στιγμή παρουσιαζόταν ένα “παράξενο κουάρκ” και έκανε μια παρεμβολή, εξαφανίζοντας εξ ολοκλήρου το Ιnternet, τότε θα είχαμε απίστευτα πολλούς ανθρώπους με το πιο τρομερό σύνδρομο στέρησης που έχουμε δει ποτέ».
Και εσείς; «Πιθανόν και εγώ να είχα σύνδρομο στέρησης».
Είναι σαν ναρκωτικό λοιπόν… Με την ευκαιρία, να ρωτήσω το εξής. Πιστεύετε ότι το να είσαι άθεος σε κάνει πιο επιρρεπή στα ναρκωτικά, σε σχέση με έναν πιστό, ο οποίος, λόγω της θρησκείας, έχει πιο πολλές αναστολές για αυτό; «Αμφιβάλλω αν υπάρχουν ενδείξεις για αυτό. Νομίζω ότι η εξάρτηση από τον Θεό είναι σαν ναρκωτικό».
Ο αθεϊσμός δεν μπορεί να γίνει ναρκωτικό; «Οχι! Απολύτως όχι!».
Αν ο αθεϊσμός καταλήξει να γίνει από μόνος του ένα σύστημα, αυτό θα σας απογοήτευε; «Οχι. Γιατί;».
Επειδή το να είσαι σήμερα άθεος είναι εκτός ενός συστήματος που βασίζεται στη θρησκεία. «Οχι, δεν θα με ενοχλούσε καθόλου».
Ας πάρουμε, λοιπόν, μια υποθετική κοινωνία που το 100% του πληθυσμού της θα ήταν άθεοι. Αυτή θα ήταν μια ιδανική κοινωνία για εσάς;«Θα ήταν μια πολύ καλύτερη κοινωνία. Θα μου άρεσε πολύ αυτό».
Θα ήταν όμως μια ιδανική κοινωνία; «“Ιδανική” είναι μια πολύ δυνατή λέξη, διότι θα υπήρχαν και άλλα πράγματα που θα χρειάζονταν βελτίωση σε μια τέτοια κοινωνία».
Επειτα από λίγο καιρό όμως, ακόμη και σε μια κοινωνία άθεων, δεν θα υπήρχαν κάποια άτομα που θα μετεξελίσσονταν στους «πιστούς» αυτής της κοινωνίας; «Καλή ερώτηση. Ελπίζω όχι. Θα ήταν κρίμα».
Εχετε να μου πείτε κάτι να το κάνω γκραφίτι σε έναν δρόμο της Αθήνας; «Γιατί να το κάνετε αυτό; Δεν μου αρέσει το γκραφίτι επειδή το κάνουν όλοι».
Ο Νίκος Καζαντζάκης είχε γράψει: «Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο και καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο. Το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή».«Είναι μια πρόταση με ολοφάνερη την αλήθεια μέσα της. Το ερώτημα είναι αν τη βρίσκω ποιητική; Ναι, τη βρίσκω πολύ αληθινή και πολύ ποιητική».
Έπειτα από αυτή τη ζωή λοιπόν, δεν υπάρχει τίποτε; «Απολύτως τίποτε. Θα μπορούσα να σας απαντήσω με κάτι που έχω γράψει στο βιβλίο μου “Υφαίνοντας το ουράνιο τόξο”. Θα πεθάνουμε κάποια στιγμή και αυτό μας κάνει να είμαστε οι τυχεροί. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν πρόκειται να πεθάνουν ποτέ, επειδή δεν πρόκειται να γεννηθούν ποτέ. Οι πιθανοί άνθρωποι, οι οποίοι θα μπορούσαν να είναι εδώ στη θέση μου ή στη θέση σας και τελικά δεν θα δουν ποτέ το φως του ήλιου, είναι περισσότεροι από τους κόκκους της άμμου στη Σαχάρα. Σίγουρα σε αυτά τα “αγέννητα φαντάσματα” περιλαμβάνονται ποιητές σπουδαιότεροι από τον Κιτς και επιστήμονες σπουδαιότεροι από τον Νεύτωνα. Αυτό το ξέρουμε γιατί οι “πιθανοί” άνθρωποι που επιτρέπει το DNA είναι πολύ περισσότεροι από τους πραγματικούς ανθρώπους που θα ζήσουν».
Αν πάντως εμφανιζόταν ξαφνικά μπροστά σας ο Θεός, θα μας το λέγατε και εμάς για να μην είμαστε άθεοι;«Χα! Ναι, φυσικά. Αν μπορούσα, ναι».
Πώς μπορεί όμως ο αθεϊσμός να αντικαταστήσει την ανακούφιση που δίνει στους ανθρώπους η πίστη; Η γιαγιά μου γεννήθηκε, μεγάλωσε και πέθανε μέσα σε μια κουζίνα στο σπίτι της σε ένα χωριό στην Κέρκυρα. Είμαι απόλυτα βέβαιος όμως ότι έζησε και πέθανε ευτυχισμένη επειδή πίστευε. Τι καλό θα της έκανε η γνώση ότι δεν υπάρχει Θεός; «Κοιτάξτε, δεν έχω την αξίωση να ανακουφίσω τους ανθρώπους. Αυτό που με νοιάζει είναι η αλήθεια. Η θρησκεία μπορεί να ανακουφίζει κάποιους ανθρώπους, αλλά δεν νομίζω ότι κάνει απαραίτητα τους ανθρώπους ευτυχισμένους. Εχω ακούσει, για παράδειγμα, από άτομα που εργάζονται με ηλικιωμένους ότι αυτοί που είναι πιο φοβισμένοι με τον θάνατο είναι οι ρωμαιοκαθολικοί. Φοβούνται πολύ την Κόλαση. Δεν νομίζω λοιπόν ότι οπωσδήποτε η θρησκεία δίνει παρηγοριά. Ακόμη όμως και αν έδινε παρηγοριά, αυτό δεν θα με έκανε να υποχωρήσω από το να γράφω βιβλία για την αλήθεια. Μπορεί πάντως να υποχωρούσα από το να βγάλω από την αυταπάτη κάποιον σαν τη γιαγιά σας, να της πω την αλήθεια που θα την έκανε δυστυχισμένη. Αλλά η αλήθεια όμως είναι ότι δεν υπάρχει Θεός. Είναι, ξέρετε, σαν το δίλημμα που έχει ένας γιατρός που ξέρει ότι ο ασθενής του πεθαίνει από καρκίνο. Του λέει την αλήθεια ή όχι; Μερικές φορές αποφασίζει ότι είναι καλό να του το πει, άλλες, πάλι, όχι».
Ποιο πιστεύετε ότι είναι το μεγαλύτερο ψέμα σήμερα στον κόσμο; «Πολύ καλή ερώτηση... Μισό λεπτό να σκεφτώ. Λοιπόν, το ψέμα που λέγεται σε ένα νεαρό άτομο ότι αν πεθάνει σαν μάρτυρας στο όνομα του Θεού του, πηγαίνει κατευθείαν στον Παράδεισο. Είναι μια παραπλανητική εξαγορά-δωροδοκία, να παραδώσει τη ζωή του στο όνομα ενός Θεού. Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο ψέμα. Πιθανόν το μεγαλύτερο».
Εσείς λέτε ψέματα στην καθημερινότητά σας; «Ναι, βέβαια!».
Ποιο είναι το πιο συνηθισμένο ψέμα που λένε οι άνθρωποι στην καθημερινότητά τους; «Γιατί το ρωτάτε αυτό; Εγώ είμαι επιστήμονας. Μπορείτε να ρωτήσετε τους ανθρώπους έξω στον δρόμο για αυτό».
Ρωτάω γιατί θέλω να μάθω αν πιστεύετε ότι οι άνθρωποι μέσα από την εξέλιξη βαδίζουμε προς την αλήθεια ή προς το ψέμα. «Δεν είμαι σίγουρος. Αυτό που μπορώ να πω όμως είναι ότι υπάρχουν μερικά επαγγέλματα που πληρώνονται για να υποστηρίζουν ψέματα, όπως οι δικηγόροι. Δεν είναι ψεύτες με την κυριολεκτική σημασία της λέξης, αλλά προκειμένου να κερδίσουν μια δίκη μπορεί να πουν και πράγματα που δεν τα πιστεύουν. Ο επιστήμονας όμως δεν πρέπει ή δεν θα έπρεπε να το κάνει αυτό. Ο επιστήμονας πρέπει να ψάχνει την αλήθεια, ακόμη και αν η αλήθεια είναι το αντίθετο από αυτό που πιστεύει ή ακόμη και αντίθετη με τον τρόπο ζωής του. Ένας επιστήμονας που εξαπατά προσαρμόζοντας τα στοιχεία για να ταιριάζουν με τη θεωρία του θα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να εκδιώκεται από την επιστημονική κοινότητα».
Υπάρχει ένα σημείο στην ανθρώπινη Ιστορία μέχρι το οποίο μπορείτε να δικαιολογήσετε τους ανθρώπους που πίστευαν στον Θεό; «Υπάρχει. Το 1859, η χρόνια κατά την οποία εκδόθηκε “Η καταγωγή των ειδών” του Δαρβίνου. Αν σκεφτείτε, θα δείτε πραγματικά ότι και πριν από τον Δαρβίνο η εξήγηση της θεϊκής προέλευσης του ανθρώπου ήταν μια λανθασμένη ερμηνεία. Τότε όμως ήταν πολύ δύσκολο να εξηγηθεί και να γίνει κατανοητό πώς δημιουργήθηκαν τα πάντα και πώς έφτασαν να είναι έτσι όπως είναι».
Τα παιδιά έχουν λόγους να πιστεύουν στον Θεό; «Φυσικά και έχουν, ως τα 15 ή 16 χρόνια τους, ανάλογα με την εκπαίδευσή τους».
Όταν ολοκληρώνετε τη συγγραφή ενός βιβλίου, νιώθετε κάποιου είδους ανακούφιση; «Ναι. Νιώθω μεγάλη ανακούφιση που έγραψα αυτό που πιστεύω και έχω την αίσθηση ότι έχω πετύχει κάτι».
Λένε ότι ένα έργο τέχνης, ακόμη και ένα βιβλίο, είναι αριστούργημα όταν δεν έχεις να αφαιρέσεις τίποτε από αυτό. Εσείς, κοιτώντας πίσω τα βιβλία σας έπειτα από τόσο καιρό, θα αφαιρούσατε κάτι; «Περιέργως, δεν θα αφαιρούσα πολλά. Εχω αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα όταν έπρεπε να γράψω έναν νέο πρόλογο για μια νέα έκδοση κάποιου παλιού βιβλίου μου. Το ξανακοιτάζω και προσπαθώ να βρω πράγματα που θα άλλαζα. Είναι μερικά μικρά πράγματα, αλλά τίποτε σπουδαίο».
Στο τελευταίο βιβλίο σας, «Το μεγαλύτερο θέαμα στη Γη», γράψατε όλα όσα γνωρίζετε ή έχετε αφήσει κάτι πίσω; «Εχω γράψει σε αυτό τα πάντα. Δουλεύω πολύ σκληρά, κοιτώντας ξανά και ξανά τα βιβλία μου, και δεν τα δίνω στον εκδότη μου προτού να είμαι απόλυτα ικανοποιημένος με αυτό που έχω γράψει».
Γράφετε κάποιο καινούργιο βιβλίο αυτή την εποχή; «Ναι. Ισως να είστε και οι πρώτοι που το μαθαίνετε. Γράφω ένα βιβλίο για παιδιά από δέκα χρόνων και πάνω. Θα λέγεται “What is a Rainbow Really?”. Θα αντιπαραθέτει διάφορους παγκόσμιους μύθους με την επιστήμη».
Η φύση δεν «ξέρει» ότι υπάρχουμε. Αυτό το έχετε στον νου σας ως επιστήμονας όταν γράφετε ένα βιβλίο;«Φυσικά. Είναι στο πίσω μέρος του μυαλού μου, παρ’ ότι αυτό για κάποιους μπορεί να σημαίνει ότι υπάρχει ένας Θεός που ξέρει και νοιάζεται. Είναι πολύ βαθιά στο δικό μου πιστεύω και στο αξιακό μου σύστημα ότι η φύση δεν ξέρει ότι υπάρχω. Δεν την ενδιαφέρει καν ότι υπάρχω».
Πώς θα θέλατε να σας θυμούνται οι άνθρωποι; «Ως κάποιον που προσπάθησε να καταλάβει και προσπάθησε να κάνει και τους άλλους να καταλάβουν».
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΜΑΚΗ ΠΡΟΒΑΤΑ-BHMagazino
Συνάντησα τον Ρίτσαρντ Ντόκινς πριν από 15 ημέρες στην οικία του στην Οξφόρδη. Ένα τυπικό βρετανικό διώροφο σπίτι που είναι και το γραφείο του. Απάντησε σε όλες τις ερωτήσεις μου, για τις οποίες, σημειωτέον, δεν είχε ιδέα από πριν. Τον είδα όμως σε μερικές να αιφνιδιάζεται, σε άλλες να δυσανασχετεί και σε άλλες να σκέφτεται προτού απαντήσει, με την ορθότητα που απαιτεί η καλή δημόσια εικόνα του. Διότι, εκτός όλων των άλλων, ο Ρίτσαρντ Ντόκινς είναι και ο γκουρού της δημόσιας εικόνας του. Διότι ο Ρίτσαρντ Ντόκινς είναι αυτή τη στιγμή σίγουρα ο πιο αμφιλεγόμενος και, ως εκ τούτου, πιθανόν ο πιο διάσημος βιολόγος στον πλανήτη. Η αδιάλειπτη υποστήριξή του στη θεωρία της εξέλιξης των ειδών του Δαρβίνου και παράλληλα η διεύρυνσή της τον έχουν κάνει τον διασημότερο άθεο επιστήμονα. Και βεβαίως τον υπ’ αριθμόν ένα εχθρό της Εκκλησίας.
Και τα δέκα βιβλία που έχει γράψει – επτά από αυτά έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά: το «Εγωιστικό γονίδιο», «Ο τυφλός ωρολογοποιός», «Ο εφημέριος του Διαβόλου», «Υφαίνοντας το ουράνιο τόξο», «Ο ποταμός της ζωής», καθώς και το πιο διάσημό του, «Η περί Θεού αυταπάτη», και το τελευταίο, «Το μεγαλύτερο θέαμα στη Γη» – είναι κάτι παραπάνω από bestsellers. Είναι πλέον megasellers: «Η περί Θεού αυταπάτη», που κυκλοφόρησε το 2006, έχει μεταφραστεί σε 31 γλώσσες και μόνο η αγγλόφωνη έκδοση έχει πουλήσει περισσότερα από 2 εκατ. αντίτυπα.
Ο 69χρονος καθηγητής της Οξφόρδης στέλνει ανοιχτές επιστολές στον πρωθυπουργό της Βρετανίας Γκόρντον Μπράουν και στον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, Μπαράκ Ομπάμα, οι οποίοι τις διαβάζουν και απαντούν. Αμέσως. Λαμβάνει καθημερινά εκατοντάδες μηνύματα στο e-mail του. Με απειλές και κατάρες. Με ένα νεύμα του πέρυσι γέμισαν τα λεωφορεία του Λονδίνου με το σύνθημα: «There’s probably no God. Now stop worrying and enjoy your life» (ο Θεός μάλλον δεν υπάρχει, επομένως σταμάτα να ανησυχείς και απόλαυσε τη ζωή σου). Kάποιοι οδηγοί αρνούνταν να οδηγήσουν αυτά τα λεωφορεία, κάποιοι άλλοι πάλι αρνούνταν να οδηγήσουν λεωφορεία χωρίς αυτή την επιγραφή. Έχει παντρευτεί τρεις φορές.
Στο σπίτι του με υποδέχτηκε ο Ραντ, ο οποίος είναι ο γραμματέας και υπεύθυνος για τις δημόσιες σχέσεις του. Ευγενέστατος, άρχισε να με ξεναγεί στον κάτω όροφο, όπου βρίσκεται και ο χώρος δουλειάς του Ντόκινς: ένα τεράστιο σαλόνι με ένα μεγάλο, στρογγυλό, ξύλινο τραπέζι στη μια άκρη, το οποίο χρησιμοποιεί για να διαβάζει, και ένα γραφείο με επτά υπολογιστές, όλους σε λειτουργία, για να δέχονται τα ηλεκτρονικά μηνύματα από όλον τον κόσμο. Eναν μόνο χρησιμοποιεί για να γράφει τα βιβλία του.
Το ραντεβού μας ήταν στις 3.00 μ.μ. Τρεις και ένα λεπτό ο Ρίτσαρντ Ντόκινς εμφανίστηκε στη πόρτα του γραφείου. Πολύ ευγενικός, μετά τις συστάσεις, με ένα πλατύ χαμόγελο ζήτησε να πάμε στο τραπέζι όπου κάθεται και διαβάζει. Του δείχνω τα αντίτυπα στα ελληνικά του τελευταίου βιβλίου του «Το μεγαλύτερο θέαμα στη Γη: Η απόδειξη για την εξέλιξη» (εκδόσεις Αβγό). Αρχίζει να διαβάζει τον τίτλο σε σπαστά ελληνικά. «Μιλάτε ελληνικά;». «Οχι, αλλά ως βιολόγος μπορώ να αναγνωρίσω πολλές λέξεις».
Κύριε Ντόκινς, σε αυτό το βιβλίο σας τονίζετε ότι περιλαμβάνετε όλα τα στοιχεία, τις αποδείξεις, για την εξέλιξη της ζωής. Στα προηγούμενα βιβλία σας τι συνέβη; Δεν είχατε μαζέψει όλες τις αποδείξεις;
«Δεν είναι ακριβώς στοιχεία. Κοιτάξτε, το προηγούμενο βιβλίο μου, το “Αncestor’s Tale”, αφορά την πραγματική ιστορία της ζωής στον πλανήτη. Είναι η ιστορία τού πώς έχει υπάρξει η ζωή για εκατομμύρια χρόνια, λέω απλώς την ιστορία χωρίς ακριβώς να απαριθμώ στοιχεία. Το πρώτο μου βιβλίο, το “Εγωιστικό γονίδιο”, είναι επίσης μια διαφορετική ματιά στη φυσική επιλογή, παρά μια απαρίθμηση των στοιχείων. Ο “Τυφλός ωρολογοποιός” και το “Climbing Mount Improbable” αποτελούν ένα είδος απάντησης στις διάφορες δυσκολίες που έχουν οι άνθρωποι να καταλάβουν τη λειτουργία της φυσικής επιλογής. Ετσι, κανένα από τα προηγούμενα βιβλία μου δεν παρουσίαζε τα στοιχεία και τις αποδείξεις για την εξέλιξη όπως τις παρουσιάζει το τελευταίο, “Το μεγαλύτερο θέαμα στη Γη”. Ανακάλυψη, άλλωστε, είναι το να δεις κάτι που όλοι βλέπουν και να σκεφτείς κάτι που κανένας δεν είχε σκεφτεί».
Η εξέλιξη, ως θεωρία, είναι φανερή. Νομίζετε ότι ο κόσμος δεν τη βλέπει ή δεν θέλει να τη δει;«Νομίζω ότι συμβαίνουν και τα δύο. Αλλοι δεν μπορούν να τη δουν και άλλοι δεν θέλουν να τη δουν».
Ο Δαρβίνος ήταν λοιπόν ιδιοφυΐα ή ο «Κύριος Κοινή Λογική»; «Ηταν ιδιοφυΐα! Αν ήταν απλώς θέμα κοινής λογικής, κάποιος θα είχε δει πολύ νωρίτερα αυτά που είδε εκείνος. Μιλάμε για τα μέσα του 19ου αιώνα, είχε ευφυείς ιδέες, όχι μόνο για τη φυσική επιλογή, ήταν ένας συνθέτης. Μπορούσε να συγκεντρώσει όλες του τις γνώσεις και να μιλήσει για πάρα πολλά πράγματα. Σκεφτείτε τη συνεισφορά του στη γεωλογία, η οποία έδειξε και πολλά άλλα στοιχεία της ιδιοφυΐας του».
Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι είναι κατά μία έννοια ο «Θεός» σας; «Δεν μου έχουν κάνει ξανά αυτή την ερώτηση. Οχι, δεν μπορώ να το πω αυτό».
Σας αποκαλούν πάντως «ροντβάιλερ του Δαρβίνου»... «Υποθέτω ότι το λένε εννοώντας ότι το ροντβάιλερ είναι επιθετικό σκυλί. Κατ’ αρχάς εγώ δεν είμαι καθόλου επιθετικός, αλλά μπορώ επίσης να πω ότι το ροντβάιλερ είναι ένα γλυκό ζώο αν το γνωρίσεις καλά. Ετσι κι αλλιώς, πάντως, με κολακεύει οποιοσδήποτε χαρακτηρισμός έχει να κάνει με τον Δαρβίνο».
Το ότι γεννηθήκατε στην Κένυα, όπου ζήσατε ως τα εννέα σας χρόνια, πόσο ρόλο έπαιξε τελικά στις μετέπειτα αντιλήψεις σας;«Το ότι γεννήθηκα στην Κένυα δεν έπαιξε μεγάλο ρόλο. Αργότερα, όταν ξαναπήγα ως ενήλικος κάποιες φορές, πραγματικά επηρεάστηκα. Νομίζω ότι, επειδή όλοι προερχόμαστε αρχικά από την Αφρική, επηρεαζόμαστε κάπως από αυτό. Έπαιξε ρόλο το γεγονός ότι ο πατέρας μου, που ήταν στρατιωτικός στην Κένυα, ήταν και εξαιρετικός βοτανολόγος. Ήξερε τα πάντα γύρω από τα φυτά και τα λουλούδια και έτσι άρχισε να μας μαθαίνει, εμένα και την αδελφή μου. Έμαθα πολλά για τα φυτά και τη βιολογία. Νομίζω ότι από τον πατέρα μου άρχισα να κατανοώ τη δαρβινική εξέλιξη».
Ο Σωκράτης, 2.500 χρόνια πριν, είπε: «Ένα γνωρίζω, ότι τίποτε δεν γνωρίζω». Σήμερα, 2.500 χρόνια μετά, ξέρουμε περισσότερα από όσα ήξερε ο Σωκράτης;
«Ασφαλώς ναι. Πιστεύω ότι ξέρουμε περισσότερα από όσα ο Σωκράτης. Δείτε το ως εξής: Κάθε στοιχειωδώς μορφωμένο άτομο σήμερα, κάθε μαθητής, θα μπορούσε να πει στον Σωκράτη εκατοντάδες πράγματα τα οποία θα τον ενθουσίαζαν. Για το μέγεθος του σύμπαντος, τον αριθμό των άστρων, την ηλικία της Γης, για την εξέλιξη. Θα λάτρευε να τα μάθει. Νομίζω ότι όσο ευφυείς και αν ήταν ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας ή ο Αριστοτέλης, συγκρινόμενοι με τον μέσο άνθρωπο του σήμερα, δεν ήξεραν τίποτε».
Άρα, σε ποιο σημείο γνώσης βρισκόμαστε σήμερα σε σχέση με το τότε;«Ο Σωκράτης ήταν γνώστης τού ότι δεν ήξερε τίποτε. Σήμερα όμως, παρ’ ότι έχουμε πολλά ακόμη να μάθουμε, ξέρουμε σίγουρα πολύ περισσότερα απ’ όσα ήξεραν στην Αρχαία Ελλάδα».
Πιστεύετε ότι προτού το ανθρώπινο είδος εξαφανιστεί από τη Γη θα έχουμε μάθει τα πάντα; «Είναι πολύ ενδιαφέρουσα αυτή η ερώτηση. Θα έδινα πιθανότητες 50-50. Δεν θα ξέρουμε ποτέ κάθε λεπτομέρεια, αλλά είναι πιθανόν η θεωρητική φυσική να φτάσει σε ένα τελικό σημείο, να έχει μία θεωρία των πάντων, να φτάσουμε στο σημείο να πούμε ότι καταλαβαίνουμε τα πάντα, παρ’ ότι δεν ξέρουμε ακριβώς όλες τις λεπτομέρειες».
Πιστεύετε ότι μπορεί να υπάρχει κάποιο άλλο είδος στο ζωικό βασίλειο που να έχει αναπτύξει μέσα από τη θεωρία της εξέλιξης επιστήμες και φιλοσοφία και να μην το γνωρίζουμε; «Οχι, δεν υπάρχει. Μπορεί στο μέλλον να εμφανιστεί κάποιο, αλλά αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει».
Ο Ηράκλειτος έχει πει ότι «τα πάντα ρει». Θεωρείτε, λοιπόν, πιθανόν αύριο το πρωί να έρθετε στο γραφείο σας και να έχει εμφανιστεί ένα νέο στοιχείο, το οποίο ανατρέπει όλα όσα ξέρετε σήμερα;«Ναι, μπορεί να γίνει αυτό. Υπάρχουν όμως μερικά πράγματα που ξέρουμε ότι δεν θα αλλάξουν ποτέ. Νομίζω ότι κάποιος προσφέρει ελλιπή υπηρεσία λέγοντας ότι όλες οι επιστημονικές υποθέσεις περιμένουν για να ανατραπούν. Δεν είναι έτσι και κανένας δεν το παίρνει στα σοβαρά αυτό. Για παράδειγμα, το ηλιοκεντρικό μοντέλο του συστήματός μας και η τροχιά των πλανητών είναι απλά δεδομένα και δεν πρόκειται να αλλάξουν. Επίσης, η θεωρία της εξέλιξης ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Ισως όχι όλες οι λεπτομέρειές της αλλά αυτή καθεαυτή η θεωρία της εξέλιξης είναι ένα οριστικό δεδομένο».
Θα ψηφίσετε κάποιον στις επικείμενες γενικές εκλογές; «Ναι, φυσικά».
Εσείς δηλώνετε άθεος. Πώς είναι δυνατόν να ψηφίζετε κάποιον που είτε πιστεύει στον Θεό είτε ισχυρίζεται ότι πιστεύει για να μαζέψει ψήφους; «Κοιτάξτε, το μέλος της Βουλής που ψηφίζω είναι άθεος. Ο δρ Εβαν Χάρις, των Φιλελεύθερων Δημοκρατών, είναι άθεος. Αυτόν ψηφίζω. Θα δουλέψω μάλιστα για την προεκλογική εκστρατεία του και θα δώσω και χρήματα για αυτή».
Ναι, αλλά συμμετέχει σε ένα κόμμα το οποίο δεν αποκηρύσσει την ύπαρξη του Θεού για να μη χάσει ψήφους. «...».
Ας το θέσουμε αλλιώς. Ενα έξυπνο και μορφωμένο άτομο πιστεύετε ότι δεν μπορεί να είναι και θρησκευόμενο; «Πιθανόν να μπορεί. Βέβαια, οφείλω να ομολογήσω ότι έχεις δίκιο. Ιδίως στην Αμερική δεν μπορείς να εκλεγείς αν δηλώσεις άθεος. Ετσι, πρέπει να υποκριθείς ότι είσαι θρησκευόμενος. Είναι στατιστικά αδιανόητο τα 500 και βάλε μέλη του αμερικανικού Κογκρέσου να είναι όλοι θρησκευόμενοι. Στατιστικά είναι αδύνατον, επομένως κάποιοι από αυτούς πρέπει να λένε ψέματα».
Ο Πάπας και ο Πατριάρχης πραγματικά πιστεύουν στην ύπαρξη του Θεού; «Νομίζω ότι πιστεύουν στην ύπαρξη του Θεού. Αμφιβάλλω όμως αν πιστεύει στην ύπαρξη του Θεού ο Μπιλ Κλίντον ή ο Μπαράκ Ομπάμα».
Ο Μπους; «Ο Τζορτζ Μπους νομίζω ότι πιστεύει».
Πιστεύει στον Θεό; «Και ο Μπους και ο Τόνι Μπλερ πιστεύουν».
Λέτε ότι αυτοί πιστεύουν με την έννοια ότι διαθέτουν χαμηλό ΙQ; «Χα! Οχι, όχι, δεν νομίζω».
Μισό λεπτό, ο Πάπας, ο Πατριάρχης, ο Μπους και ο Μπλερ πιστεύουν στον Θεό. Σύμφωνα με τη λογική σας, είναι είτε θέμα άγνοιας είτε θέμα υποκρισίας. Εδώ ο Μπους είπε ότι του μίλησε ο Θεός. «Νομίζω ότι όλοι αυτοί πιστεύουν ότι ο Θεός υπάρχει».
Έχετε παντρευτεί τρεις φορές. Έχετε ερωτευτεί ποτέ γυναίκα που πίστευε στον Θεό; «Χμμ... Ε, λοιπόν, όχι, δεν έχω ερωτευτεί ποτέ γυναίκα που πίστευε στον Θεό».
Έπρεπε να το σκεφθείτε προτού απαντήσετε;«Ναι, έπρεπε να γυρίσω λίγο πίσω στη μνήμη μου, αλλά η απάντηση είναι όχι».
Είναι συμπτωματικό αυτό; «Δεν νομίζω ότι ήταν εντελώς συμπτωματικό. Αλλά δεν έχω πει ποτέ συνειδητά ότι δεν θα ερωτευτώ μια γυναίκα που πιστεύει στον Θεό».
Ναι, αλλά όταν ήσασταν παιδί και ερωτευτήκατε μια 15χρονη, αυτή αναγκαστικά θα πίστευε ό,τι και οι γονείς της.«Δεν έχω ερωτευτεί ποτέ 15χρονη. Χωρίς να αποκλείσω ότι δεν θα ερωτευόμουν ποτέ μια γυναίκα που είναι θρησκευόμενη, οι πιθανότητες να συμβεί κάτι τέτοιο είναι σαφώς λιγότερες. Δεν θα έβαζα τέτοιον φραγμό, αλλά πραγματικά υπάρχουν πολύ λίγες πιθανότητες».
Να σας κάνω μια ερώτηση που σκέφτηκα μόλις τώρα: Αν κατά τη διάρκεια του σεξ η γυναίκα σας πει «Θεέ μου», θα διακόψετε και θα αρχίσετε να το κουβεντιάζετε; «Όχι, αυτό είναι απλώς μια γλωσσική έκφραση και δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με αυτό».
Είναι σαν να σας λέει «Godblessyou» όταν φταρνίζεστε; «Ακριβώς έτσι!».
Υπάρχει κάποιο πρόσωπο το οποίο πιστεύει στον Θεό και πραγματικά το έχετε σε εκτίμηση και σας εμπνέει σεβασμό; «Όχι, δεν μπορώ να θυμηθώ κάποιον, βέβαια δεν θα έπαιζε αυτό από μόνο του ρόλο. Για την ακρίβεια, έχω φίλους που είναι πιστοί».
Έχετε πει ότι τα ζώα είναι «μηχανισμοί επιβίωσης». Ο άνθρωπος τι είναι, ένας «μηχανισμός καταστροφής» τελικά;
«Όχι, είμαστε μηχανισμοί για την επιβίωση του εαυτού μας. Γι’ αυτό είμαστε εδώ τώρα, έπειτα από τόσα χρόνια. Δεν σημαίνει ότι δουλεύουμε για αυτό, αλλά είμαστε “μηχανισμός επιβίωσης”». Εκτιμάτε ότι ένας άνθρωπος που πιστεύει στον Θεό είναι πιθανότερο να έχει οικολογική συνείδηση σε σχέση με έναν άθεο; Με την έννοια ότι ο θρησκευόμενος προσπαθεί να διατηρήσει ό,τι έχει φτιάξει ο Δημιουργός...
«Οχι. Δεν το νομίζω. Ισα ίσα, πιστεύω ακριβώς το αντίθετο. Στην Αμερική, για παράδειγμα, υπάρχουν θρησκευόμενοι οι οποίοι έχουν κατηγορηθεί επειδή υποστηρίζουν ότι το τέλος του κόσμου έρχεται και ο Χριστός θα έρθει εν δόξα και τιμή, οπότε δεν υπάρχει λόγος διατήρησης του περιβάλλοντος. Γιατί να απασχολούνται με οικολογικές ανησυχίες;».
Η οικονομική κρίση πιστεύετε ότι είναι αποτέλεσμα της εξέλιξης του ανθρώπου; «Οχι. Δεν έχει να κάνει με την εξέλιξη».
Για την Ελλάδα έχετε ακούσει να λένε ότι πρόκειται να χρεοκοπήσει; «Ναι, το διάβασα, αλλά δεν ξέρω και πολλά για αυτό».
Φοβάστε τον θάνατο; «Δεν προσβλέπω στη διαδικασία του θανάτου, διότι είναι μια οδυνηρή διαδικασία. Τελικά, το να είσαι νεκρός είναι σαν να είσαι ακυρωμένος. Είναι σαν να μην έχεις γεννηθεί ποτέ».
Τι θα γράφατε πάνω στον τάφο σας; «“Προσπάθησε να καταλάβει”». Και η μουσική που θα θέλατε να σας συνοδεύσει στον τάφο σας;
«Το “Elephant march” από την Αΐντα του Βέρντι».Γιατί επιλέγετε αυτόν τον σκοπό;«Επειδή είναι θριαμβευτικός!».
Μήπως επειδή ο ελέφαντας έχει καλή μνήμη; «Οχι για αυτό. Αλλωστε, στην πραγματικότητα το κομμάτι δεν λέγεται “Elephant march” αλλά “Trumpet march” από την Αΐντα».
Εχετε πολύ καλή σχέση με το Ιnternet και προβάλλετε πολύ τη δουλειά σας μέσα από αυτό. Πώς φαντάζεστε ότι θα προβάλλατε τη δουλειά σας πριν από το Ιnternet; «Δεν το έχω φανταστεί. Σκεφτείτε όμως το εξής: Αν αυτή τη στιγμή παρουσιαζόταν ένα “παράξενο κουάρκ” και έκανε μια παρεμβολή, εξαφανίζοντας εξ ολοκλήρου το Ιnternet, τότε θα είχαμε απίστευτα πολλούς ανθρώπους με το πιο τρομερό σύνδρομο στέρησης που έχουμε δει ποτέ».
Και εσείς; «Πιθανόν και εγώ να είχα σύνδρομο στέρησης».
Είναι σαν ναρκωτικό λοιπόν… Με την ευκαιρία, να ρωτήσω το εξής. Πιστεύετε ότι το να είσαι άθεος σε κάνει πιο επιρρεπή στα ναρκωτικά, σε σχέση με έναν πιστό, ο οποίος, λόγω της θρησκείας, έχει πιο πολλές αναστολές για αυτό; «Αμφιβάλλω αν υπάρχουν ενδείξεις για αυτό. Νομίζω ότι η εξάρτηση από τον Θεό είναι σαν ναρκωτικό».
Ο αθεϊσμός δεν μπορεί να γίνει ναρκωτικό; «Οχι! Απολύτως όχι!».
Αν ο αθεϊσμός καταλήξει να γίνει από μόνος του ένα σύστημα, αυτό θα σας απογοήτευε; «Οχι. Γιατί;».
Επειδή το να είσαι σήμερα άθεος είναι εκτός ενός συστήματος που βασίζεται στη θρησκεία. «Οχι, δεν θα με ενοχλούσε καθόλου».
Ας πάρουμε, λοιπόν, μια υποθετική κοινωνία που το 100% του πληθυσμού της θα ήταν άθεοι. Αυτή θα ήταν μια ιδανική κοινωνία για εσάς;«Θα ήταν μια πολύ καλύτερη κοινωνία. Θα μου άρεσε πολύ αυτό».
Θα ήταν όμως μια ιδανική κοινωνία; «“Ιδανική” είναι μια πολύ δυνατή λέξη, διότι θα υπήρχαν και άλλα πράγματα που θα χρειάζονταν βελτίωση σε μια τέτοια κοινωνία».
Επειτα από λίγο καιρό όμως, ακόμη και σε μια κοινωνία άθεων, δεν θα υπήρχαν κάποια άτομα που θα μετεξελίσσονταν στους «πιστούς» αυτής της κοινωνίας; «Καλή ερώτηση. Ελπίζω όχι. Θα ήταν κρίμα».
Εχετε να μου πείτε κάτι να το κάνω γκραφίτι σε έναν δρόμο της Αθήνας; «Γιατί να το κάνετε αυτό; Δεν μου αρέσει το γκραφίτι επειδή το κάνουν όλοι».
Ο Νίκος Καζαντζάκης είχε γράψει: «Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο και καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο. Το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή».«Είναι μια πρόταση με ολοφάνερη την αλήθεια μέσα της. Το ερώτημα είναι αν τη βρίσκω ποιητική; Ναι, τη βρίσκω πολύ αληθινή και πολύ ποιητική».
Έπειτα από αυτή τη ζωή λοιπόν, δεν υπάρχει τίποτε; «Απολύτως τίποτε. Θα μπορούσα να σας απαντήσω με κάτι που έχω γράψει στο βιβλίο μου “Υφαίνοντας το ουράνιο τόξο”. Θα πεθάνουμε κάποια στιγμή και αυτό μας κάνει να είμαστε οι τυχεροί. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν πρόκειται να πεθάνουν ποτέ, επειδή δεν πρόκειται να γεννηθούν ποτέ. Οι πιθανοί άνθρωποι, οι οποίοι θα μπορούσαν να είναι εδώ στη θέση μου ή στη θέση σας και τελικά δεν θα δουν ποτέ το φως του ήλιου, είναι περισσότεροι από τους κόκκους της άμμου στη Σαχάρα. Σίγουρα σε αυτά τα “αγέννητα φαντάσματα” περιλαμβάνονται ποιητές σπουδαιότεροι από τον Κιτς και επιστήμονες σπουδαιότεροι από τον Νεύτωνα. Αυτό το ξέρουμε γιατί οι “πιθανοί” άνθρωποι που επιτρέπει το DNA είναι πολύ περισσότεροι από τους πραγματικούς ανθρώπους που θα ζήσουν».
Αν πάντως εμφανιζόταν ξαφνικά μπροστά σας ο Θεός, θα μας το λέγατε και εμάς για να μην είμαστε άθεοι;«Χα! Ναι, φυσικά. Αν μπορούσα, ναι».
Πώς μπορεί όμως ο αθεϊσμός να αντικαταστήσει την ανακούφιση που δίνει στους ανθρώπους η πίστη; Η γιαγιά μου γεννήθηκε, μεγάλωσε και πέθανε μέσα σε μια κουζίνα στο σπίτι της σε ένα χωριό στην Κέρκυρα. Είμαι απόλυτα βέβαιος όμως ότι έζησε και πέθανε ευτυχισμένη επειδή πίστευε. Τι καλό θα της έκανε η γνώση ότι δεν υπάρχει Θεός; «Κοιτάξτε, δεν έχω την αξίωση να ανακουφίσω τους ανθρώπους. Αυτό που με νοιάζει είναι η αλήθεια. Η θρησκεία μπορεί να ανακουφίζει κάποιους ανθρώπους, αλλά δεν νομίζω ότι κάνει απαραίτητα τους ανθρώπους ευτυχισμένους. Εχω ακούσει, για παράδειγμα, από άτομα που εργάζονται με ηλικιωμένους ότι αυτοί που είναι πιο φοβισμένοι με τον θάνατο είναι οι ρωμαιοκαθολικοί. Φοβούνται πολύ την Κόλαση. Δεν νομίζω λοιπόν ότι οπωσδήποτε η θρησκεία δίνει παρηγοριά. Ακόμη όμως και αν έδινε παρηγοριά, αυτό δεν θα με έκανε να υποχωρήσω από το να γράφω βιβλία για την αλήθεια. Μπορεί πάντως να υποχωρούσα από το να βγάλω από την αυταπάτη κάποιον σαν τη γιαγιά σας, να της πω την αλήθεια που θα την έκανε δυστυχισμένη. Αλλά η αλήθεια όμως είναι ότι δεν υπάρχει Θεός. Είναι, ξέρετε, σαν το δίλημμα που έχει ένας γιατρός που ξέρει ότι ο ασθενής του πεθαίνει από καρκίνο. Του λέει την αλήθεια ή όχι; Μερικές φορές αποφασίζει ότι είναι καλό να του το πει, άλλες, πάλι, όχι».
Ποιο πιστεύετε ότι είναι το μεγαλύτερο ψέμα σήμερα στον κόσμο; «Πολύ καλή ερώτηση... Μισό λεπτό να σκεφτώ. Λοιπόν, το ψέμα που λέγεται σε ένα νεαρό άτομο ότι αν πεθάνει σαν μάρτυρας στο όνομα του Θεού του, πηγαίνει κατευθείαν στον Παράδεισο. Είναι μια παραπλανητική εξαγορά-δωροδοκία, να παραδώσει τη ζωή του στο όνομα ενός Θεού. Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο ψέμα. Πιθανόν το μεγαλύτερο».
Εσείς λέτε ψέματα στην καθημερινότητά σας; «Ναι, βέβαια!».
Ποιο είναι το πιο συνηθισμένο ψέμα που λένε οι άνθρωποι στην καθημερινότητά τους; «Γιατί το ρωτάτε αυτό; Εγώ είμαι επιστήμονας. Μπορείτε να ρωτήσετε τους ανθρώπους έξω στον δρόμο για αυτό».
Ρωτάω γιατί θέλω να μάθω αν πιστεύετε ότι οι άνθρωποι μέσα από την εξέλιξη βαδίζουμε προς την αλήθεια ή προς το ψέμα. «Δεν είμαι σίγουρος. Αυτό που μπορώ να πω όμως είναι ότι υπάρχουν μερικά επαγγέλματα που πληρώνονται για να υποστηρίζουν ψέματα, όπως οι δικηγόροι. Δεν είναι ψεύτες με την κυριολεκτική σημασία της λέξης, αλλά προκειμένου να κερδίσουν μια δίκη μπορεί να πουν και πράγματα που δεν τα πιστεύουν. Ο επιστήμονας όμως δεν πρέπει ή δεν θα έπρεπε να το κάνει αυτό. Ο επιστήμονας πρέπει να ψάχνει την αλήθεια, ακόμη και αν η αλήθεια είναι το αντίθετο από αυτό που πιστεύει ή ακόμη και αντίθετη με τον τρόπο ζωής του. Ένας επιστήμονας που εξαπατά προσαρμόζοντας τα στοιχεία για να ταιριάζουν με τη θεωρία του θα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να εκδιώκεται από την επιστημονική κοινότητα».
Υπάρχει ένα σημείο στην ανθρώπινη Ιστορία μέχρι το οποίο μπορείτε να δικαιολογήσετε τους ανθρώπους που πίστευαν στον Θεό; «Υπάρχει. Το 1859, η χρόνια κατά την οποία εκδόθηκε “Η καταγωγή των ειδών” του Δαρβίνου. Αν σκεφτείτε, θα δείτε πραγματικά ότι και πριν από τον Δαρβίνο η εξήγηση της θεϊκής προέλευσης του ανθρώπου ήταν μια λανθασμένη ερμηνεία. Τότε όμως ήταν πολύ δύσκολο να εξηγηθεί και να γίνει κατανοητό πώς δημιουργήθηκαν τα πάντα και πώς έφτασαν να είναι έτσι όπως είναι».
Τα παιδιά έχουν λόγους να πιστεύουν στον Θεό; «Φυσικά και έχουν, ως τα 15 ή 16 χρόνια τους, ανάλογα με την εκπαίδευσή τους».
Όταν ολοκληρώνετε τη συγγραφή ενός βιβλίου, νιώθετε κάποιου είδους ανακούφιση; «Ναι. Νιώθω μεγάλη ανακούφιση που έγραψα αυτό που πιστεύω και έχω την αίσθηση ότι έχω πετύχει κάτι».
Λένε ότι ένα έργο τέχνης, ακόμη και ένα βιβλίο, είναι αριστούργημα όταν δεν έχεις να αφαιρέσεις τίποτε από αυτό. Εσείς, κοιτώντας πίσω τα βιβλία σας έπειτα από τόσο καιρό, θα αφαιρούσατε κάτι; «Περιέργως, δεν θα αφαιρούσα πολλά. Εχω αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα όταν έπρεπε να γράψω έναν νέο πρόλογο για μια νέα έκδοση κάποιου παλιού βιβλίου μου. Το ξανακοιτάζω και προσπαθώ να βρω πράγματα που θα άλλαζα. Είναι μερικά μικρά πράγματα, αλλά τίποτε σπουδαίο».
Στο τελευταίο βιβλίο σας, «Το μεγαλύτερο θέαμα στη Γη», γράψατε όλα όσα γνωρίζετε ή έχετε αφήσει κάτι πίσω; «Εχω γράψει σε αυτό τα πάντα. Δουλεύω πολύ σκληρά, κοιτώντας ξανά και ξανά τα βιβλία μου, και δεν τα δίνω στον εκδότη μου προτού να είμαι απόλυτα ικανοποιημένος με αυτό που έχω γράψει».
Γράφετε κάποιο καινούργιο βιβλίο αυτή την εποχή; «Ναι. Ισως να είστε και οι πρώτοι που το μαθαίνετε. Γράφω ένα βιβλίο για παιδιά από δέκα χρόνων και πάνω. Θα λέγεται “What is a Rainbow Really?”. Θα αντιπαραθέτει διάφορους παγκόσμιους μύθους με την επιστήμη».
Η φύση δεν «ξέρει» ότι υπάρχουμε. Αυτό το έχετε στον νου σας ως επιστήμονας όταν γράφετε ένα βιβλίο;«Φυσικά. Είναι στο πίσω μέρος του μυαλού μου, παρ’ ότι αυτό για κάποιους μπορεί να σημαίνει ότι υπάρχει ένας Θεός που ξέρει και νοιάζεται. Είναι πολύ βαθιά στο δικό μου πιστεύω και στο αξιακό μου σύστημα ότι η φύση δεν ξέρει ότι υπάρχω. Δεν την ενδιαφέρει καν ότι υπάρχω».
Πώς θα θέλατε να σας θυμούνται οι άνθρωποι; «Ως κάποιον που προσπάθησε να καταλάβει και προσπάθησε να κάνει και τους άλλους να καταλάβουν».
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΜΑΚΗ ΠΡΟΒΑΤΑ-BHMagazino
20/3/2010-Μια μικρή σκέψη για την μέρα της Γης
Κανονικά θα έπρεπε να λέγεται παγκόσμια ημέρα του είδους εξολοθρευτή, αφού η Γη θα συνεχίσει να υπάρχει ακόμα και αν εμείς αφανιστούμε ως είδος. Όμως πρέπει να γνωρίζουμε ότι η φύση δουλεύει λίγο διαφορετικά από εμάς. Σκέπτεται πιο λογικά στην καθημερινότητα της αφού δεν ανάβει κεριά για κάποιο γεγονός ούτε παράγει απορρίμματα και απόβλητα. Στα φυσικά οικοσυστήματα αυτό που θεωρείται απόβλητο για εμάς, σε αυτά αποτελεί χρήσιμη πρώτη ύλη για κάποιους οργανισμούς κι έτσι, τίποτα δεν χάνεται και συνεχίζεται αρμονικά ο κύκλος της ζωής…
Αν θέλουμε να τιμήσουμε τη Γη, ας ξεκινήσουμε πρώτα από τις μικρές καθημερινές συνήθειες μας. Ας επισκεφτούμε τις παραλίες, τα πάρκα και τα δάση μας. Ας προσπαθήσουμε να πείσουμε τους εαυτούς μας ότι χρειάζεται κάτι περισσότερο να κάνουμε από το άναμμα ενός κεριού μια φορά τον χρόνο. Ας μην ξεγελιόμαστε, ο πλανήτης μας δεν εκπέμπει SOS και δεν χρειάζεται την βοήθεια όλων μας για να προστατευτεί από την υποβάθμιση και καταστροφή. Ο πλανήτης μας εδώ και 4,5 δις. χρόνια μετά από απίστευτες καταστροφές επέζησε και γνωρίζει καλά πώς θα το ξανακάνει αυτό.Η Γη δεν χρειάζεται ούτε κεριά ούτε κόλυβα αφού, θα εξακολουθήσει να δουλεύει αδιάκοπα για πολλά εκατομμύρια χρόνια.
Όμως, αν κάποιος πρέπει να προστατευτεί είναι ο άνθρωπος και τα οικοσυστήματα όπου ζούν τα άλλα είδη γι’ αυτό τον σκοπό, πρέπει να αλλάξουμε τις συνήθειες μας. Ας κάνουμε ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων και των αποθεμάτων μας, ώστε να δημιουργηθούν οι συνθήκες για έναν βιώσιμο πλανήτη για όλα τα είδη. Δεν το κάνουμε για την Γη αλλά για την επιβίωση μας.
Αν θέλουμε να τιμήσουμε τη Γη, ας ξεκινήσουμε πρώτα από τις μικρές καθημερινές συνήθειες μας. Ας επισκεφτούμε τις παραλίες, τα πάρκα και τα δάση μας. Ας προσπαθήσουμε να πείσουμε τους εαυτούς μας ότι χρειάζεται κάτι περισσότερο να κάνουμε από το άναμμα ενός κεριού μια φορά τον χρόνο. Ας μην ξεγελιόμαστε, ο πλανήτης μας δεν εκπέμπει SOS και δεν χρειάζεται την βοήθεια όλων μας για να προστατευτεί από την υποβάθμιση και καταστροφή. Ο πλανήτης μας εδώ και 4,5 δις. χρόνια μετά από απίστευτες καταστροφές επέζησε και γνωρίζει καλά πώς θα το ξανακάνει αυτό.Η Γη δεν χρειάζεται ούτε κεριά ούτε κόλυβα αφού, θα εξακολουθήσει να δουλεύει αδιάκοπα για πολλά εκατομμύρια χρόνια.
Όμως, αν κάποιος πρέπει να προστατευτεί είναι ο άνθρωπος και τα οικοσυστήματα όπου ζούν τα άλλα είδη γι’ αυτό τον σκοπό, πρέπει να αλλάξουμε τις συνήθειες μας. Ας κάνουμε ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων και των αποθεμάτων μας, ώστε να δημιουργηθούν οι συνθήκες για έναν βιώσιμο πλανήτη για όλα τα είδη. Δεν το κάνουμε για την Γη αλλά για την επιβίωση μας.
17/3/2010
«Αποτυπώματα μικροβίων» μοναδικά για κάθε άνθρωπο
Όταν αγγίζουμε κάτι δεν αφήνουμε μόνο τα αποτυπώματά μας: αφήνουμε και μια σειρά μικροοργανισμών που «μαρτυρούν» την ταυτότητά μας, σύμφωνα με χθεσινή ανακοίνωση Αμερικανών επιστημόνων.
Η ερευνητική ομάδα κατόρθωσε να χαρτογραφήσει τη μοναδική «βακτηριδιακή» γενετική υπογραφή εννέα διαφορετικών ανθρώπων, η οποία, μάλιστα, είναι ιδιαίτερα ανθεκτική στις διαφορές θερμοκρασίας, την υγρασία και την ηλιοφάνεια.
«Καθένας από εμάς αφήνει πίσω του ένα μοναδικό συνδυασμό μικροβίων που μας ακολουθεί στη καθʼ όλη τη διάρκεια της ζωής μας», εξηγεί ο Νόα Φιέρερ, ερευνητής από το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο που διενήργησε την έρευνα.
«Παρότι η έρευνα βρίσκεται σε προκαταρτικά στάδια, πιστεύουμε ότι η τεχνική αυτή μπορεί να αποτελέσει ένα ακόμη εργαλείο στα χέρια των εγκληματολόγων. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι κατά τη διάρκεια της ζωής μας, αποτελούμε “αποικίες” δισεκατομμυρίων μικροβίων. Μετά από έρευνες διαπιστώσαμε ότι οι αποικίες αυτές είναι μοναδικές για κάθε άνθρωπο, καθώς και για κάθε σημείο του σώματος», εξηγεί ο κ. Φιέρερ.
Σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences, η ακρίβεια της συγκεκριμένης μεθόδου κυμαίνεται μεταξύ 70% και 90%.
Η ερευνητική ομάδα κατόρθωσε να χαρτογραφήσει τη μοναδική «βακτηριδιακή» γενετική υπογραφή εννέα διαφορετικών ανθρώπων, η οποία, μάλιστα, είναι ιδιαίτερα ανθεκτική στις διαφορές θερμοκρασίας, την υγρασία και την ηλιοφάνεια.
«Καθένας από εμάς αφήνει πίσω του ένα μοναδικό συνδυασμό μικροβίων που μας ακολουθεί στη καθʼ όλη τη διάρκεια της ζωής μας», εξηγεί ο Νόα Φιέρερ, ερευνητής από το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο που διενήργησε την έρευνα.
«Παρότι η έρευνα βρίσκεται σε προκαταρτικά στάδια, πιστεύουμε ότι η τεχνική αυτή μπορεί να αποτελέσει ένα ακόμη εργαλείο στα χέρια των εγκληματολόγων. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι κατά τη διάρκεια της ζωής μας, αποτελούμε “αποικίες” δισεκατομμυρίων μικροβίων. Μετά από έρευνες διαπιστώσαμε ότι οι αποικίες αυτές είναι μοναδικές για κάθε άνθρωπο, καθώς και για κάθε σημείο του σώματος», εξηγεί ο κ. Φιέρερ.
Σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences, η ακρίβεια της συγκεκριμένης μεθόδου κυμαίνεται μεταξύ 70% και 90%.
13/4/2010-Φρίντμαν και σεισμός
Ο πρόσφατος σεισμός στη Χιλή ήταν εξαιρετικά ισχυρός. Τότε γιατί δεν θρηνήσαμε τόσα πολλά ανθρώπινα θύματα; Επειδή η χώρα διέθετε εδώ και πολλά χρόνια αντισεισμικό οικοδομικό κανονισμό.
Πολιτικοί σχολιαστές από την Αμερική έσπευσαν να απονείμουν τα εύσημα γι΄ αυτό σε κάποιον που δεν του ανήκουν: στον οικονομολόγο Μίλτον Φρίντμαν, που υπαγόρευσε τις νεοφιλελεύθερες οικονομικές θεωρίες του στον δικτάτορα Πινοσέτ όταν ανέτρεψε τον Αλιέντε. «Το πνεύμα του Φρίντμαν σίγουρα πλανιόταν πάνω από τη Χιλή για να την προστατέψει», έγραφε μετά τον σεισμό ο Μπρετ Στίβενς στην εφημερίδα «Γουόλ Στριτ Τζόρναλ». «Δεν είναι τυχαίο που οι Χιλιανοί ζούσαν σε σπίτια από τούβλα, ενώ οι Αϊτινοί σε σπίτια από άχυρο». Σύμφωνα με τον Αμερικανό δημοσιογράφο, οι οικονομικές πολιτικές που επέβαλε ο Φρίντμαν ήταν ο λόγος που η Χιλή είναι σήμερα μια χώρα που ευημερεί, με «έναν οικοδομικό κανονισμό που είναι από τους αυστηρότερους του κόσμου». Όμως, ο ισχυρισμός του δημοσιογράφου αναιρείται από μία ανακρίβεια. Την επισημαίνει η συγγραφέας Ναόμι Κλάιν: «Ο σύγχρονος αντισεισμικός κανονισμός υιοθετήθηκε στη Χιλή το 1972. Δηλαδή ένα χρόνο πριν ο Πινοσέτ καταλάβει την εξουσία με πραξικόπημα που στηρίχτηκε από τις ΗΠΑ. Αν κάποιος αξίζει έπαινο γι΄ αυτόν τον νόμο, αυτός δεν είναι ο Φρίντμαν ούτε ο Πινοσέτ, αλλά ο ανατραπείς πρόεδρος Σαλβαδόρ Αλιέντε. Και είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτο που αυτός ο νόμος ψηφίστηκε ενώ η χώρα βρισκόταν ακόμη στον κλοιό οικονομικού εμπάργκο που της είχε επιβάλει ο πρόεδρος Νίξον μετά την εκλογή του σοσιαλιστή Αλιέντε, το 1970». Αργότερα, το 1993, ο νόμος του Αλιέντε επικαιροποιήθηκε, πολύ μετά τον Πινοσέτ και την αποκατάσταση της δημοκρατίας.
Ο νόμος αυτός άλλωστε δεν θα μπορούσε ποτέ να είχε προέλθει από τον Φρίντμαν και τις πολιτικές του. Επειδή, όπως εξήγησε ο οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν, ο αρχιερέας του νεοφιλελευθερισμού θεωρούσε τους αντισεισμικούς οικοδομικούς κανονισμούς εμπόδιο στην ελευθερία των καπιταλιστικών αγορών. Σε συνέντευξή του, ο Φρίντμαν είχε δηλώσει πως τέτοιοι κανονισμοί είναι στην ουσία δημόσιες δαπάνες και «έχουν κόστος το οποίο οι ιδιώτες ίσως να μην επιθυμούν να αναλάβουν». Μετά το πραξικόπημα και τον θάνατο του Αλιέντε, ο Πινοσέτ και οι άνθρωποι του Φρίντμαν έκαναν τα πάντα για να διαλύσουν τον δημόσιο τομέα της Χιλής, πουλώντας μισοτιμής τις κρατικές επιχειρήσεις. Οι πολιτικές του Φρίντμαν επέφεραν την αποβιομηχάνιση της χώρας και αύξησαν το χρέος, την ανεργία και τη διαφθορά, τόσο που ο ίδιος ο Πινοσέτ υποχρεώθηκε το 1982 να αποπέμψει τους συμβούλους που επέβλεπαν την εφαρμογή τους.
Οι άνθρωποι του Φρίντμαν ευτυχώς δεν κατόρθωσαν να γκρεμίσουν όλα όσα είχε πετύχει ο Αλιέντε, λέει η Ναόμι Κλάιν. Ούτε πρόφτασαν να καταργήσουν τον αντισεισμικό οικοδομικό κανονισμό του. Κι ήταν αυτό ένα ιδεολογικό λάθος τους, για το οποίο οφείλουμε να τους ευγνωμονούμε.
Tου ΡΟΥΣΣΟΥ ΒΡΑΝΑ -TA NEA
Πολιτικοί σχολιαστές από την Αμερική έσπευσαν να απονείμουν τα εύσημα γι΄ αυτό σε κάποιον που δεν του ανήκουν: στον οικονομολόγο Μίλτον Φρίντμαν, που υπαγόρευσε τις νεοφιλελεύθερες οικονομικές θεωρίες του στον δικτάτορα Πινοσέτ όταν ανέτρεψε τον Αλιέντε. «Το πνεύμα του Φρίντμαν σίγουρα πλανιόταν πάνω από τη Χιλή για να την προστατέψει», έγραφε μετά τον σεισμό ο Μπρετ Στίβενς στην εφημερίδα «Γουόλ Στριτ Τζόρναλ». «Δεν είναι τυχαίο που οι Χιλιανοί ζούσαν σε σπίτια από τούβλα, ενώ οι Αϊτινοί σε σπίτια από άχυρο». Σύμφωνα με τον Αμερικανό δημοσιογράφο, οι οικονομικές πολιτικές που επέβαλε ο Φρίντμαν ήταν ο λόγος που η Χιλή είναι σήμερα μια χώρα που ευημερεί, με «έναν οικοδομικό κανονισμό που είναι από τους αυστηρότερους του κόσμου». Όμως, ο ισχυρισμός του δημοσιογράφου αναιρείται από μία ανακρίβεια. Την επισημαίνει η συγγραφέας Ναόμι Κλάιν: «Ο σύγχρονος αντισεισμικός κανονισμός υιοθετήθηκε στη Χιλή το 1972. Δηλαδή ένα χρόνο πριν ο Πινοσέτ καταλάβει την εξουσία με πραξικόπημα που στηρίχτηκε από τις ΗΠΑ. Αν κάποιος αξίζει έπαινο γι΄ αυτόν τον νόμο, αυτός δεν είναι ο Φρίντμαν ούτε ο Πινοσέτ, αλλά ο ανατραπείς πρόεδρος Σαλβαδόρ Αλιέντε. Και είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτο που αυτός ο νόμος ψηφίστηκε ενώ η χώρα βρισκόταν ακόμη στον κλοιό οικονομικού εμπάργκο που της είχε επιβάλει ο πρόεδρος Νίξον μετά την εκλογή του σοσιαλιστή Αλιέντε, το 1970». Αργότερα, το 1993, ο νόμος του Αλιέντε επικαιροποιήθηκε, πολύ μετά τον Πινοσέτ και την αποκατάσταση της δημοκρατίας.
Ο νόμος αυτός άλλωστε δεν θα μπορούσε ποτέ να είχε προέλθει από τον Φρίντμαν και τις πολιτικές του. Επειδή, όπως εξήγησε ο οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν, ο αρχιερέας του νεοφιλελευθερισμού θεωρούσε τους αντισεισμικούς οικοδομικούς κανονισμούς εμπόδιο στην ελευθερία των καπιταλιστικών αγορών. Σε συνέντευξή του, ο Φρίντμαν είχε δηλώσει πως τέτοιοι κανονισμοί είναι στην ουσία δημόσιες δαπάνες και «έχουν κόστος το οποίο οι ιδιώτες ίσως να μην επιθυμούν να αναλάβουν». Μετά το πραξικόπημα και τον θάνατο του Αλιέντε, ο Πινοσέτ και οι άνθρωποι του Φρίντμαν έκαναν τα πάντα για να διαλύσουν τον δημόσιο τομέα της Χιλής, πουλώντας μισοτιμής τις κρατικές επιχειρήσεις. Οι πολιτικές του Φρίντμαν επέφεραν την αποβιομηχάνιση της χώρας και αύξησαν το χρέος, την ανεργία και τη διαφθορά, τόσο που ο ίδιος ο Πινοσέτ υποχρεώθηκε το 1982 να αποπέμψει τους συμβούλους που επέβλεπαν την εφαρμογή τους.
Οι άνθρωποι του Φρίντμαν ευτυχώς δεν κατόρθωσαν να γκρεμίσουν όλα όσα είχε πετύχει ο Αλιέντε, λέει η Ναόμι Κλάιν. Ούτε πρόφτασαν να καταργήσουν τον αντισεισμικό οικοδομικό κανονισμό του. Κι ήταν αυτό ένα ιδεολογικό λάθος τους, για το οποίο οφείλουμε να τους ευγνωμονούμε.
Tου ΡΟΥΣΣΟΥ ΒΡΑΝΑ -TA NEA
10/3/2010-Είναι τελικά αυτοκαταστροφική η ζωή στη Γη;
Τα τελευταία 50 χρόνια οι περισσότεροι άνθρωποι, ειδικοί και μη, σκέφτονται τη Γη σαν ένα καλόβολο μέρος, που κάνει ό,τι μπορεί για να διατηρήσει την ισορροπία του, ώστε η ζωή να συνεχίζει να αναπτύσσεται πάνω στον πλανήτη μας, παρά τις πάσης φύσης «τρικλοποδιές» που βάζουν οι άνθρωποι και ο τεχνολογικός πολιτισμός τους.
Η ιδέα αυτή, που προβλήθηκε εμβληματικά ως η «Υπόθεση της Γαίας» από το, βρετανό επιστήμονα Τζέημς Λάβλοκ, έχει προωθήσει στα μυαλά πολλών ανθρώπων την αντίληψη ότι η Γη συμπεριφέρεται σαν ένα είδος γιγάντιου ενιαίου «ζωντανού» οργανισμού, με τα πολύπλοκα οικοσυστήματά της να αυτοεπιδιορθώνονται και να αλληλοσυμπληρώνονται, όταν κάτι πάει στραβά. Τώρα, ένα νέο ανατρεπτικό βιβλίο από τον Πίτερ Γουόρντ, καθηγητή βιολογίας και γεωεπιστημών στο πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στις ΗΠΑ, έρχεται να παρουσιάσει την ακριβώς αντίθετη εικόνα, σύμφωνα με την οποία, «η Γη, στην πραγματικότητα, είναι αφιλόξενη για τη ζωή και ίσως γι’ αυτό φταίει η ίδια η ζωή, η οποία, μέσα από τη διαρκή εξέλιξή της, έχει απρόσμενες και συχνά αρνητικές επιπτώσεις για το περιβάλλον της».
Αντί για την καλοκάγαθη θεά Γαία, ο Γουόρντ προτιμά την μοχθηρή Μήδεια της ελληνικής μυθολογίας. Στο βιβλίο του «Η Υπόθεση Μήδεια: Είναι τελικά αυτό-καταστροφική η ζωή στη Γη;», που μόλις εκδόθηκε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις του πανεπιστημίου Πρίνστον, υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι καλά θα κάνουν να χρησιμοποιήσουν τη διαθέσιμη τεχνολογία [π.χ. την τροποποίηση μικροβίων για διατροφικούς και ενεργειακούς λόγους], για να διαχειριστούν το φυσικό περιβάλλον τους, αλλιώς αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο μίας δυνητικής εξαφάνισης αν η Γη αφεθεί μόνη της να διαχειριστεί τα του οίκου της.
Για να υποστηρίξει το επιχείρημά του, θυμίζει πόσες μαζικές εξαφανίσεις ειδών έχουν ήδη συμβεί στην ιστορία του πλανήτη μας, χωρίς καν ο άνθρωπος να είναι παρών και άρα να μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος ότι εξαιτίας του τα οικοσυστήματα αποσταθεροποιήθηκαν [όπως υποστηρίζει η υπόθεση της Γαίας].
Ο Γουόρντ αναφέρει διάφορα παραδείγματα που, όπως λέει, δείχνουν ότι η Γη έχει «εκδικητική» φύση, σαν τη Μήδεια που σκότωσε τα δύο παιδιά που είχε κάνει με τον Ιάσωνα. Μεταξύ άλλων:
- Η εξέλιξη των οργανισμών που παράγουν οξυγόνο, δύο φορές οδήγησε τη Γη σε εποχές παγετώνων, καθώς το διοξείδιο του άνθρακα, που είναι ζωτικό για τη φωτοσύνθεση, αφαιρέθηκε από την ατμόσφαιρα [εξαφανίζοντας το φαινόμενο του θερμοκηπίου], κι έτσι η θερμοκρασία της Γης έπεσε δραματικά.
- Η εξέλιξη των πρώτων πραγματικών ζώων προκάλεσε την εξαφάνιση των περισσότερων μικροβίων, γεγονός που οδήγησε μεν σε πιο πολύπλοκες μορφές ζωής, αλλά, από την άλλη, και σε ένα τρομερά μικρότερο όγκο ζωντανής ύλης.
- Η εξέλιξη των πρώτων δασών, πριν 400 εκατ. χρόνια, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στην ιστορία του πλανήτη μας. Όμως, οι ρίζες των δέντρων, καθώς εξαπλώνονταν, ανάγκασαν τους μέχρι τότε βράχους που ήσαν κάτω από την επιφάνεια, να εκτεθούν στην επιφανειακή φθορά, μία διαδικασία που επίσης οδήγησε στην αφαίρεση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και προκάλεσε μία νέα εποχή των παγετώνων πριν 90 εκατ. χρόνια.
Αποσπάσματα από το βιβλίο «Η Υπόθεση Μήδεια: Είναι τελικά αυτό-καταστροφική η ζωή στη Γη;»
Η ιδέα αυτή, που προβλήθηκε εμβληματικά ως η «Υπόθεση της Γαίας» από το, βρετανό επιστήμονα Τζέημς Λάβλοκ, έχει προωθήσει στα μυαλά πολλών ανθρώπων την αντίληψη ότι η Γη συμπεριφέρεται σαν ένα είδος γιγάντιου ενιαίου «ζωντανού» οργανισμού, με τα πολύπλοκα οικοσυστήματά της να αυτοεπιδιορθώνονται και να αλληλοσυμπληρώνονται, όταν κάτι πάει στραβά. Τώρα, ένα νέο ανατρεπτικό βιβλίο από τον Πίτερ Γουόρντ, καθηγητή βιολογίας και γεωεπιστημών στο πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στις ΗΠΑ, έρχεται να παρουσιάσει την ακριβώς αντίθετη εικόνα, σύμφωνα με την οποία, «η Γη, στην πραγματικότητα, είναι αφιλόξενη για τη ζωή και ίσως γι’ αυτό φταίει η ίδια η ζωή, η οποία, μέσα από τη διαρκή εξέλιξή της, έχει απρόσμενες και συχνά αρνητικές επιπτώσεις για το περιβάλλον της».
Αντί για την καλοκάγαθη θεά Γαία, ο Γουόρντ προτιμά την μοχθηρή Μήδεια της ελληνικής μυθολογίας. Στο βιβλίο του «Η Υπόθεση Μήδεια: Είναι τελικά αυτό-καταστροφική η ζωή στη Γη;», που μόλις εκδόθηκε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις του πανεπιστημίου Πρίνστον, υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι καλά θα κάνουν να χρησιμοποιήσουν τη διαθέσιμη τεχνολογία [π.χ. την τροποποίηση μικροβίων για διατροφικούς και ενεργειακούς λόγους], για να διαχειριστούν το φυσικό περιβάλλον τους, αλλιώς αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο μίας δυνητικής εξαφάνισης αν η Γη αφεθεί μόνη της να διαχειριστεί τα του οίκου της.
Για να υποστηρίξει το επιχείρημά του, θυμίζει πόσες μαζικές εξαφανίσεις ειδών έχουν ήδη συμβεί στην ιστορία του πλανήτη μας, χωρίς καν ο άνθρωπος να είναι παρών και άρα να μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος ότι εξαιτίας του τα οικοσυστήματα αποσταθεροποιήθηκαν [όπως υποστηρίζει η υπόθεση της Γαίας].
Ο Γουόρντ αναφέρει διάφορα παραδείγματα που, όπως λέει, δείχνουν ότι η Γη έχει «εκδικητική» φύση, σαν τη Μήδεια που σκότωσε τα δύο παιδιά που είχε κάνει με τον Ιάσωνα. Μεταξύ άλλων:
- Η εξέλιξη των οργανισμών που παράγουν οξυγόνο, δύο φορές οδήγησε τη Γη σε εποχές παγετώνων, καθώς το διοξείδιο του άνθρακα, που είναι ζωτικό για τη φωτοσύνθεση, αφαιρέθηκε από την ατμόσφαιρα [εξαφανίζοντας το φαινόμενο του θερμοκηπίου], κι έτσι η θερμοκρασία της Γης έπεσε δραματικά.
- Η εξέλιξη των πρώτων πραγματικών ζώων προκάλεσε την εξαφάνιση των περισσότερων μικροβίων, γεγονός που οδήγησε μεν σε πιο πολύπλοκες μορφές ζωής, αλλά, από την άλλη, και σε ένα τρομερά μικρότερο όγκο ζωντανής ύλης.
- Η εξέλιξη των πρώτων δασών, πριν 400 εκατ. χρόνια, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στην ιστορία του πλανήτη μας. Όμως, οι ρίζες των δέντρων, καθώς εξαπλώνονταν, ανάγκασαν τους μέχρι τότε βράχους που ήσαν κάτω από την επιφάνεια, να εκτεθούν στην επιφανειακή φθορά, μία διαδικασία που επίσης οδήγησε στην αφαίρεση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και προκάλεσε μία νέα εποχή των παγετώνων πριν 90 εκατ. χρόνια.
Αποσπάσματα από το βιβλίο «Η Υπόθεση Μήδεια: Είναι τελικά αυτό-καταστροφική η ζωή στη Γη;»
5/3/2010-Ιστορία και πράσινη ανάπτυξη
Εκεί όπου η ιστορία συναντά την πράσινη ανάπτυξη στο νησί της Κω.
Γεωδίφης
Γεωδίφης
1/3/2010-Γιατί γεωδίφης;
«Τι άλλα θαύματα άραγε περιείχε αυτό το γιγάντιο σπήλαιο, τι άλλους εκπληκτικούς θησαυρούς; Τα μάτια μου ήσαν πλέον έτοιμα να αντικρίσουν αναρίθμητες εκπλήξεις, η φαντασία μου ζούσε με την προσμονή κάτι νέου και θαυμάσιου...» Από το ταξίδι στο Κέντρο της Γης, του Ιουλίου Βερν
Πως προέκυψε, ο γεωδίφης; Ζούμε σε ένα ωραίο και πλούσιο νησί που βρίσκεται σε ένα μοναδικό και ιδιόρρυθμο βράχο του διαστήματος. Τρώμε, πίνουμε, πουλάμε και καταναλώνουμε από ένα νησί που οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουν λίγα για τις βασικές αρχές που διέπουν την λειτουργία του. Καθημερινά ποτίζουμε τον κήπο μας , κινούμαστε με το αυτοκίνητο μας καμιά φορά με το ποδήλατο, αλλά δεν γνωρίζουμε από πού προέρχεται το καθετί που μας συντροφεύει στην σύντομη ζωή μας. Κάθε Ιούνη μήνα γιορτάζουμε την ημέρα του περιβάλλοντος αλλά στην ουσία πολύ λίγα γνωρίζουμε για το ίδιο το περιβάλλον του τόπου μας. Όμως όλοι αγαπάμε το περιβάλλον και επιθυμούμε να το κατανοήσουμε καλύτερα. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια τα πράγματα έχουν πάρει μια διαφορετική τροπή. Ενώ είμαστε ευαισθητοποιημένοι για το περιβάλλον κάποιοι χρόνια τώρα βλέπουν το περιβάλλον του νησιού σαν κάτι δεδομένο και αμετάβλητο. Αδυνατούν να καταλάβουν πως οι φυσικοί πόροι ενός τόπου δεν είναι ανανεώσιμοι.
Για αυτό τον λόγο έγινε αυτή η προσπάθεια. Γεωδίφες είμαστε όλοι μας χωρίς να το γνωρίζουμε. Το νερό, τα υλικά που φτιάχνουμε το σπίτι μας , οι τηλεοράσεις μας ακόμη και τα είδη προσωπικής φροντίδας όλα είναι προϊόντα ανάγκης και έρευνας των παιδιών της Γαίας. Γεωδίφες είμαστε όλοι εμείς που θέλουμε να μάθουμε ακόμη καλύτερα τις βασικές αρχές με τις οποίες δουλεύει το γεωπεριβάλλον που μας περιτριγυρίζει. Επειδή δεν είναι τελικά αυτό το οποίο δεν ξέρεις που σε βάζει σε μπελάδες αλλά αυτό που θεωρείς σαν δεδομένο όπως έλεγε κάποτε ο Μάρκ Τουέιν, ας προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε και να γνωρίσουμε τουλάχιστον τα δεδομένα που έχουμε στην διάθεση μας.
24/2/2010-Απάντηση στο σχόλιο του ανώνυμου Μακεδώνα!
«Η ανακάλυψη τόσων πραγμάτων ένωσε εναντίον μου πολλούς καθηγητές, λες και τα έχω βάλει όλα αυτά στον ουρανό με τα χέρια μου προκειμένου ν’ αναστατώσω τη φύση και να ανατρέψω την επιστήμη». Γαλιλαίος ,1632 μ.Χ
10/1/2010-Πρώτο σχόλιο
Εάν δεν μπορείς να εξηγήσεις αυτό που κάνεις στους ανθρώπους που θα συναντήσεις στο μπαρ σημαίνει ότι δεν καταλαβαίνεις εσύ ο ίδιος τι κάνεις. Ο Γαλιλαίος ήταν διάσημος για το συγγραφικό του έργο επειδή απευθυνόταν στο ευρύ κοινό, ενώ για τον ίδιο λόγο ο Αϊνστάιν είχε μεγάλη επιτυχία με τα δοκίμια του. Οφείλουμε να δίνουμε τα πάντα σ΄ όλους. Είναι η αρχή της πολιτιστικής δημοκρατίας. Μόνο εκείνο που διακινείται με ευκολία έχει κάποια ελπίδα να γίνει διαδεδομένη κουλτούρα. Η επιστημονική γλώσσα είναι επιζήμια για την ίδια την επιστήμη και η κουλτούρα δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στους ειδικούς. Για τον σκοπό αυτό δημιουργήθηκε αυτός ο ιστοχώρος. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ζούμε σε μια κοινωνία όπου τα πάντα στηρίζονται στην εικόνα ,θα προσπαθήσω να δώσω το φυσικό περιβάλλον που μας περιβάλλει με γραφικά και σχέδια σε απλή γλώσσα.Κάθε εικόνα περιέχει και μια ιστορία. Απολαύστε τον κόσμο όπου ζούμε γνωρίζοντας τον καλύτερα.
Γεωδίφης
Ηλεκτρονική διεύθυνση επικοινωνίας
geodifhs@gmail.com
Γεωδίφης
Ηλεκτρονική διεύθυνση επικοινωνίας
geodifhs@gmail.com
